Morgunblaðið - 08.10.1989, Side 6

6 FRÉTTIR/iNNLENT
MOHGUNHLADID SÚNNUDAGUR 8. OKTÓBER
Friðrik Sophusson dregur sig til
baka í varaformannskjöri:
Vil veita Davíð
brautargengi
Hér á eftir fer ræða Friðriks
Sophussonar varaformanns Sjálf-
stæðisflokksins á landsfundinum í
gær:
„Formaður Sjálfstæðisflokksins,
ágætu samherjar.
Það eru nú liðin átta ár síðan
ég var kjörinn varaformaður á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins. Þá
átti Sjálfstæðisflokkurinn í miklum
innbyrðis erfiðleikum. Flokkurinn
var klofinn. Varaformaðurinn var
forsætisráðherra, en flokkurinn
undir stjóm formanns í stjórnar-
andstöðu. •Þvert á skoðun sumra
sjálfstæðismanna taldi ég aðal-
verkefni flokksins á þessum tíma
vera að ná sátt á milli flokksmanna
og sameina flokkinn á ný.
Frá því að ég tók við varafor-
mennsku í Sjálfstæðisflokknum
kaus ég að fylgja þeirri stefnu í
mínum störfum að standa við hlið
formanns flokksins og sýna éin-
dregna samstöðu, fyrst við hlið
Geirs Hallgrímssonar í tvö ár og
síðan Þorsteins Pálssonar nú und-
anfarin sex ár.
Á þessum tíma hafa skipst á
skin og skúrir í sögu Sjálfstæðis-
flokksins. Flokkurinn sameinaðist
árið 1983 og hlaut góða kosningu
þá um vorið, en klofnaði aftur árið
1987 og tapaði miklu fylgi.
Nú hefur flokkurinn endurheimt
sinn fyrri styrk og ég er í senn
ánægður og hreykinn af því að
vera. einn af forystumönnum
flokksins þegar skoðanakannanir
sýna að hann hefur aldrei verið
sterkari en nú.
Á morgun stöndum við frammi
fyrir því verkefni á þessum lands-
fundi að velja okkur forystu til
næstu tveggja ára.
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum — og það væri rangt að
nefna það ekki hér — að öll höfum
við heyrt umræðuna um að nauð-
synlegf sé að breyta til í forystu
flokksins.
Ég hef að sjálfsögðu eins og þið
leitt hugann að því hvort æskilegt
sé að gera slíkar breytingar.
I síðustu viku átti ég ágætar
samræður við Davíð Oddsson borg-
arstjóra og hann sagði mér þá að
hann sæktist ekki eftir varafor-
mennsku í flokknum að svo stöddu.
í gær lýsti hann því hins vegar
yfir að hann væri tilbúinn til að
taka kjöri í varaformannskosningu
á þessum fundi.
Frá þeirri stundu hef ég skoðað
þetta mál rækilega.
Mér er það mjög vel ljóst að þið,
landsfundarfulltrúar, eruð settir í
mikinn vanda og það er erfitt fyrir
mörg ykkar að gera upp á milli
okkar Davíðs Oddssonar. Ástæðan
er auðvitað sú að við erum ekki
óvildarmenn og það eru ekki þeir
flokkadrættir í okkar röðum sem
áður voru. Þetta er einmitt sú
meginbreyting sem hefur orðið á
flokknum á undanförnum árum.
Þetta er breyting sem hefur orðið
vegna nýrra samstarfshátta for-
ystumannanna í flokknum.
Við teljum okkur starfa í lýðræð-
isflokki og það er grundvallaratriði
lýðræðisins að sérhver velji með
atkvæði sínu, taki ákvörðun og
beri ábyrgð á henni. Slíkt er oft
erfitt, ekki síst vegna þess að valið
stendur á miili samhetja og vina.
Við megum hins vegar aldrei
gleyma því að tii landsfundar erum
við komin til að taka slíkar ákvarð-
anir í trausti þess að hver sem nið-
urstaðan verður, sé hún virt. Það
er síðan skylda þeirra, sem kosið
er um, að standa saman áð kjöri
loknu. Þannig var það þegar kosið
var á milli okkar Ragnhildar Helga-
dóttur í varaformannssætið fyrir
átta árum og þannig var það einn-
ig þegar kosið var á milli Þorsteins
Pálssonar, Birgis ísleifs Gunnars-
sonar og mín í formannskjöri fyrir
6 árum.
I keppni getur enginn sigrað
nema annar lúti í lægra haldi.
Menn geta hins vegar haldið reisn
sinni hvort sem þeir sigra eða tapa.
Þetta eru leikreglur þess lýðræðis
sem við erum sífellt að boða. Þenn-
an lýðræðiskaleik á því ekki að
taka frá okkur ef — og þegar —
við teljum þörf á því að kjósa á
milli manna. En auðvitað eru slíkar
kosningar ekki markmið í sjálfu
sér.
