Morgunblaðið - 26.08.1989, Síða 10

10 f
MÖRdjÍNBLAÍ)IÐ LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST
Skrá um blóm
vikunnar
Blóm vikunnar
Ágústa Björnsdóttir
Lesendur þessara þátta hafa
margsinnis óskað eftir þvi að fá
skrá yfir það efni sem komið er.
í því sambandi skal á það bent
að skrár hafa tvívegis verið birt-
ar, sú fyrri 13. des. 1987 yfir
allar greinar á því ári (þ.e. nr.
34-80) en sú síðari kom í blaðinu
16. júlí 1988 (81-101) og að
þessu sinni er skrá frá 23. júlí
1988 til loka þessa árs
(102-121). Er þá aðeins eftir að
skrá efni greinanna frá byrjun
til nr. 33 auk þess sem við hefur
bæst á þessu ári og gefst vænt-
anlega tækifæri til að gera því
skil þótt síðar verði.
Ljósm./Ægir Bessason
Skartbúin piparrót — Cochlear-
ia armoracia. Grein um plönt-
una var í síðasta þætti 21. þ.m.
Tölusetn. Fyrirsögn
102 Garðaskoðun
103 Slíðrasóley
104 Lúpínur I
105 Lúpínur II
106 Gullskratti
107 Alpafífill
108 Að þurrka blóm I
109 Að þurrka blóm II
110 Steppulilja/ Kleópötrunál
111 Á laukatíð
112 Laukar og hnýði
113 Lokaspjall um lauka
114 Kínavöndur
115 Veturnáttaspjall
116 Kaktus I
117 Kaktus II
118 Aldag. skrautblóm Chiys. morifolium
119 Kóraltoppur
120 Kristþymir
121 Einir
Höfundur Birt. 1988
Umsjónarmaður. 23.7
Ól. B. Guðmundsson 30.7.
Ól. B. Guðmundsson 6.8.
Ól. B. Guðmundsson 13.8.
Ól. B. Guðmundsson 20.8.
Umsjónarmaður. 27.8.
Umsjónarmaður. 3.9.
Umsjónarmaður. 10.9.
Þórhallur Jónsson 17.9.
Umsjónarmaður. 24.9.
Umsjónarmaður. 1.10.
Umsjónarmaður. 8.10.
Umsjónarmaður. 15.10.
Sigríður Hjartar 22.10
Sigurlaug Árnadóttiir 29.10
Sigurlaug Ámadóttir 5.11.
Óli Valur Hansson 12.11.
Óli Valur Hansson 19.11
Óli Valur Hansson 26.11.
Jóhanna Á. Steingr. 3.12.
Félagsmenn eru minntir á að skrifstofan verður opnuð eftir
sumarleyfi mánudaginn 4. sept. nk. á Frakkastíg 9.
21150-21370
LARUS Þ. VALDIMARSS0IN1 framkvæmdastjóri
KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL. lögg. fasteignas.
Til sölu eru að koma meðal annarra eigna:
Sólrík íbúð í Fossvogi
4ra herb. íbúð á miðhæð, 80,3 fm nettó. Vel skipulögð. Sólsvalir á
allri suðurhlið. Geymsla á 1. haeð. Góð sameign. Ræktuð lóð. Skipti
æskileg á góðri 3-4 herb. íb. í Hlíðunum.
Stórt, glæsilegt parhús
á útsýnisstað við Norðurbrún skammt frá DAS. Tvær stórar stofur, 6
rúmg. herb. Snyrting á báðum hæðum. Innb. bílsk. Rúmg. föndurherb.
Vinsæll staður. Vel byggt hús. Skipti mögul. á sérhæð miðsvæðis í
borginni.
Bjóðum ennfremur til sölu við:
Njálsgötu: Timburhús, hæð og kj. 93,1 fm auk riss.
Hringbraut: 3ja herb. íb. á efri hæð, sérhiti, sérinng. Tilboð óskast.
