Morgunblaðið - 05.04.1989, Page 16

Morgunblaðið - 05.04.1989, Page 16
16 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. APRÍL 1989 Minning: Sigurvin Einarsson, fyrrv. alþingismaður Fæddur 30. október 1899 Dáinn 23. mars 1989 Sigurvin Einarsson, fyrrv. al- þingismaður, lést á heimili sínu, „Seljahlíð" í Reykjavík, að kvöldi skírdags 23. mars sl. tæplega níræður að aldri. Með honum er horfínn af sjónarsviði eftirminnileg- ur baráttumaður á sinni tíð í flestum réttlætis- og sjálfstæðismálum þjóðarinnar. Hann var ávallt, til síðasta dags, á varðbergi ef honum fannst hallað á almenn lýðréttindi, og lét þá í sér heyra. Hann fylgdist til dauðadags af lifandi áhuga með hræringum þjóðlífsins, mönnum og málefnum. Slíkt er fátítt, en lýsir vel sérstökum persónuleika Sigur- vins Einarssonar. Sigurvin var Vestur-Barðstrend- ingur að ætt, fæddur í Stakkadal á Rauðasandi. Foreldrar hans voru Einar Sigfreðsson, bóndi þar og kona hans, Elín Ólafsdóttir. Hann ólst upp á Rauðasandi, sem var þá mikil myndarsveit að búnaði og fólki. Þar var jafnan öflugt fé- lagslíf og ungmennafélagshreyfíng- in festi þar djúpar rætur á öðrum áratug aldarinnar. í þessu um- hverfí, þar sem lífíð krafðist beinlín- is samhjálpar og félagshyggju, mótaðist Sigurvin á unglingsárum og fylgdu áhrif þess síðan störfum hans til æviloka. Hann stundaði nám í Samvinnu- skólanum 1918-1919, og var það fyrsta starfsár skólans. Síðan lá leiðin í Kennaraskólann og lauk hann þaðan kennaraprófí 1923. Þá um haustið, 27. september, gekk Sigurvin að eiga skólasystur sína, Jörínu Guðríði Jónsdóttur, sem lok- ið hafði kennaraprófi ári á undan honum. Þegar eftir giftinguna haustið 1923 fluttust þau til Ólafs- víkur, þar sem Sigurvin_ gerðist skólastjóri Bamaskólans í Ólafsvík. Jörína var lengst af einnig kennari við skólann. Það var mikil gifta fyrir Ólafsvík að fá þessi mikilhæfíi ungu og kraftmiklu hjón til staðarins. Sigur- vin var áhugasamur félagsmála- maður, næg verkefni voru fyrir hendi, bæði á sviði skólamála og annarra framfaramála. Menn voru til staðar með sömu viðhorf til fram- fara og þjóðmála og fyrr en varði varð Sigurvin áhrifaríkur forystu- maður í Ólafsvík. Hann var í stjóm Sparisjóðs Ólafsvíkur 1925-1932, sat í hreppsnefnd, þar af síðustu tvö árin sem oddviti. Það gustaði um hann í þessum störfum. Sigurvin beitti sér fyrir stofnun Ungmennafélagsins Víkings í Ól- afsvík 1928 og var formaður félags- ins þar til hann flutti frá Ólafsvík 1932. Stofnun Ungmennafélagsins hafði mikil og heillarík áhrif á fé- lagslífíð í ólafsvík. Var starfsemi félagsins með miklum blóma á þess- um árum, sem mótaði það til framt- íðar. Hefur Ungmennafélagið Víkingur starfað af fullum krafti tii þessa dags. Sigurvin var gerður að heiðursfélaga á 50 ára afmæli félagsins. Um þann tæpa áratug sem Sigur- vin og Jörína áttu heima í Ólafsvík mætti skrifa langt mál. Þetta voru þeirra hamingjuár, fyrsta stofnun heimilis þeirra og bömin, ljósgeisl- amir í lífi þeirra, fæddust hvert af öðru. Þau fengu þama mikla reynslu, — tóku þátt í uppbyggingu og erfíðleikum í byggðarlagi sem byggði allt á sjávarfangi og vinnslu á þeim árum. Hafnleysið var svo til algjört, litlir opnir bátar og oft bág kjör íbúanna. En áhrif Sigurvins og Jörínu voru sterk. Sigurvin var úr alþýðustétt og þekkti kjörin og vissi hvar skór- inn kreppti mest. Hann skildi að- stæður og barðist fyrir