Morgunblaðið - 27.09.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 1989
Alþjóðadagur heyrnarlausra:
Hvað er kuðungsígræðsla?
eftir Bryndísi
Guðmundsdóttur
Miklar tækniframfarir síðustu
áratugina hafa haft áhrif á öll svið
mannlífsins. Tæknibúnaði fyrir
heýrnarlausa og heyrnarskerta hef-
ur fleygt fram og heyrnartæki eru
nú mun fullkomnari en áður. Einn-
ig hefur annar aðstoðarútbúnaður
sem magnar upp hljóð fyrir ein-
staklinga með skerta heyrn aukist
til muna. Þrátt fyrir auknar fram-
farir og miklar tilraunir í gegnum
tíðina til að lækna heyrnarleysi og
kenna heyrnarlausum að tala fyrir-
hafnarlítið, hefur hvorugt tekist.
Þessar tilraunir hafa þó aukið skiln-
ing og breytt afstöðu almennings
til heyrnarlausra og oft haft víðtæk-
ari áhrif í samfélaginu:
Peter Atke Castberg lauk emb-
ættisprófi í læknisfræði í Kaup-
mannahöfn árið 1801. Hann gerði
m.a. tilraun til þess að.lækna heyrn-
arleysi átta einstakiinga með raf-
hrifum, án árangurs. Ahugi hans á
málefnum heyrnarlausra var þó
vakinn og fyrir hans tilstuðlan var
Danmörk fyrsta landið í heiminum
sem setti lög um skólaskyldu fyrir
heyrnaiausa árið 1817.
Önnur þekkt dæmi eru til dæmis
uppfinning Alexander G. Bell er
hann fann upp talsímann við rann-
sókn á tæki sem nota skyidi við
talæfingar heyrnarlausra og skrif-
kúlan í ritvélum sem Malling Hans-
en guðfræðingur í Kaupmannahöfn
fann upp er hann leitaði leiða til
að finna hvernig heyrnarlausir
gætu notað bókstafi tii að tjá skila-
boð eins hratt og tal gerði.
Kuðungsígræðsla
Fyrir rúmum þrjátíu árum var
fyrsta tilraun gerð með svokallaða
kuðungsígræðslu eða „cochlear im-
plant“ í Frakklandi. Kuðungsí-
græðsla er aðgerð sem framkvæmd
er á einstaklingi sem hefur litlar
sem engar nýtanlegar heyrnarleifar
og getur þar af leiðandi ekki nýtt
sér þau heyrnartæki sem eru á
markaðnum í dag. Aðgerðin felur
í sér að læknir, sém yfirleitt er
háls-, nef- og eyrnalæknir, gerir
skurð bak við eyra og kemur „bandi
með elektróðum" fyrir inni í kuð-
ungnum. Elektróðubandið er u.þ.b.
0,6—0,4 mm og mjög auðvelt að
beygja og forma að vild sem hjálp-
ar til við að koma því fyrir inni í
snigilformuðum kuðungnum. í elek-
tróðubandið er tengdur móttakari
sem festur er í mastoid-beininu bak
við eyrað. Þar er einnig segull sem
heldur tækjabúnaði sem settur er
utan á húðina bak við eyrað á sínum
stað. Sá tækjabúnaður hefur einnig
segul sem tryggir tengingu við
tækjabúnaðinn inni í eyranu. Utan
á eyranu er lítill stefnuvirkur hljóð-
nemi sem nemur hljóð úr umhverf-
inu.
Grönn snúra teiigir hljóðnemann
við hljóðbreyti eða hljóðgjörva sem
líkist litlu útvarpi eða gömlu heyrn-
artækjunum sem notandi hafði yfir-
leitt framan á sér. Önnur snúra
liggur. síðan frá hljóðbreytinum upp
að eyranu, en þar er sendir staðsett-
ur við segulinn sem fyrr er nefnd-
ur. Sendirinn er þunn, kringlótt
málmskífa (u.þ.b. 34 mm í þver-
mál). Sendirinn er örugglega festur
yfir móttakaranum inni í eyranu
þar sem segull yfir og undir húð-
inni mætast.
GEGNFROSIN GÆÐI
GRAM frystikistur og frystiskápar
TITnTnTT nxxilixa S
11111 11 1 1 1 1
-1 I 1
H frystiklstur hafa hraðfrystihólf, hraðfrystistillingu, körfur sem hægt er
að stafla, Ijós í loki, frórennsli fyrir affrystingu, barnaöryggi ó hitastilli-
hnappi, öryggisljós sem blikkar ef hitastig verður of hótt.
I frysttskápamir hafa jafna kuldadreifingu í öllum skápnum, hrað-
frystistillingu, útdraganlegar körfur með vörumerkimiðum, hægri eða
vinstri opnun, öryggisljós sem blikkar ef hitastig verður of hátt.
Og auðvitað fylgir hilamælir og iimolaform öllum CRAM frystitækjunum.
