Morgunblaðið - 22.06.1989, Síða 16

Morgunblaðið - 22.06.1989, Síða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 1989 Við eignm okkur draum Hugleiðing í tilefiii „Drekans’89“, atvinnusýningar á Egilsstöðum 23.júní Mynd af landvætti er merki sýningarinnar. eftir Erling Garðar Jónasson Hvílíkt heimskunnar vald, þegar vinnufús þjóð kringum verkefnin iðjulaus snýst, meðan skorturinn vex eins og friðvana flóð, og hans feigð inn í sálimar brýzt! Hvílíkt heimskunnar vald ræður vilja þess manns, sem knýr veikari bróður á hjam, og sem gína vill einn yfír auði síns lands, - hann er ekki minn sonur, mitt bam! Skáldinu úr Kötlum er mikið niðri fyrir, enda ekki að undra. Skipting lífsgæða sem þegnamir skapa í sveita síns andliti úr moldinni, úr sjónum af hugviti og lífsorku, hefur verið og er ranglát og verður vafa- laust enn um tíma. Ekki einungis milli þjóðfélagsþegna heldur einnig á milli þjóða og þjóðarbrota. Hér á landi ríkir sérstæð mis- skipting — höfuðborgin er orðin slíkur baggi á landsbyggðinni að hún notar tvær af hveijum þremur krónum sem þjóðarframleiðslan skapar í steinsteyptar menningar- hallir. Sjúkrahúsarekstur sem fyrir miljóna þjóðir, marga háskóla og síðast og síst bankahallir til að geyma þessa einu krónu sem eftir er. Höfuðborgin er þannig að „knýja veikari bróður á hjam“ - lands- byggðinni blæðir og baráttan er hörð og miskunnarlaus að ná til nokkurra aura af geymdri krónu í bankamusterum höfúðborgarinnar með hrikalegum geymslukostnaði. Ýmsir hafa kallað eftir þjóðar- sátt og bera ugg í brjósti vegna þessa. Sátt milli byggða er ekki á næsta leiti — hver einasti landsbyggðar- maður hvort sem er bóndi, sjómað- ur, verkamaður eða útgerðarmaður hefur ekki tíma eða orku til sátta- leitar. Hann og hún spyija nú hvemig mun takast að hindra hrun framleiðslufyrirtækja við sjávar- ströndina. Hvemig er hægt að koma í veg fyrir gjaldþrot bænda og heimila? Eða er það kannski stefna stjómvalda nú, sem skáldið úr Kötlum segir annars staðar: Það er eins og heitir heimar hlæi í fyrsta sinn. Nú er Island önnum kafið - einkum fógetinn. Síðastur allra geri ég mér upp reiði til náungans — síðastur allra verð ég svartsýni að bráð, um vel- ferð náunga minna, ég þekki kraft að orku þeirra og ég veit að þeir em fullkomlega færir um að bjóða náttúruöflum byrginn. En þegar móðuharðindi verða af mannavöldum er sem rýting sé stungið í bak og viðbrögðin verða eftir því. Viðbrögð mín em þau sem Jó- hannes úr Kötlum segir að lokum í kvæðinu „Þegar landið fær mál.“ Og nú flyt ég til þín þessi alvöruoið, sem mitt ættarland hvíslaði að mér. Ekki einungis bindur ösk þess við borð, - lífið allt krefst hins sama af þér. Hvað er ég? Hvað ert þú? Hvað er hún? Hvað er hann? Sama hönd, sama önd, sama blóð. - Að slá slqaldboig um réttlætið, maður við mann, það er menningin, íslenzka þjóð! Hugleiðing mín, sem lýst er með undan skrifuðum málsgreinum, er síst af öllu ættuð frá hinu hefð- bundna svartnættisþmgli sem við næmmst svo vel á, að stórskaðað hefur landsbyggðina. Hún er ættuð frá skrifum þáttahöfundar Reykjavíkurbréfa Morgunblaðsins ll.júní sl. Eg ber mikla virðingu fyrir Morg- unblaðinu, sem vandaðasta blaði landsmanna og ég les ritstjómar- og Reykjavíkurgreinar þeirra með athygli og hef gagn og ánægju af. Það er ekki nóg með að Morgun- blaðið sé vant að virðingu sinni í tæknilegum skilningi, heldur og em greinar ritstjóra þess vandaðar og mótaðar af mikilli víðsýni og rétt- lætiskennd. Skoðanir ritstjórans og mínar em þrátt fyrir þetta oft ólík- ar í hita daglegra mála og í lífsskoð- un. Athyglisverðar