Morgunblaðið - 02.08.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 1989
Vinmilöggjöfin -
gegn láglaunafólkinu
eftir Vilhjálm
Egilsson
Nú er hlé í samningaviðræðum
aðila vinnumarkaðarins. Lokið er
samningum við flesta hópa laun-
þega en ný lota hefst aftur að lokn-
um sumarfríum þegar samningar
við iðnaðarmenn renna út. Þetta
er því ágætis tími til að hugleiða
íslensku vinnulöggjöfina og hvort
ástæða sé til breytinga á henni.
Síðasta lota kjarasamninga dró
vel fram galla þessarar löggjafar
sem hefur staðið óbreytt frá fjórða
áratug þessarar aldar. Félög laun-
þega þar sem láglaunahópar eru
fjölmennir sömdu fyrst og báru
minnst úr býtum en síðan komu í
kjölfarið félög þar sem fólk er betur
sett og náðu fram mestu hækkun-
unum.
Vel þekkt mynstur
Þetta er vel þekkt mynstur í
samningum aðila vinnumarkaðarins
og vekur upp þá áleitnu spurningu
hvort vinnulöggjöfin í núverandi
mynd sé í reynd að verða tæki sem
beitt er gegn hinum iægst launuðu
á vinnumarkaðnum.
Viðleitni til þess að hækka hina
lægst launuðu hefur gengið eins
og rauður þráður í gegn um flesta
kjarasamninga milli heildarsamtak-
anna á vinnumarkaðnum. Síðustu
kjrasamningar voru þar engin und-
antekning með því'að samið var
um krónutöluhækkanir sem gefa
þeim lægst launuðu hlutfallslega
mest. Mesta átak til þess að hækka
þá lægst launuðu var gert í desem-
bersamningunum 1986 og í fast-
launasamningum í framhaldi af
þeim.
En þrátt fyrir alla þessa viðleitni
til þess að hækka þá lægst launuðu
umfram aðra hafa launahlutföll lítið
breyst í gegnum tíðina. Ástæður
þess eru sjálfsagt margar en ég vil
nefna tvær sem skipta miklu máli.
Markaðsaðstæður ráðandi
Markaðsaðstæður á vinnumark-
aðnum ráða miklu um launahlut-
föll. Segja má að kaup og kjör í
einstökum störfum ráðist í meginat-
„Með því að setja aðra
vinnulöggjöf fyrir þá
hærra launuðu væri
hægt að auka jafhræði
milli þeirra og hinna
lægst launuðu á vinnu-
markaðnum. Þá væri
hægt að koma í veg fyr-
ir að ýmsir hópar gætu
gefíð þeim lægst laun-
uðu langt nef með því
að notfæra sér þá gífiir-
lega sterku samnings-
stöðu sem þeir hafa með
núverandi löggjöf.“
riðum af markaðsaðstæðum, þ.e.
framboði og eftirspurn eftir fólki í
viðkomandi störf. Þannig runnu til-
raunirnar til þess að hækka þá
lægstu umfram aðra á árinu 1987
út í sandinn vegna þess að gífurleg
Vilhjálmur Egilsson
eftirspurn myndaðist eftir vinnuafli
sem leiddi til sprengingar í launa-
kostnaði fyrirtækja. Þessi mikla
eftirspurn kom vegna þess að þjóð-
in lét sér ekki nægja' að eyða því
sem hún aflaði í mesta góðæri ís-
landssögunnar heldur var bætt við
eyðsluna með erlendri lántöku opin-
berra aðila.
Oft heyrist sú gagnrýni að for-
ráðamenn fyrirtækjanna beri
ábyrgð á hinu mikla launaskriði sem
varð á árinu 1987. Það má að sjálf-
sögðu halda slíku fram en þeir
stjórnendur sem reyna að standa
móti straumnum og berjast við
markaðslögmálin urðu fyrir því að
starfsfólkið flúði frá þeim og þeir
stóðu uppi með hálftóm fyrirtæki
og hafa tæpast komist yfir það áfall
ennþá.
Vinnulöggjöfin tæki
hálaunafólks
Hin meginástæðan fyrir því að
erfiðlega gengur að breyta launa-
hlutföllum hinum lægra launuðu í
hag er sú að ýmsir hópár hafa mjög
sterka samningsstöðu og geta allt
að því haft sjálfdæmi um eigin kjör.