KISTUR: Rýmií títrum Orku- notkun kWst/sólarh. Frysti- afköst kg/sólarh. Verð afborg. staðgr.
HF-234 234 1,15 17,6 41.480 39.406
HF-348 348 1,30 24,0 48.630 46.199
HF-462 462 1,45 26,8 55.700 52.915
HF-576 576 1,75 35,0 69.470 65.997
SKÁPAR:
FS-100 100 1,06 16,3 33.750 32.063
FS-146 146 1,21 18,4 41.980 39.881
FS-175 175 1,23 24,5 44.280 42.066
FS-240 240 1,40 25,3 55.260 52.497
FS-330 330 1,74 32,2 72.990 69.341
Góðir skilmálar, traust þjónusta
3ja ára ábyrgð.
.TUNI6ASIMI |91)24420
Greinarhöfundur ásamt nemanda við Heyrnleysingjaskólann sem
farið hefur í kuðungsígræðsluaðgerð í Bandaríkjunum.
Hvernig vinnur
tækjabúnaðurinn?
1) Hljóðnemi bak við eyrað tékur
við hljóðum úr umhverfinu.
2) Hljóðið fer síðan frá hljóðnem-
anum til hljóðbreytisins framan á
einstaklingnum í gegnum snúruna
sem tengir þau.
3) Hljóðbreytirinn velur og breyt-
ir hljóðum svo þau nýtist einstakl-
ingnum sem best tíl skilnings á
umhverfishljóðum og tali.
4) Rafmerkin berast síðan með
annarri snúru frá' hljóðbreytinum
upp til sendisins.
5) Sendirinn sendir þessi merki
áfram til móttakarans undir húðinni
bak við eyrað.
6) Móttakarinn inniheidur raf-
skaut sem umbreytir rafmerkjunum
í ákveðin rafhljóð (electronic
signals) sem send eru áfram eftir
elektróðubandinu sem i flestum til-
fellum er staðsett inni í kuðungnum
(intracochlear). Læknar eru ekki á
eitt sáttir um staðsetninguna á
elektróðunum og eru sumir sem
kjósa að staðsetja þær utan á
kringlótta glugganum á kuðungn-
um (extracochlear).
7) Elektróðurnar taka við raf-
hljóðum af mismunandi styrk og
tíðni. Þær örva svo viðeigandi taug-
ar í heyrnartauginni sem sendir
upplýsingamar upp til heila. . .
8) Heilinn tekur við hljóðunum
og túlkar þau. Einstaklingurinn
upplifir „tilfinningu fyrir heyrn“,
þ.e. að hann hafi heyrt eitthvað.
Við hverju má einstakl-
ingurinn búast?
Eins og fram kemur hér að ofan
er hljóðum í umhverfinu í raun
umbreytt í rafhljóð svo það sem
einstaklingurinn heyrir er vissulega
ekki það sama og einstaklingur með
eðlilega heyrn upplifir. Þeir ein-
staklingar sem misst hafa heyrn á
miðjum aldri segja eftir kuðungsí-
græðslu að tal líkist mjög þeirri
rödd sem Andrés önd notar eða því
tali sem heyrist úr tölvu.
Niðurstöður frá House Eár Instit-
ute í Los Angeles, Bandaríkjunum,
þar sem einna mest reynsla er kom-
in á þessar aðgerðir, sýna að sumir
einstaklingar geta greint flöktandi
tóri á tíðni frá 125 — 8000 Hz þar
sem tónstyrkur er að meðaltali 45
— 55 dB (samræður eru yfirleitt í
kringum 55 dB).
Lágtíðnihljóð komast þó miklu
betur til skila og þá oftast fyrir
neðan 4000 Hz. Eftir aðgerð geta
einstaklingar gert mun betri grein-
armun á styrk og lengd hljóða, sér-
staklega lengd og mismunandi
fjölda atkvæða í orðum.
Auðveldast er að gera greinar-
mun á hljóðum með mismunandi
tíðni fyrir neðan 500 Hz. Hljóð með
hærri tíðni heyrast en hljóð með
tíðnina 1000 Hz og 2000 Hz geta
hljómað alveg eins. Hér þarf mikla
þjálfun til að einstaklingur geti
tengt hljóð við mismunandi hljóð-
gjafa.
Heyrnarlausir aðilar sem ein-
hvern tíma hafa haft heyrn virðast
í flestum tilfellum sýna betri árang-
ur eftir aðgerð en þeir sem fæðast
heyrnarlausir og eru komnir yfir
unglingsárin. Með heyrnarminni og
með því að sameina nýja heyrnar-
skynjun og varaaflestur virðist góð-
ur árangur nást. Einnig er talið að
einstaklingar sem áður hafi verið
fullir þátttakendur í heyrandi sam-
félagi hafi meiri vilja til að komast
inn í það aftur.
