Morgunblaðið - 30.06.1989, Qupperneq 9

MORGÚNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1989
9

Nýr sendiherra Víetnams á íslandi:
Aukið frelsi forsenda
efhahagsumbóta
Kapítalisminn lengi lifi!
Fyrir nokkrum dögum birtist hér í blaðinu samtal við Nguyen Dunh
Phuong nýskipaðan sendiherra Víetnams á íslandi. Helsti boðskap-
ur hans er sá, að markaðurinn, framboð og eftirspurn, eigi að ráða
efnahagslífinu. Við eigum líklega von á því bráðlega að Vítneam-
félagið fari að álykta í þessa veru. Komist markaðskerfi á í Víetnam
og kommúnisminn og alræði hans víki er von til þess að fólk hætti
að flýja þaðan milljónum saman. í Staksteinum í dag er vitnað í
grein eftir Bent Jensen, sem birtist í danska dagblaðinu Jyllands-
Posten fyrir skömmu og fjallar um viðhorf viðurkennds sovésks
hagfræðings.
Markaðskerfið
Sovéski hag-fræðingur-
inn Larisa Pijasjeva hyll-
ir frjálst markaðskerfi og
skorar sjálfa Marx og
Lenín á hólm. Fyrir
tveim árum ritaði hún
grein í timaritíð Novíj
Mir undir dulnefiiinu L.
Popkova. Greinin bar
heitið „Hvar eru kökum-
ar stærstar?“ og vaktí
mikla athygli. Greinar-
höfundur sló því nefhi-
lega föstu að ekki væri
hægt að beita markaðs-
búskap þar sem sósialísk
hagfræði væri höfð í há-
vegum.
Valið stæði á milli
efiialegrar hagsældar og
hugsjóna sóíalismans,
var skoðun L. Popkovu í
Novíj Mir. Hvarvetna þar
sem markaðsbúskapur
væri látinn ráða ferðinni
ríkti hagsæld en and-
stæðan væri uppi á ten-
ingnum í löndum áætlun-
arbúskapar sósíalismans.
Pjjasjeva hrósaði kapítal-
ismanum fyrir að stuðla
að friði og spáði honum
glæstri framtíð; þar með
vísaði hún kreddum
marx-leninismans um
kapítalismann sem undir-
rót styijalda út í ystu
myrkur. í viðtali sem
blað ungkommúnista,
Komsomolskaja Pravda,
tók nýlega við Pijasjevu,
færir hún nánari rök fyr-
ir máli sínu.
„Ég er enn sem fyrr
sannfærð um að efhaleg
hagsæld getur ekki átt
samleið með hugmynd-
um sósíalismans. Reynsla
okkar í 70 ár og reynslan
annars staðar í heiminum
sannar okkur að sósíal-
isminn getur ekki vísað
okkur leið út úr
ógöngunum." Larisa Pij-
asjeva vísar á bug þeirri
skoðun ýmissa hug-
myndafræðinga marx-
ismans að fólk hafi mis-
skilið Marx og Lenín og
þess vegna hafi aldrei
tekist að byggja upp
raunverulcgan sósíal-
isma í Sovétrílgunum.
„Það er vinsælt sjónar-
mið núna að til séu tvær
tegundir af sósíalisma;
önnur sönn en hin ÍÖlsk.
Ég álít að þessu sé ekki
svo háttað. Sem stendur
er ég að skrifa bók um
félagslegt réttlæti og af
því tilefiii hef ég sökkt
mér niður í sögu sovéska
kommúnistaflokksins.
Það hefur orðið til að
staðfesta endanlega fyrri
hugmyndir mínar.“
Réttarríkið
Og Pijasjeva heldur
áfram:
„Ógnarstjómin hófst
1918 og Solovetskíj-
fangabúðirnar voru reist-
ar þegar árið 1923. Sjálf
vil ég fremur þjóðfélag
réttarríkisins þar sem
megináherslan er lögð á
að veija einstaklinginn
fyrir ágangi ríkisvaldsins
og ekki öfugt.