Dúfnahólar: 3ja herb. ib. á 3. hæð í enda. Fráb. útsýni. Nýl. bílskplata
Goðheima: 3ja herb. séríb. á jarðh. Allt sér. Nýendurbyggö.
Hraunbæ: 4ra herb. íb. Nýtt eldh., nýtt gler o. fl. Góð sameign.
Hringbraut: 2ja herb. ib. á 1. hæð. Öll nýendurb. Skuldlaus.
Langholtsveg: 4ra herb. íb. á aöalhæð í þrib. Mikiö endurn. Bílskréttur.
Þurfum að útvega traustum kaupendum
2ja herb. íb. í lyftuhúsi við Hrafnhóla eða Kríuhóla.
2ja herb. íb. á 1. hæð með sérinng. Sem næst miðborginni.
4ra herb. íb. í Austurbænum eða Smáíbúðahverfi.
Sérhæð 4ra-6 herb. miðsvæðis í borginni eða á Nesinu.
Einbýlishús 140-200 fm eignask. mögul.
Margskonar eignaskipti. Margir bjóða útborgun fyrir rétta eign.
Opið idag,
laugardag kl. 11-15.
Fjöldi fjársterkra
kaupenda.
ALMENNA
FASTEIGNASAIAN
LAUgÁvÉgM8SÍMAR2ÍÍ5Ö^Í37Ö
___________________________fcteíM oa^D
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 501. þáttur
Það er margt orðið, og orðin
eru mörg. í manntalinu 1703
rakst ég á alnafna minn undir
Jökli, og hlaut sá titilinn kokks-
mát. Vissi ég ekki gjörla hvað
það merkti og fann ekki í
íslenskum orðabókum. Þá brá
ég á það ráð að fletta upp í stóru
dönsku orðabókinni, enda þótt
Þorleifur Repp segði á sínum
tíma að aldrei hefði nokkur
maður haft nokkurt gagn af
nokkurri danskri bók.
í orðabók hinni miklu þeirra
Dana var orðið Koks-mat, sagt
samkyns og með fleirtöluending-
unni -er. Það er talið úr hol-
lensku koksmaat og merkja
þann sem „hjælper skibskokken
með madlavningen, renholdelsen
af kabyssen olgn“, sem sagt
hjálparkokkur, aðstoðarmat-
sveinn.
Nú ætlaði ég að koma þeim
á Orðabók Háskólans í opna
skjöldu með orðinu kokksmát,
en eins og nærri má geta, tókst
það ekki. Þau höfðu að vísu
ekki þetta dæmi, en tvö önnur.
í Grímsstaðaannál um árið
1705 segir meðal annars:
„Kokksmátið á Stapanum í hing-
aðsiglingunni kastaði sér út um
glugga og dó.“ Ljótt er að heyra,
og titillinn á kokksa hafður í
hvorugkyni.
Ingibjörg Jónsdóttir, móðir
Gríms Thomsens, skrifar Grími
bróður sínum (amtmanni) 28.
sept. 1812: „Hvað um mig verð-
ur veit ég ekkert, máske verð
eg kokksmat einhvers staðar í
Reykjavík ...“, og hefur orðið
kommulaust eins og Danir og
Hollendingar, og ekki meira um
það.
★
Alþýða manna er næm á mál
sitt, sem betur fer. Menn finna
af smekkvísi sinni að það er
eðlilegt að búa til samsetningar
eins og F.H.-ingar, Í.R.-ingar
og K.R.-ingar.
Af hveiju? Vegna þess að
síðari stafur þessara skamm-
stafana er samhljóði, en upphaf
síðari hlutans, ingar, er sér-
hljóði. Jafnfráleitt væri að segja
„K.A.-ingar“ eða „Í.A.-ingar“,
því að þar er síðari stafur
skammstöfunarinnar sérhljóði,
og myndaðist þá hljóðgap (hy-
atus) milli sérhljóðanna a og i.