Þessir hópar eru oft fámennir en
geta með verkföllum bakað tjón
sem er svo margfalt meira en þær
upphæðir sem deilt er um í samn-
ingaviðræðúm við þá. Þegar hinir
lægra launuðu fara í verkföll er tjón
mun nær þeim upphæðum sem deilt
er, um.
Þess vegna vaknar sú áleitna
spurning hvort það sé eðlilegt að
þeir sem hærri hafa launin búi við
samskonar vinnulöggjöf og þeir
lægst launuðu. Væri t.d. nokkuð
óeðlilegt að segja sem svo að núver-
andi vinnulöggjöf gilti aðeins fyrir
þá sem hefðu undir 80-90 þúsund
króna manaðarlaunum m.v. dag-
vinnu?
Vinnulöggjöfin gildi ekki
fyrir þá hæstu
Þegar fólk er komið yfir þær
upphæðir í launum semur það hvort
eð er að miklu leyti beint um sín
kjöi; við vinnuveitandann, ef ekki
um dagvinnulaun þá um alls kyns
aukagreiðslur og starfskjör. Kjara-
samningar við fólk með hærri tekj-
ur en 80-90 þúsund króna dag-
vinnufólk eru oftast notaðir til þess
að færa þessum hópum á þurru það
sem hinir lægst launuðu hafa feng-
ið og síðan er pijónað við eftir afli
og áhuga hvers og eins af þessum
hópum.
Með því að setja aðra vinnulög-
gjöf fyrir þá hærra launuðu væri
hægt að auka jafnræði milli þeirra
og hinna lægst launuðu á vinnu-
markaðnum. Þá væri hægt að koma
í veg fyrir að ýmsir hópar gætu
gefið þeim lægst launuðu langt nef
með því að notfæra sér þá gífurlega
sterku samningsstöðu sem þeir hafa
með núverandi löggjöf.
Burt með
einokunaraðstöðuna
Segja má að vinnulöggjöfin sé
tiltölulega lítið í trássi við markað-
aðslögmálin hjá þeim sem lægri
hafa launin en hún færir mörgum
hálaunahópum hreina einokunarað-
stöðu sem ýmsir þeirra notfæra sér
óspart.
Hér skulu ekki tekin nein sérstök
dæmi um hálaunahópa sem eru
gráðugir í skerfinn af þjóðarkök-
unni. Þau þekkja allir sem eitthvað
hafa fylgst með.
Það sem mestu máli skiptir er
að hefja umræðu um þessi mál og
gera þær breytingar sem þarf til
þess að tryggja að viðleitni til þess
að bæta hag hinna lægst launuðu
sé a.m.k. ekki eyðilögð með sjálfu
tækinu sem á að vernda hag þessa
fólks.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Verzlunarráðs íslands.
.•u? mor^unuiaoio/Agusi öionaai
Færeyingar og Þröttarar heilsast við upphaf heimsóknar Færeyinga
frá Sandavogi tíl Neskaupstaðar.
N eskaupstaður:
Neskaupstað.
55 Færeyingar frá vinabæ Neskaupstaðar, Sandavogi á Vogey í
Færeyjum, komu hingað þann 20. júlí. Þeir dvöldu hér í viku að
undanskildum tveimur dögum sem þeir notuðu til ferðar norður í
íand.
Var hér aðallega um íþróttafólk
að ræða og sá íþróttafélagið Þrótt-
ur að mestu um móttöku gestanna.
Keppt var í ýmsum íþróttagreinum
svo sem knattspymu og handbolta,
bæði í karla- og kvennaflokkum.
Einnig voru háðir óopinberir lands-
leikir í reiptogi og sigruðu Færey-
ingar í karlaflokki en konurnar slitu
reipið svo úrslit fengust ekki þar.
Gestirnir gistu í skólum en borð-
uðu á heimilum vítt og breitt um
bæinn. Þessi vinabæjatengsl hafa
staðið í 21 ár og skiptast bæirnir
á heimsóknum annað hvert ár til
skiptis hér og í Færeyjum. Þessi
heimsókn heppnaðist mjög vel enda
einstök veðurblíða meðan á henni
stóð.
i »i; 1;.H Ágl'ist