Morgunblaðið - 14.10.1989, Blaðsíða 15

h
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1989
15
Minning:
Þóra Hallgríms-
dóttir, Húsavík
Fædd 5. janúar 1917
Dáin 4. október 1989
í dag verður til moldar borin Þóra
Hallgrímsdóttir frá Halldórsstöðum
í Laxárdal, ’ húsfreyja á Húsavík.
Þóra var fædd 5. janúar 1917. For-
eldrar hennar voru merkishjónin
Hallgrímur Þorbergsson og Bergþóra
Magnúsdóttir búendur á Halldói's-
stöðum. Haligrímur var landskunnur
fjárræktarmaður sem sótt hafði sína
menntun til annarra þjóða. Þóra bar
nafn móður hans. Bræður hans þeir
Jónas útvarpsstjóri og Jón bóndi á
Laxamýri voru einnig landskunnir
menn. Allir höfðu þeir bræður hafist
til mennta og mannvirðinga úr mik-
illi fátækt, en þeir misstu móður sína
ungir að aldri. Bergþóra móðir Þóm
var dóttir Magnúsar Þórarinssonar
bónda og uppfinningamannk á Hall-
dórsstöðum. Magnús var m.a. þekkt-
ur fyrir brautryðjendastarf sitt í vél-
væðingu ullarvinnslu á íslandi.
Magnús var kvæntur Guðrúnu Bjarn-
héðinsdóttur systur Bríetar. Berg-
þóra nióðir Þóru hafði sótt sína
menntun til Reykjavíkur.áður en hún
settist að sem húsfreyja á Halldórs-
stöðum. Þetta er bakgrunnur að því
uppeldi sem Þóra hlaut í föðurhúsum.
Þó- er því enn við að bæta að á upp-
vaxtarárum Þóru var þríbýli á Hall-
dórsstöðum og fjölskyldunnar allar
tengdar ættarböndum og voru í hug-
um manna og viðhorfi sem ein ijöl-
skylda, óslitinn frændgarður. Búend-
ur á hinum hlutum jarðarinnar voru
þau hjónin Lizzie og Páll Þóraripsson
og hjónin Kolfinna Magnúsdóttir og
Torfi Hjálmarsson. Allt var þetta
fólk í mikilli frændsemi eins og fyrr
er sagt og afkomendur þeirra litu
nánast á sig sem systkin.
Alls þessa sáust svo greinilga
merki í fari Þóru Hallgrímsdóttur og
var lýsandi um hve gott uppeldi hún
hafði fengið og farsæla menntun í
þessum ættarranni. Þegar Þóra hafði
aldur til fór hún í Héraðsskólann að
Laugum. Þaðan fór hún í Mennta-
skólann á Akureyri og lauk gagn-
fræðaprófi. Síðar fór hún svo í Hús-
mæðraskóla Þingeyinga að Laugum.
Þóra var orðin fulltíða kona er.ég
kynntist henni. Hún var þá í föður-
garði. Ég var í nokkur sumur létta-
drengur á búi foreldra hennar, bróð-
ir minn hafði verið þar í mörg ár á
undan mér. Góð vinátta hafði verið
með foreldrum mínum og Halidórs-
staðafólki um langa hríð. Eg hef allt-
af talið mér það mikla giftu að hafa
átt þess kost að dvelja á Halldórs-
stöðum og Laxárdalur á sterk ítök í
mér. Slíka tilfinningu ber maður
ekki í bijósti nema maður hafi notið
þess samfélags sem maður var þátt-
takandi í. Samfélagið á Halldórsstöð-
um var mjög gefandi, fullorðið vel-
menntað fólk sem speglaði það besta
í íslenskri bændamenningu, erlendir
menningarstraumar og hópur ungra
uppvaxandi glaðværra æskumanna.
Þóra var ein af þessu æskufólki. Hún
var reyndar elst í þeim hópi enda
naut hún óskiptrar virðingar þeirra
sem yngri voru. Hún kunni manna
mest að stilla skap sitt og vera okk-
ur hinum yngri fyrirmynd um hóf-
sama framkomu. Engum duldist að
hún hafði ákveðinn vilja og gafverið
föst fyrir en með þeim hætti að aðr-
ir máttu af læra. Já, það er margt
sem kemur fram í hugann þegar
minnst er þess skemmtilega tíma'
heima á Halldórsstöðum. Kolbrún
Jónasdóttir frænka Þóru og maður
hennar Björn Ólafsson konsertmeist-
ari dvöldu mörg sumur á Halldórs-
stöðum meðan Þóra var enn í föður-
garði. Með þeim frænkum var einkar
. kærí. Þær voru báðar gæddar góðri
skáldgáfu og var henni oft beitt í
garð okkar yngrá fólksins mönnum
til mikillar skemmtunar. Fleira gerðu
þessar greindu frænkur sér til
skemmtunar sem kom okkur í opna
skjöldu.