Því segja menn K.A.-menn og
sniðganga vandann um I.A. með
hinni ágætu lausn Skagamenn.
Ef búa á til samsetningar af
heilum orðum, er tíðast að
mynda þær af stofni eða eign-
arfalli, og hafa menn um það
býsna frjálst val. Þannig er rétt
að segja Þórsarar, Framarar,
Þróttarar o.s.frv. En þar sem
Fylkir er ia-stofn (beygist eins
og læknir) hentar ekki að bæta
þar við -arar, og auðvitað segj-
um við þá Fylkismenn.
Það er hins vegar ekki rétt,
eftir mínum kokkabókum, þegar
Vestmanneyingar tala um „Týr-
ara“. Það er myndað af nefnifall-
inu Týr, og slíkt dugir ekki í'
samsetningum. Þórarar er hins
vegar í lagi (af þolfallinu Þór;
stofnsamsetning) eins og Þórs-
arar er í lagi fyrir norðan (eign-
arfallssamsetning). Og ágæt-
lega kann ég við það, þegar leik-
menn Tindastóls eru í daglegu
tali nefndir Stólarnir.
★
í Málfregnum (1. tbl. 1989)
segir svo í grein eftir próf. Bald-
ur Jónsson: „Síðustu misserin
hefur alloft verið hringt til ís-
lenskrar málstöðvar og spurt um
íslenskt orð yfir „telefax“. Er-
lenda orðið telefax er haft um
tvennt, annars vegar um síma-
sendingu af sérstöku tagi og
hins vegar um tæki sem notað
er til slíkra sendinga. Sumir
hafa komið með tillögur svo sem
myndskeyti, myndsenditæki
og myndsendir, en ekkert af
þessu er líklegt til að ná al-
mennri hylli.
En nýlega fréttist af orðum
sem ástæða er til að vekja at-
hygli á. Raunar hefir það þegar
verið gert í pistli sem Orðanefnd
Skýrslutæknifélagsins birti ný-
lega í marshefti Tölvumála, bls.’
15, en hætt er við að þau fari
fram hjá flestum lesendum Mál-
fregna. Því er sagan endurtekin
hér.
Þorsteinn Sæmundsson
stjömufræðingur, sem á sæti í
orðanefndinni, skýrði frá því á
nefndarfundi 24. febrúar sl. að
Sigfús J. Johnsen, prófessor í
eðlisfræði, hefði í samtali við sig
og fleiri stungið upp á orðinu
símabréf um „telefax“-send-
ingu. Þorsteini fannst það vel
til fundið og bætti því við að
tækið gæti þá heitið bréfasími.
Þessi orð hafa þegar komið í
góðar þarfir í daglegri notkun,
og er ekki annað að /finna en
þau dugi vel til sinna nota.“
Umsjónarmanni þótti rétt að
vekja athygli á þessu og dettur
jafnframt í hug hvort ekki væri
enn þjálla að tala um símbréf í
stað símabréfa.
★
Týndur fannst, en fundinn hvarf.
Að fundnum týndur leita þarf.
Þá týnist sá, sem fundinn fer
að finna þann sem týndur er.
(Hjörtur Hjálmarsson)
★
„En málrýnandinn þarf að eiga
völl til víga. Hann verður að eiga
gott olnbogarúm og fijálsar hend-
ur til þess að sækja hvern þann,
er hann kann að eiga í höggi við,
til fullrar sektar, ef honum þykir
nokkuð við liggja.