Böm sem fæðast með engar nýt-
anlegar heyrnarleifar og hafa farið
í kuðungsígræðslu hafa einnig sýnt
góðan árangur. Þau verða betur
þjálfuð í gegnum heyrnina hvort
sem þau eru þjálfuð meira í gegnum
tal eða alhliða tjáskipti.
Forval — Eftirmeðferð
Áður en einstaklingur fer í kuð-
ungsígræðslu fer fram ströng próf-
un sem leiðir í ljós hvort viðkom-
andi kemur til greina í aðgerðina.
Fullkomnar heyrnarmælingar og
heymartækjamælingar verða að
Aðstaða dansflokksins
góð innan Þjóðleikhússins
eftirÁsdísi
Magnúsdóttur
Vegna ummæla Hlífar Svavars-
dóttur, fráfarandi listdansstjóra
Þjóðleikhússins, hlýt ég samvisku
minnar vegna og Þjóðleikhússins,
sem ég ber mikinn hlýhug til, að
segja örlítið frá staðreyndum í
þessu máli öllu.
Hlíf Svavarsdóttir kom hingað
vorið 1987, og ræddi við íslenska
dansflokkinn og lét í ljós áhuga á
starfi listdansstjóra og hafði yfir á
hvern hátt hún myndi vinna við
fiokkinn, t.d., að lögð yrði áhersla
á sígildan ballet engu síður en
nútímaverk sem þó vom og eru
henni tamari.
Að þessum upplýsingum og öðr-
um fengnum, var fallist á að fá
hana til liðs við flokkinn. Ég hafði
miklar efasemdir varðandi Hlíf
Svavarsdóttur í starfið, taldi hana
alls ekki nógu hæfa. Einnig að hún
myndi nota flokkinn til þess að
koma verkum sínum á framfæri, á
kostnað þess að leggja niður að
miklu eða öllu leyti sígildu verkin.
Enda leið ekki á löngu þar til hin
rétta. ástæða Hlífar, þrátt fyrir orð
hennar um vorið, kom í ljós. Fyrsta
verk hennar var að reyna að fá 3-4
dönsurum við flokkinn sagt upp
störfum, án nokkurrar ástæðu, en
að sjálfsögðu tókst henni það ekki.
En þar með var stríðshanskanum
kastað. Ég er trúnaðarmaður dans-
aranna í SFR, og hef margoft þurft
að útskýra vinnuskýrslur dansar-
anna fyrir Hlíf þegar hún neitaði
að skrifa undir þær, eingöngu
vegna þekkingarleysis síns og ann-
arra skoðana á kjaramálum dansar-
anna. Þar kom berlega í ljós van-
hæfni hennar í-þessa stöðu.
Ég bið lesendur að taka eftir
því, að hér er ekki tekin afstaða til
Hlífar Svavarsdóttur sem dansahöf-
undar, því dansahöfundur og list-
dansstjóri eru gerólík störf. T.d.,
fær dansahöfundur sérstaka
greiðslu fyrir verk sín og í Hlífar
tilfelli einnig laun listdansstjóra,
sem hún þó hafði ekki nægilegan
tíma til að sinna, og fékk aðstoðar-
mann til að sjá um þjálfun flokksins
að mestu leyti síðastliðinn vetur.
Fullyrðingar Hlífar Svavarsdótt-
ur um að ísl. dansflokkurinn geti
og eigi að starfa sjálfstætt i dag,
eru einfeldni og þekkingarleysi.
Flokkurinn kæmist þá ef til vill á
það stig sem Hlíf Svavarsdóttir
getur ráðið við, það er að segja
áhugamannaflokkur.
Það er eilítil „kúnst“ að stjórna
Innilegar þakkir sendi ég öllum þeim sem
glöddu mig meö heimsóknum, gjöfum, blóm-
um og skeytum í tilefni níutíu ára afmcdis
míns. LifiÖ heil.
Hermann Jónsson,járnsmiður,
Amtmannsstíg 4,
Reykjavík.
Ásdís Magnúsdóttir
„Fullyrðingar Hlífar
Svavarsdóttur um að
ísl. dansflokkurinn geti
og eigi að starfa sjálf-
stættí dag, eru ein-
feldni og þekkingar-
leysi.“
og ekki öllum gefið, ef til vill finnur
Hlíf til vanmáttar síns þar hvað
mest.
Ekki hefur staðið á ísl. dans-
flokknum eða Þjóðleikhúsinu varð-
andi samstarf við sjónvarp og í
framtíðinni væntum við góðs af
samstarfi við Borgarleikhúsið. Hitt
er annað mál að fjölga þarf stöðu-
gildum við flokkinn, auka fjárveit-
ingar einnig svo Þjóðleikhúsið þurfi
ekki að borga með sýningum
flokksins eins og raunin hefur verið.
í gegnum árin hafa komið til liðs
við flokkinn afbragðs listamenn,
afnvel .heimsþekkt fólk, allir látið