réttlæti. Þess vegna var hann hæfur til for- ystu og vinsæll, en eignaðist að sjálfsögðu harða andstæðinga. Ólafsvíkingar mátu Sigurvin og Jörínu mikils enda bæði afburða kennarar og uppalendur. Var því mikil eftirsjá íbúa staðarins þegar þau fluttu til Reykjavíkur árið 1932. Mikil vinátta og náið samstarf var milli heimilis foreldra minna og heimilis Jörínu og Sigurvins á þessu tímabili sem hélst áfram eftir að þau fluttu suður. Sigurvin og Jörína eignuðust sjö mannkostaböm: Rafn, loftsiglinga- fræðingur, kvæntur Sólveigu Sveinsdóttur, Einar, flugvirki, kvæntur Sigrúnu Jónsdóttur, Sig- urður Jón, lést á unglingsaldri, Ólafur, skrifstofumaður, var kvæntur Þórunni Aðalsteinsdóttur, þau eru skilin, Elín, kennari og söngkona, gift Sigurði Eggertssyni, Björg Steinunn, gift Kristjáni St. Kristjánssyni, þau eru skilin, og Kolfínna, gift Sverri Má Sverris- sjmi. Bamabömin eru 26 og bama- bamaböm einnig 26. Bamahópur- inn var því stór sem umkringdi Sig- urvin og Jörínu og hefur veitt þeim öryggi og ómældar gleðistundir. Sigurvin var mikill afí og hefur borið gæfu til að geta miðlað af- komendum sínum til hinsta dags af lífsreynslu sinni, jákvæðum við- horfum, bjartsýni og trú á land sitt og þjóð. Við komuna til Reykjavíkur gerð- ist Sigurvin kennari við Miðbæjar- skólann næsta áratug, eða til 1943. Árið 1936 kynnti hann sér skóla- starf á Norðurlöndum, sat nám- skeið í Askov í Danmörku og heim- sótti skóla í Svíþjóð og Finnlandi. Sigurvin var mikilvirkur skólastjóri og kennari, tók þátt í félagsstarfí kennara, sat í stjóm Stéttarfélags kennara í Reykjavík og var formað- ur þess um árabil. Sigurvin var einn af stofnendum Dósaverksmiðjunnar hf., sat í stjóm þess fyrirtækis, bókari og gjaldkeri og framkvæmdastjóri 1946-63. Árið 1947 keypti Sigurvin hið gamla höfuðból í heimabyggðinni, Saurbæ á Rauðasandi, og hóf þar allmikinn búrekstur sem hann ann- aðist sjálfur að mestu. Hann gerði miklar húsabætur í Saurbæ og jók ræktun, en hætti búskap 1952. Sigurvin tók virkan þátt í starfi Framsóknarflokksins eftir komuna til Reykjavíkur 1932, var m.a. for- maður Framsóknarfélags Reykjavíkur og gegndi flölmörgum trúnaðarstörfum á vegum flokksins. Árið 1949 verða þáttaskil í ævi Sigurvins er hann var valinn til framboðs í heimahéraði sínu, Barðastrandarsýslu, fyrir Fram- sóknarflokkinn og þar með hófst pólitískur ferill hans. Honum tókst að vinna þingsætið af Gísla Jóns- syni, frambjóðanda Sjálfstæðis- flokksins, sem var vinsæll þingmað- ur í mörg ár, í kosningunum 1956. Sigurvin var síðan þingmaður Vest- fjarðakjördæmis eftir kjördæma- breytinguna 1959 og sat á þingi samfleytt til 1971, er hann ákvað að draga sig í hlé. Hann sat því á þingi rúm 15 ár. Sigurvin reyndist atkvæðamikill þingmaður fyrir kjördæmi sitt, bar- áttumaður fyrir þingmálum er varða þjóðina alla og öflugur liðs- maður í málefnabaráttu Framsókn- arflokksins. Hugur hans beindist einkum að menntamálum, félags- legum umbótum, lýðhjálp og lýð- réttindum. í málefnum Vestfírðinga beitti hann sér mest í samgöngumálum, hafnamálum og menntamálum, þar með uppbyggingu menntaskóla á ísafírði. Þá má nefna hlut hans í að ná fram sérstakri Vestfjarða- áætlun með fjármagni til að hraða vegagerð um það erfíða landsvæði, háar heiðar og marga fírði. Hefur Sigurvin áreiðanlega fagnað nýjum áformum um jarðgöng á Vestfjörð- um og brú yfír Gilsfjörð. Sigurvin átti sæti í fjölmörgum