ályktanir ritstjór- anna undanfarið um frjálsa vöm- flutninga til landsins, um fijálsar tryggingar og um innflutning land- búnaðarafurða, hafa skapað miklar umræður og jafnvel orðið til þess að skoðanabræður blaðsins hafa endurskoðað viðhorf sitt til þess. Þetta kallast kjarkur í minni sveit. Lykilþátturinn í ofangreindu Reykjavíkurbréfí er sú ályktun höf- undar, sem hægt er að lesa beint úr texta, að skammtímasjónarmið ráði gangi atvinnumála á lands- byggðinni og að stuðningur við umbætur í sjávarútvegi muni fyrst og fremst koma frá kjósendum á höfuðborgarsvæðinu. Framsetning slíkra skoðana sýnir landsbyggðarmönnum það svart á hvítu að það er ekki þjóðarsáttar- tónn í röðum atvinnurekenda á höf- uðborgarsvæðinu eða hjá Morgun- blaðinu um þessar mundir. Víst er að vandinn er mikill og staðreyndin er að vandinn er af mannavöldum, en sökudólgamir em ekki þingmenn landsbyggðarinnar eða skammsýnir Iqósendur á landsbyggðinni. Sökudólgarnir era heimilisfastir á höfuðborgarsvæðinu, þar geisaði fjárfestingaæðið, þar búa höfundar fastgengisstefnu og fijálsra vaxta og þar búa þeir sem vilja bara smyija eitt tannhjól i efiiahagsvél- inni, peninganna. Mönnum um allt land er það ljóst að allir þjóðfélagsþegnar verða nú að borga fjárfestingafylliríið á höf- uðborgarsvæðinu og sjálfsagt er útilokað að viðhalda jákvæðum raunvöxtum vegna afleiðinga þeirra „Lykilþátturinn í ofan- greindu Reykjavíkur- bréfi er sú ályktun höf- undar, sem hægt er að lesa beint úr texta, að skammtímasjónarmið ráði gangi atvinnumála á landsbyggðinni og að stuðningur við umbæt- ur í sjávarútvegi muni fyrst og fremst koma frá kjósendum á höfiið- borgarsvæðinu. Framsetning slíkra skoðana sýnir lands- byggðarmönnum það svart á hvítu að það er ekki þjóðarsáttartónn í röðum atvinnurekenda á höfuðborgarsvæðinu eða hjá Morgunblaðinu um þessar mundir.“ í rekstri stórfyrirtælqa á Reykjavík- ursvæðinu. Rétt er hjá höfundi bréfsins að samstaða væri afar kærkomin og þægilegt verkfæri til að leysa þessi mál, en hvemig í ósköpunum ætlar blaðið að ná samstöðu við menn á friðsamlegan hátt, með því að taka frá þeim lifibrauðið. Hér á Austurlandi fysir okkur að vita hvar offjárfesting hefur verið í fiskvinnslustöðvum eða út- gerð undanfarin tíu ár eða svo. Við þekkjum það ekki hér og eram orðn- ir leiðir á þeim frasa frá höfuð- borgarsvæðinu að fjárfestingar á landsbyggðinni séu ástæða vandans í efnahagsmálum og spyijum: Hvort kom á undan, hænan eða eggið? Nei, skyldi það ekki verða eins og Jóhannes segir annars staðar í sama kvæði: Þannig mælti mitt land. - Og ég reis upp úr rúst þeirrar ráðlausu borgar, er féll. Og hin dagelska sól skein á dauðblakka þúst og brá dýrðlegum roða yfir fell. Og ég gekk upp á hæðina hljóður og sæll, - mér var hoifin öll iðrun og sorg, og sem herra míns lífs, en ei hégómans þræil, lagði ég homstein að annarri borg. Atvinnusýningin „Drekinn ’89“ í ljósi þeirra tíma og þeirra við- horfa sem áður er lýst, er það meira en tilviljun að undirbúningsnefndin velur landvætt Austurlands sem heiti kærkominnar sýningar. Það hlýtur að liggja að baki frels- isþrá frá oki miðstjómarvalds höf- uðborgarsvæðisins sem er orðin eins og tröllvaxið höfuð í dvergbúki þjóðarinnar. Þann 25. maí 1985 hófst iðnsýn- ing Austurlands á Egilsstöðum og þann 23. maí birti ég í Morgun- blaðinu hugleiðingu í tilefni þeirrar sýningar undir sama nafni og nú, „Við eigum okkur draum“. Þar sagði m.a.: „17. júní er í meðvitund allra Islendinga frelsisbaráttudagur þjóðarinnar — þann dag minnumst við Jóns Sigurðssonar með virðingu og þökk. Frelsisbarátta hans er