Mér hefur lengi verið ljóst að
þar sem Davíð Oddsson_ fer, er
framtíðarforingi á ferð. Ég leyni
því hins vegar ekki að ég hef haft
efasemdir um að rétti tíminn sé
kominn fyrir hann og fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn.
Morgunblaðið/Rax
Friðrik Sophusson var hylltur eftir ræðu sína á landsfundinum í gær.
Davíð Oddsson hefur sjálfur tek-
ið ákvörðun og lýst sig tilbúinn til
að takast á hendur þetta verkefni
strax. Ég skynja að margir eru
ósáttir við hvernig þetta mál hefur
borið að. Og ég finn einnig af við-
brögðum þeirra fjölmörgu sem við
mig hafa talað að ég nýt verulegs
trausts og stuðnings til endurkjörs.
Fyrir það er ég þakklátur.
Ég hef hugleitt vandlega þessa
nýju stöðu sem komin er upp. Nið-
urstaða mín er að gefa ekki kost
á mér í varaformannskjörinu sem
fram fer á morgun. Ástæðan er
einfaldlega sú að ég vil veita Davíð
Oddssyni brautargengi í varafor-
mannskjörinu. Ég vænti mikils af
honum í nýju hlutverki fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn.
Á undanförnum árum hef ég
kynnst og átt mikið og ánægjulegt
samstarf við þá fjölmörgu sjálf-
stæðismenn sem taka þátt í félags-
starfi flokksins hér í Reykjavík og
um land allt. Þetta er fólkið sem
dregur vagninn og vinnur þau störf
sem mikilvægust eru. Þetta er fólk-
ið sem er ávallt reiðubúið til að
fórna sér fyrir málstaðinn og gerir
flokkinn stóran og sterkan. Mér
hefur þótt vænt um þessi kynni og
mikið af þeim lært.
Við vini mína og stuðningsmenn
sem hér eru staddir vil ég segja
þetta: Þótt ég hverfi nú af þeim
vettvangi sem ég hef starfað á
undanfarin átta ár, hef ég ekki í
hyggju að hætta í stjórnmálum.
Þvert á móti er það einlægur ásetn-
ingur minn að herða enn róðurinn
undir merkjum fijálsræðisstefnu
Sjálfstæðisflokksins. Ég mun vinna
hugmyndum mínum fylgi hvar-
vetna sem færi gefst, segja óhikað
skoðun mína og beijast fyrir breyt-
ingum í átt til meira fijálsræðis á
öllum sviðum þjóðlífsins. Á mér er
því engan bilbug að finna.
Ágætu samheijar. í hinni merku
bók sinni, íslenskri menningu, lýsir
Sigurður Nordal félagsþroska for-
feðra okkar með því að vitna til
ævagamallar frakkneskrar heim-
ildar. I henni segir að víkingar
hafi legið við land með mikinn
flota. Sendimaður var gerður á
fund þeirra og spurði um höfðingja
liðsins. Honum var svarað: „Vér
erum allir jafnir.“
Nú fór því auðvitað fjarri að
víkingar berðust eins og höfuðlaus
her. Þeir kunnu vel að hlíta þeirri
forystu sem nauðsynleg var. Svarið
sýndi hins vegar að sérhver
óbreyttur liðsmaður var sjálfráður
og gat tekið frumkvæði í sínar
hendur án valdboðs og bar ábyrgð
á gjörðum sínum.
Á morgun kjósum við okkur for-
ystumenn og stuttu síðar lýkur
þessum fundi. Ástæðan fyrir því
að ég rifja þessa sögu upp er að
okkur finnst sundum að með því
að velja formann, varaformann og
miðstjórn sé hlutverki okkar lokið.
Frumkvæðið og ábyrgðin sé ein-
göngu hjá þeim sem kosnir voru.
Okkar hlutverk sé að bíða eftir að
kallið komi.
Þannig megum við ekki hugsa.
Við skulum þvert á móti minnast
svarsins sem sendiboðinn fékk: Vér
erum allir jafnir.
Við getum í dag líkt Sjálfstæðis-
flokknum við víkingaflota sem ligg-
ur fyrir landi óstjórnar og ofríkis.
Við ætlum okkur landgöngu og
þá þurfum við að beijast öll sam-
an. í þeirri baráttu veltur á frum-
kvæði og framtaki hvers og eins.
Sérhver liðsmaður verður að axla
sína ábyrgð.
Þetta skulum við hafa hugfast
þegar við förum af landsfundi og
hverfum til okkar daglegu starfa.
Þannig fylgjum við best eftir þeim
meðbyr sem við nú höfum. Þannig
fáum við þann árangur sem við
sækjumst eftir. Og þannig vinnum
við þann sigur sem dugar.“
*
Kvikmyndahátíð Listahátíðar 1989/
Himinn yfir Berlín
Himinn yfír
Berlín („Der
Himmel iiber
Berlin").