nefndum og stjómum. Hann átti m.a. sæti í stjóm Fiskimálasjóðs og var formaður hans 1957-1960. Sá sjóður fjármagnaði ýmsar nýj- ungar í íslenskum sjávarútvegi og vinnslu. Hann átti sæti í kjararann- sóknamefnd, var formaður eftir- litsráðs með opinberum rekstri 1935-1940 og formaður Vinnumiðl- unarskrifstofu ríkisins 1939-1943. Sigurvin var mikill áhugamaður um bindindismál og tók virkan þátt í baráttu gegn áfengisböli. Sigurvin Einarsson fylgdi fram stefnu kynslóðar sinnar, vormanna íslands, um fullt frelsi íslenskrar þjóðar og sjálfstæði. Hann setti framar öllu sem metnaðarmál, að rödd íslands hljómaði ávallt fijáls á alþjóðavettvangi og talaði máli friðar og bræðralags skýrt og skor- inort. Hann var ákveðinn baráttu- maður gegn erlendum yfírráðum á íslandi. Hann trúði á land sitt og þjóð. Eg átti því láni að fagna að njóta leiðsagnar Sigurvins og Jörínu sem ungur drengur í minni fyrstu bama- skólagöngu. Það var góður skóli. — Síðar á ævinni naut ég góðra ráða hjá stjómmálamanninum Sigurvini. — Það var einnig lærdómsríkt og varð mér gott veganesti. Fyrir þetta og hlýja vináttu til handa mér og minni fjölskyldu vil ég þakka af alhug. Það er bjart yfír minningu Sigur- vins Einarssonar. Hans verður ávallt minnst með hlýhug og virð- ingu. Fyrir hönd íbúa Olafsvíkur flyt ég þakkir fyrir hans mikla starf að skóla- og félagsmálum í Ólafsvík og þátt hans í baráttu fyrir eflingu byggðarlagsins og velferð íbúa þess. Við hjónin flytjum Jörínu, böm- um þeirra Sigurvins og öðrum ást- vinum hugheilar samúðarkveðjur og biðjum Guð að blessa þeim minn- inguna. Alexander Stefánsson Það var að kvöldi skírdags, 23. mars síðastliðinn, að ástkær afí okkar, Sigurvin Einarsson, hlaut hvfldina. Það er skrítið þegar ein- hver sem er manni svona nákominn hverfur allt í einu úr lífi manns. Þó að afí hafí verið kominn á níræð- isaldur og búinn að lifa sitt ævi- skeið þá er það alltaf jafnsárt þeg- ar ástvinir deyja. Afí var okkur miklu meira en bara afí, hann var einnig vinur okkar og kennari. Ein af okkar sterkustu og jafnframt bestu æsku- minningum er minningin um það þegar farið var í heimsókn í Út- hlíðina til afa og ömmu. Þá var náð í dósina inn í skáp og kók úr ískápn- um. Svo gaf afí okkur blað og við settumst inn á skrifstofu og teikn- uðum. Afí hafði mjög gaman af að spila og iðulega þegar nokkrir fjölskyldu- meðlimir voru saman komnir heima í Úthlíð var spilað Kana eða Yatsy. Það var okkur mikið kappsmál að vinna afa í Yatsy því hann virtist einhvern veginn hafa það lag á tengingunum að fá þeirra réttu hlið- ar til að snúa upp. Aðfangadagskvöld var ævinlega haldið hátíðlegt heima í Úthlíð. Þá gaf amma möndlugjöfína og afí sá um pakkaleikinn. Pakkanum fylgdi alltaf vísa og sá sem komst næst því að segja hvað pakkinn hafði kostað fékk hann að gjöf. Eftir matinn sáum við krakkamir um að bera pakkana inn í stofu og framan af stjómaði afi því. Það var okkur öllum til mikilla vonbrigða þegar jólin voru ekki lengur haldin í Úthlíðinni því þar voru okkar bestu jól haldin. Afí fylgdist náið með skólagöngu okkar og námsárangri og um leið og við fengum einkunnir í hendur var hringt í afa og honum sögð úrslitin. Hann hafð líka alltaf jafn gaman af að segja okkur sögur og ljóðin sem hann samdi um okkur era orðin nokkuð mörg. Alltaf þeg- ar við voram veikar hringdi afi til þess að þau vissu hvemig okkur liði. Þótt afí hafí