hvatning til hvers íslendings, að færast aldr- ei undan þeirri ábyrgð og þeim skyldum sem fengið sjálfstæði set- ur. Ábyrgðin er meðal annars fólgin í því að vera sér þess að öllu Ieyti meðvitandi að frelsisbaráttu lítillar þjóðar lýkur aldrei. Við íslendingar höfum byggt land okkar og atvinn- ulíf af mikilli bjartsýni og raunsæi. Við höfum flust á undraskömm- um tíma úr kyrrstöðuþjóðfélagi inn í hraðfara heim tækni og visinda. Grandvöllur þessarar byltingar er að hugur og hönd hvers íslendings hefur seilst bæði til hæðar og dýpt- ar. Sú þjóð sem ekki býr við' frelsi til hugsana og tjáningar er ekki fijáls þjóð. Sú þjóð sem ekki býr við flárhagslegt jafnrétti þegnanna Frá fiskvinnslu á Austurlandi. Erling Garðar Jónasson er ekki fijáls — á þessum vettvangi megum við íslendingar vissulega gæta okkar nú. Frelsisbarátta okkar landsbyggð- armanna hlýtur því í næstu framtíð — meðal annars — að vera sú að vekja okkur sjálf af þeim dvala sem háð hefur hreyfingu í átt að raun- veralegu jafnrétti allra þegna þjóð- félagsins. I öllum landshlutum er það stað- reynd — að framkvæmdahugur og bjartsýni er að efiast og aukast — þetta er engin blekking — enginn óraunsær draumur — þetta er ekk- ert síldarævintýri — þetta er raun- sæi þess fólks sem vill byggja land sitt allt og nýta gæði þess til sjávar og sveita. Þetta er staðreynd þrátt fyrir tímabundna erfiðleika í íslenskum efnahagsmálum. Þetta er arðurinn af vinnu þess fólks sem byggt hefur líf sitt á óstöðugri afkomu — en hefur nú undirstöðu til að byggja framtíð sína á. Þetta er gróandi þjóðlíf. Við Austfírðingar glímum við sömu vandamál og fólk í öðram dreifðum byggðum — þó þessi vandamál séu á margan hátt aug- ljósari hér en víðast annars staðar — fjórðungurinn er stór og byggð- imar dreifðar. Við ætlum ekki okkur né öðrum landsbyggðarmönnum það óraun- sæi að félagsleg þjónusta nái þeim gæðum sem í höfuðborg okkar. Við ætlum heldur ekki að atvinnutæki- færi verði hér jafn ijöl- skrúðug og í höfuðborg okkar, en við viljum nálgast þessa stöðu eins og okkur er frekast unnt — með kyrrstöðu og ábyrgðarleysi tekst það ekki. Austfirðingar krefjast ekki bættrar stöðu á kostnað annarra íbúa þessa lands — því þar með væri skapað óraunhæft ástand fyrir landshlutana. Ástand sem ekki. byggir á náttúragæðum landshlut- ans — þekkingu og getu.fólksins í landshlutanum er óraunhæft ástand. Fremsta krafa Austfirðinga — er — að auka hag sinn — efla menningarlega viðleitni sína — skapa börnum sínum þau skilyrði til hugar og handar að sambærilegt sé við það besta í þessu landi. Það er þetta sem við viljum og það er fyrir þetta sem við heyjurr. okkar frelsisbaráttu. En umfram allt viljum við vera íslendingar og taka þátt í íslenskri sjálfstæðisbaráttu — baráttunni sem aldrei lýkur. Við viljum taka þátt í að bijóta hveija þá ógnaröldu er á þjóð okkar kann að skella — eins og harðar bergnasir okkar sæbröttu austfírsku strandar bijóta þungar og svalar öldur Atlants- hafsins." Framtak þeirra sem að atvinnu- sýningunni standa verður seint full- þakkað, sérstaklega með það í huga að atvinnufyrirtækin á Austurlandi og landbúnaður búa nú við skilyrði sem fæsta þeirra hafði dreymt um að sköpuðust í góðæri. Framtakið ber vott um hugrekki þeirra og þor að fást við vandann og mun auka bjartsýni og baráttu- þrek íbúa landshlutans og er bjart og boðunarríkt andsvar við svart- sýnisboðskap fjölmiðla og musteris- riddara helreiðarinnar á Reykjavík- ursvæðinu. Á „Drekanum ’89“ sýna milli 60 og 70 austfirsk fyrirtæki mátt sinn og megin.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.