Nú er runninn upp tínu
lýðræðislegs sósíafisma [í
Sovétrílgunum] og sagt
er að Lenín hafi verið
fylgjandi markaðsbú-
skap. Þagað er yfir öllum
þeim formælingum sem
hann notaði þegar hann
minntist á peninga og
markaðsöflin, hvemig
hann barðist af ástríðu
gegn anda kapítalism-
ans.“
Pijasjeva er sérfræð-
ingur í málefiium Norð-
urlanda og sænskur „sós-
íalismi" er til fyrirmynd-
ar, að hennar áliti. Þar
gæti ríkisvaldið þess að
láta markaðsöflin annast
framleiðslu og verð-
myndun, þjóðnýting sé
jafiivel minni en í Banda-
rðgunum. Ríkið sjái síðan
um að dreifa vemlegum
fjárhæðum til félags-
mála. Talsmenn sovét-
kerfisins hafa löngum
stært sig af því að mennt-
un, almannatryggingar
og læknishjálp séu
ókeypis í Sovétrilgunum.
„Þetta hefur lengi ver-
ið uppáhaldstuggan okk;
ar,“ segir Pijasjeva. „í
reynd er ekkert af þessu
ókeypis. Það em til tvær
leiðir í þessum málum.
Annars vegar er hægt
að greiða fólki óskert
laun og láta það síðan
sjálft um að greiða fyrir
ofangreinda þjónustu.
Hins vegar er hægt að
leggja allt í einn pott sem
ríkið lætur megnið af öll-
um tekjum renna í og eys
síðan af eftir eigin geð-
þótta. Þetta er kallað fé-
lagslegt réttlæti hjá okk-
ur. Við ættum að muna
eftir því að í fyrra tilvik-
inu gætir hver einstakur
hagsýni varðandi þessi
útgjöld og getur valið á
milli ýmissa möguleika.
Við verðum aftur á mótí
að taka við því sem okkur
er skammtað."
Komsomolskqja Prav-
da spyr að lokum
Piasjevu hvers vegna
umbætumar gangi brös-
uglega í Ungveijalandi
þar sem kommúnistar
hafa gengið lengst í átt
til markaðskerfis. „Það
er vegna þess að þeir
ganga ekki heils hugar
til verks og það drepur
allt í dróma. Á eftir
hveiju skrefi fram á við
kemur annað aftur á bak.
Það sama er að gerast
hjá okkur í Sovétrílgun-
um.“
Blaðið segir að skoðan-
ir Pijasjevu muni valda
mörgum skelfingu. Fólk
verði fokreitt og það sé
auðvelt að gera sér mót-
mæli þess í hugarlund.
Hagfræðingurinn segi
söguleg afrek Sovét-
manna tóman hugarburð
og telji allar fómir lands-
maima fyrir sósíalismann
hafa verið til einskis. Pjj-
asjeva dregur þó hvergi
í land í svari sínu: „Það
er ekki hægt að breyta
því sem gerst hefur. En
nú er kominn timi til að
taka ákvarðanir, taka af-
leiðingum gerða
sinna...“
INNLAUSNARVERÐ
VAXTAMIÐA VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RlKISSJÓÐS
(1. FLB1985
ö 68 5168.
Hinn 10. júlí 1989 er níundi fasti gjalddagi vaxtamiða verðtryggðra
spariskírteina ríkissjóðs með vaxtamiðum í 1. fl. B 1985.
Gegn framvísun vaxtamiða nr. 9 verður frá og með 10. júlí nk. greitt sem hér segir:
Vaxtamiðimeð 5.000,-kr. skírteini kr. 416,60
Vaxtamiðimeð 10.000,-kr.skírteini kr. 833,20
_______________Vaxtamiöi með 100.000,- kr. skírteini_kr. 8.332,20________
Ofangreind fjárhæð er vextir af höfuðstól spariskírteinanna fyrir tímabilið
10. janúar 1989 til 10. júlí 1989 að viðbættum verðbótum sem fylgja hækkun
sem orðið hefur á lánskjaravísitölu frá grunnvísitölu 1006 hinn 1. janúar 1985
til 2540 hinn 1. júlí nk.
Athygli skal vakin á því að innlausnarfjárhæð vaxtamiða breytist aldrei eftir gjalddaga.
Innlausn vaxtamiða nr. 9 ferfram gegn framvísun þeirra í afgreiðslu Seðlabanka Islands,
Kalkofnsvegi 1, Reykjavík, og hefst hinn 10. júlí 1989.
Reykjavík, 30. júní 1989
SEÐLAB ANKIÍSLANDS