verið stríðinn fólst aldrei nein illkvittni í stríðni hans. Hann var hreinskilinn og sagði sína meiningu umbúðalaust. Hann fylgdist gaumgæfilega með klæða- burði og hárgreiðslu bamabam- anna og gagnrýndi hreinskilnislega. Hann hafði sterkar skoðanir og var óhræddur við að koma þeim á fram- færi. Minningamar um afa eru miklu fleiri og gætum við skrifað enda- laust en viljum með þessum fátæk- légu orðum kveðja afa okkar. Hann skilur eftir sig stórt skarð í lífí okk- ar allra, skarð sem aldrei verður fyllt. Sorgin er stór og söknuðurinn mikill en minningamar um góðan og elskulegan afa munum við alltaf eiga. Við biðjum góðan Guð að styrlga ömmu í sinni miklu sorg og blessa minningu afa. Með kveðju. Hulda, Rannveig og Sólrún. Ég kallaði Sigurvin stundum fóstra. Og þótt ég segði þetta oftar í gamni þegar við hittumst á fömum vegi og tókum að gantast og gera að gamni okkar, eins og gjaman kom fyrir, mátti þetta vel til sanns vegar færa. Hann fóstraði mig um skeið og þau hjón bæði, Jörína og hann. Eg kom til þeirra á Egils- götuna tvflráður táningur og reynslulaus græningi, félaus og fá- vitur, þegar ég lét undan vinum mínum að fara í kennaraskólann í miðri kreppunni, og þau tóku mér opnum örmum. Þau létu mér í té húsnæði, kost og þjónustu og þegar féð til vetrarins var þrotið um jól létu þau sem ekkert væri. Vonandi hef ég borgað þá skuld að mestu, ég man það ekki einu sinni lengur, svo átakalaus vora þessi samskipti, svo umtalslaus, án orða og angurs. Vissulega var ég fóstri þeirra hjóna á Egilsgötu 18 þá tvo vetur sem ég var í kennaraskólanum. Þau vora ekki mjög aflögufær þá, ný- flutt utan af landsbyggðinni, höfðu reist sér hús í höfuðborginni á hörð- um kreppuáram, bömunum íj'ölgaði og kennaralaunin voru ekki til að hrópa húrra fyrir þá fremur en nú. Við Egilsgötuna bjuggu margir landskunnir kennarar. Sigurvin var ekki orðinn landsþekktur þá, það varð seinna. Þau hjón þurftu að leigja af litluhúsi. En það kom aldr- ei út yfír mig. Það kom þá líka af sjálfu sér að Sigurvin leit eftir fjár- munum mínum þegar ég seinna dvaldist erlendis við nám. Víst gat ég kallað hann fóstra. Sigurvin og Jörína höfðu kynnst í kennaraskólanum; hartn var af Rauðasandi, hún úr Kjósinni. Á heimili hennar í Blöndholti hafði faðir minn alist upp án skyldleika en þar komu tengslin. Á bemsku- áram var Kjósin mitt óskaland. Eftir kennarapróf urðu þau hjónin í hópi margra kennarahjóna sem fóra út á landsbyggðina og gerðu garðinn frægan. Sigurvin var skóla- stjóri í Ólafsvík í hartnær áratug en árið 1932 tóku þau sig upp, fluttu til Reykjavíkur og Sigurvin varð kennari við Miðbæjarskólann. Sigurvin var kotadrengur sem fór að heiman með ekki allt of mikið nesti og ekki allt of nýja skó. Eins og fjölmargir atgervismenn á þess- um áratugum fór hann til náms í kennaraskólann. Þar var tiltölulega skjótfengin góð menntun þegar ekki var kostur langrar skólagöngu. Það varð skólamálum þjóðarinnar til mikils gagns og haldkvæmrar þróunar um langt skeið. Þar lagði Sigurvin dijúgan skerf til mála. En kotadrengurinn frá Stakkadal á Rauðasandi átti sér stóran draum. Og með þrautseigju, greind og dugnaði lét hann þennan draum rætast. Draumurinn var fjöiþættur og margslunginn. Þess vegna þurfti að halda á spöðunum. Drengurinn frá Stakkadal eign- aðist sjálft höfuðbólið á Rauðasandi og stundaði þar myndarbúskap um skeið. Saurbær var frægur í sögum