Leikstjóri:
Wim Wend-
ers. Aðalhlut
KvntivrYNPnt
eftir Amald Indridason
an svip sem
helst til loka.
Eins og svo
margar myndir
Wenders,
krefst. hún alls
af áhorfend-
Solveig Dommartin og Bruno Ganz í Wendersmyndinni Himinn yfir
Berlín.
verk: Bruno Ganz, Solveig
Dommartin og Peter Falk. V-
Þýsk. 1987.
Fáir evrópskir leikstjórar hafa
daðrað meira við ameríska
kvikmyndagerð en Wim Wenders
en í Himninum yfir Berlín snýr
hann heilshugar heim og fjallar um
þýsku söguna, arfleifð stríðsins,
eftirstríðsárin og fólkið í Berlín
samtímans, hugsanir þess og þrár,
á mjög skilningsríkan og mann-
eskjulegan en umfram allt fallega
ljóðrænan máta. Myndin, sem er
einkar vel tekin af Henri Alekan,
er að mestu í svart/hvítu, sláttur
frásagnarinnar er lúshægur og seið-
andi draumkenndur, sum atriðin
verða löng og svo lengri, hugsanir
leysa að mestu samræður af hólmi
og myndin fær á sig þungan, dapr
um. Myndatakan einkennist mjög
af svífandi kranamyndatökum sem
bera okkur þangað sem aðeins engl-
arnir komast, því „Himinninn" er
um engla, sem fylgjast með fólki í
Berlín, hlusta á hugsanir þess og
vilja hughreysta vegna þess að fólk-
ið er mæðufullt, eitt með hugsunum
sínum. Tíminn læknar öll sár, segir
einhver: En ef tíminn er sárið?
Englarnir sjá aftur í fortíðina
þaðan sem hinn dökki tónn myndar-
innar er fenginn, sjá fórnarlömbin
og rústirnar því myndin er ekki síst
um Berlín sjálfa og þau sár sem
stríðið skildi þar eftir. Myndavélin
er augu englanna en fólkið sér þá
ekki. Þeir eru menn og konur á
miðjum aldri í þungum, dökkum
frökkum með sorgmædda ásjónu
en tilvist þeirra er aðeins andleg.
Þeir fara um og fylgjast með fólki
og nema hugsanir þess, finna til
með því en þeir eru máttlitlir,
þyngdarlausir, ófærir um að taka á
efnisheiminum. Þeir eru efnislausar
fylgjur ólíkir t.d. almáttugum
tæknibrellubröndurum Hollywood-
guðdómsins.
Þeir finna til með náunganum
og taka þátt í raunum hans. Við
fylgjumst með einum þeirra (Bruno
Ganz) sem þráir að komast í mann-
heima, lifa tilfinningalífi, komast í
efnisheiminn og vera dauðlegur en
ekki eilífur í grámóskulegum
svart/hvítum heimi. Allt þetta litla,
einfalda, hversdagslega í lífinu er
það sem hann þráir; kaffibolli,
síðdegiskyrrðin á sunnudögum,
sofa frameftir. Hann þráir að finna
bragð og snertingu. Hann dregst
aftur og aftur að sirkuslistakonu
(Solveig Dommartin) og amerískum
kvikmyndaleikara (Peter Falk leik-
ur sjálfan sig í myndinni), sem reyn-
ist vera fyrrum engill, en kynni
hans af þeim verður stökkpallur
yfir í raunveruleikann, nýja tilveru
og framtíð.
Þetta eru hljóðar, sterkar myndir
af fólki í leit að tilgangi og tilfinn-
ingum þar sem litlu af slíku er til
að dreifa. Ganz er einstaklega !júf-
legur og manneskjulegur og á auð-
velt með að láta mann taka þátt í
raunum sínum og Solveig Domm-
artin lýsir einkar vel einstæðing-
skapnum í firringu borgarlífsins.
Peter Falk á augljóslega að sjá fyr-
ir kómískum létti, er sjaldan kallað-
ur annað en „Colombo“ og minnir
á sterk tengsl Wenders við amerí-
skar kvikmyndir.
Wim Wenders birtist okkur enn
og aftur sem einn af fremstu leik-
stjórum Evrópu í Himninum yfir
Berlín, frásagnaraðferð hans er
djörf og athyglisverð, hugsýn hans
grípandi í leit að þýsku þjóðarsál-
inni. Og hvar annarstaðar er hana
að finna en í himnunum yfir Berlín?
Eftirtaldar myndir verða sýndar í
dag og á morgun. Himinn yfir
Berlín, Stutt mynd um dráp, Lestin
leyndardómsfulla, Köll í fjarska,
Ástaræfintýri, Verndarengillinn,
Himnaríki og helvíti, Ashik Kerib
og Blóðakrar, Hunussen, Geronima,
Fölsunin, Eijur í Austurbotni og
Geggjuð ást. sjá síðu 4C