Af þessum sökum og raunar
fjölmörgum öðrum þarf hið bráð-
asta að stofna til útgáfu tímarits
um íslenzkt mál. Gæti það orðið
hin mesta vöm tungunni og þá
jafnframt allri íslenzkri menn-
ingu, því að
ið greiðasta skeið til að skrílmenna þjóð
er skemmdir á tungunni að vinna.“
[Stephan G. Stephansson: Kolbeinslag]
(Björn Guðfinnsson í And-
varal940)
★
„Þótt ótrúlegt ætti að vera,
þá hafa eyru vor daglega kent
oss, síðan „Verðandi“ kom út,
að það er ekki óþarft að minna
fólk á, að „Verðandi" er kvenn-
kyns-orð og því óbeygjanlegt.“
(Jón Ólafsson í Skuld)
29/6 1882)
★
Unglingur utan kvað:
í Vík var allt gert fyrir gestinn
hún Gunnhildur matreiddi þvestin,
Hún fór á sjó,
og hundurinn gó,
og hrúturinn stangaði prestinn.
Og enn kvað hann:
Til austurs fór Ámi frá Skeiði
í aldeilis frábæru leiði
yfir lönd, yfir höf
(það var lágmörkuð töf)
og laumaðist vestan að Heiði.
Gítartónleikar
_________Tónlist____________
JónÁsgeirsson
Arnaldur Amarson gítarleikari
hélt tónleika á vegum Styrktarfé-
lags Tónskóla Sigursveins D.
Kristinssonar í nýjum tónleikasal
skólans, að Hraunbergi 2 í Breið-
holtinu. Salur þessi er einstaklega
smekklega gerður og það sem
mest er um vert mátulega stór
fyrir kammertónleika, með ein-
staklega góða hljóman. Tónleika-
salurinn er hluti af því skólahús-
næði sem Tónskóli Sigursveins D.
Kristinssonar hefur kómið sér upp
en skólahúsið í Breiðholtinu er um
500 fermetrar á tveimur hæðum.
Auk þess á skólinn annað hús í
miðbæ Reykjavíkur.
Þarna hefur verið unnið vel og
nú eru nemendur skólans frá fyrri
ámm teknir að hasla sér völl sem
fullnuma tónlistarmenn. Einn
þeirra er Arnaldur Amarson er að
loknu lokaprófi frá Tónskóla Sigur-
sveins D. Kristinssonar stundaði
nám við Konunglega tónlistarskól-
ann í Manchester en hefur auk
þess sótt tíma hjá ýmsum frægum
kennurum. Hann starfar nú við
Luthier-tónlistarskólann í Barcel-
ona.
Á efnisskránni voru verk eftir
Giuliani, Milhaud, Krenek, Tedes-
co, de Falla, Manen og Ponce.
Rossininiana nr. 1, eftir Giuilani,
er langt verk og nokkuð erfitt þó
það sé í hreinum ítölskum stíl
klassíka tímans. Arnaldur lék verk-
ið af öryggi. Tvö næst’u verk voru
samin á 20. öldinni, Segoviana eft-
ir Milhaud og Svita eftir Krenek.
Þessi verk hafa aðra átakspunkta
en fyrsta verkið og meira leikið
með alls konar blæbrigði sem Arn-
aldur skilaði á sannfærandi máta.
Capriccio diabloic eftir Tedesco,
ber ekki nein merki djöfulskapar
og er auk þess nokkuð sundurlaust
•í gerð. Samt er þar að heyra mörg
snjöll tónbrigði er Arnaldur lék
frábærlega vel.
Á síðari hluta efnisskrár vom
Homenaje eftir de Falla, Fantasia
Sonata eftir Manen og Sonatina
meridional eftir Ponce. í verki
Manen var leikur Arnaldar hreint
frábær enda býr þetta verk yfir
miklum margbreytileika í tónmáli
og blæbrigðum. Sama má isegja
um Homenaje eftir de Falla, að
Arnaldur Arnarson
þar var margt fallegt að heyra.
Arnaldur Ámason hefur með
þessum tónleikum tekið sér sæti í
fremstu röð íslenskra gítarleikara.
Hann ræður yfir mikilli tækni og
blæbrigðaríkri túlkun og er
óhræddur að takast á við löng og
erfið verkefni og skilar þeim af
öryggi þess, er ætlar sér sess sem
„konsertgítaristi“.