og reisnargarður í augum drengsins i Stakkadal. En þjóðhættir höfðu breyst og draumur er ekki sama og veraleiki þótt dugnaður sé með í leik. Þessi draumur fór öðravísi en vonir stóðu til og samt stafar af honum ljóma. Að sjálfsögðu vora vonir um að komast í nokkrar álnir hluti af draumnum. Það tókst allvel. Sigur- vin stofnaði ásamt bræðram sínum myndarlegt iðnfyrirtæki í höfuð- borginni og rak það með sóma í áratugi. Sá hluti draumsins heppn- aðist vel. Þar kom arður í hlut. Dósaverksmiðjan varð merkisfyrir- tæki. Og í fyllingu tímans varð dreng- urinn frá Stakkadal fulltrúi sýsl- Unga sinna á Alþingi. Hann vann þingsætið af öðram kotadreng ann- ars staðar að úr sýslunni sem með harðfylgi, dugnaði og athafnasemi hafði áður unnið sýsluna á söguleg- an hátt. Þessi draumur rættist mörgum til undranar. Kosningabar- áttan í Barðastrandarsýslu var heil- mikil saga á sinni tíð, forvitnileg stjómmálasaga, eins konar þjóðar- saga í smækkaðri mynd, en ævin- týri um leið, raunar líkust skáld- sögu. En Sigurvin var þingmaður byggðarlags síns í hálfan annan áratug og stóð þar vel fyrir sínu eins og endranær. Eitt sinn skolaði mér inn á Al- þingi í nokkra daga á þeim árum sem Sigurvin var þingmaður. Ég var varaþingmaður. Það vildi svo til að herbergisfélagi minn af Egils- götunni var einnig varaþingmaður um þetta leyti, Daníel Ágústínus- son. Þau Jörína og Sigurvin höfðu auglýst eftir öðram kennaraskóla- pilti til að vera með mér í herbergi svo að húsaleigan yrði mér léttari. Ég hafði mikinn hug á og reyndi raunar að stuðla að því að við her- bergisfélagamir af Egilsgötunni lentum báðir í einu inn á þing með Sigurvin. Því miður tókst það ekki; varaþingmenn ráða ekki sínum vitj- unartíma. En Sigurvin hefði þótt gaman að þessu. Hann hefði orðið harla kátur við, glott út í annað munnvikið, skotið á okkur glettnum sjónum og sagt eitthvað á þessa leið: „Þið erað bara sæmilega ffarn gengnir, gemlingamir." Sigurvin leit nefnilega á þing- mennsku sem merkilegt ábyrgðar- starf. Hann taldi þingmenn vera fulltrúa og trúnaðarmenn alls al- mennings, allrar þjóðarinnar. Því léit hann stórt á þingmannsstöðu sína og starfaði samkvæmt því. Hann var heill í störfum, trúr og stefnufastur. Sigurvin Einarsson var kennara- lærður ungmennafélagi, ffamsókn- armaður og bindindismaður alla ævi. Og allt þetta var hann með glans. Hefði einhver sjálfskipaður menningarviti eða sjálfumglaður menntagosi farið að gera lítið úr þess háttar mönnum í hans eyra hefði hann ekki komið að tómum kofunum. Sigurvin hefði svarað fullum hálsi og hinn hefði ekki rið- ið þar feitum hesti frá. Hann gat verið harður í horn að taka, þungur á báranni og fastur á meiningunni. Annars hefði draumurinn aldrei ræst. Hann fór sínu fram ef hann taldi sig hafa á réttu að standa, hann var aldrei leiðitamur eða auð- unninn jámaður. Veifískati var hann ekki. Og nú er Sigurvin allur og við hittumst ekki oftar. Ég mun sakna þess. Oft leið langt á milli þess að við hittumst og stundum allt of langt. En þótt langt væri liðið frá síðustu fundum var alltaf eins og við hefðum hist í gær. Það var sama umhyggjan og hlýjan og forðum. Þannig eru fóstrafundir. Þegar ég nú kveð Sigurvin fóstra minn að leiðarlokum er hugur minn að mestu hjá Jörínu. Hlýjustu hugs- anir mínar og óskir era hjá henni á þessum tímamótum þegar 65 ára

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.