Vina og kunningjahópur foreldra
Þóru var stór og á þeim tíma héldu
menn í heiðri að heimsækja hveijir
aðra. í öllum slíkum heimsóknum
vakti Þóra athygli fyrir atgerfi sitt
og látlausa framkomu. Hún bjó við
mikið ástriki foreldra sinna. Hún var
einkabarn þó hún yxi úr grasi í stórri
fjölskyldu.
En það leið að þeim tíma að hún
yfirgæfi sitt gamla heimili og stofn-
aði sína eigin fjölskyldu. 8. maí 1947
gekk hún að eiga Valdimar Halldórs-
son er þá var bifreiðastjóri á Húsavík
og síðar bifreiðaeftirlitsmaður þar
og í Þingeyjarsýslum. Valdimar var
sonur Halldórs Eiríkssonar verka-
manns á Húsavík og Níesínu Valdi-
marsdóttur konu hans. Það var stór
stund þegar einkadóttirin var að
flytja að heiman alfarin. En vart
hefðu foreldrar hennar getað eignast
betri tengdason. Það var sérstakt
hvað hann lét sér annt um tengdafor-
eldra sína. Þess nutu reyndar allir
Halldórsstaðamenn og Laxdælingar
almennt.
Valdimar var alltaf reiðubúinn að
leysa þeirra vanda væri það í hans
valdi. Laxdælir höfðu alltaf litið upp
til Þóru og nú voru þeir búnir að
eignast sérstakt athvarf á Húsavík.
I öllum þessum samskiptum komu
fram sterkustu eigindir Þóru, tiygg-
lyndi og sterk vinatengsl, mikil hjálp-
semi og virðing fyrir öllum háum sem
lágum ásamt glaðværð og geðprýði.
Valdimar og Þóra byggðu sér íbúðar-
hús að Garðarsbraut 37 á Húsavík
með foreldmm Valdimars og bjuggu
þar allan sinn búskap. Þau áttu þar
indælt heimili sem ég var oft gest-
komandi á meðan ég var búsettur
nyrðra. Það fannst á hve tengdafor-
eldrar Þóru mátu hana mikils og
voru örugg í umönnun sonar og
tengdadóttur þegar haustaði að lífi
þeirra.
Þóra og Valdimar eignuðust tvo
syni, Hallgrím verkstjóra við Fisk-
iðjuver Húsavík.ur, kvæntan Björgu
Sigurðardóttur og Halldór skóla-
stjóra Barnaskóla Húsavíkur, kvænt-
an Oddnýju Magnúsdóttur. Synirnir
vom tíðum hjá afa sínum og ömmu
á Halldórsstöðum og náðu því að fá
innsýn í þetta menningarheimili áður
en búseta lagðist þar af. Þóra helg-
aði uppeldi sona sinna og heimilinu
tíma sinn. Alla tíð var hún þó virkur
félagi í Kvenfélagi Húsavíkur og
Slysavarhadeild kvenna. Hún bar
réttindi kvenna mjög fyrir bijósti.
Einnig var hún ötul að leggja líknar-
málum lið. Allt var það af hendi leyst
með sörnu trúmennskunni. 1974 varð
Þóra fyrir þeirri þungu reynslu að
missa eiginmann sinn í blóma lífsins.
Mikill harmur var að henni kveðinn
og ijölskyldu hennar. Sambýli þeirra
hjóna hafði verið með miklum ágæt-
um. En henni var þá, sem bæði fyrr
og síðar mikill styrkur að því hve
samhent ijölskyldan var og frænd-
semin góð en hún tregaði lengi góð-
an dreng. Þóra hafði alltaf verið
bókelsk og ekki síst ljóðelsk og í
þann brunn sótti hún í sorg sinni.
Barnabörnin voi-u líka hennar at-
hvarf. Þeirra hamingju var hennar
umbun. Eftir að búseta lagðist af á
Halldórsstöðum lögðu þau Þóra og
Valdimar metnað sinn í að halda þar
við húsum og öllum búnaði og síðan
hafða synir þeirra haldið því verki
áfram. Halldórsstaðir eru enn höfuð-
bólið í vitund þeirra sem þar eiga
rætur.
Margt ber í hugann þegar Þóru
Hallgrímsdóttur er minnst og minn-
ingarnar flæða fram. En bak við atit
er vitundin um hina ágætustu konu
sem naut virðingar og ástsældar í
stórum frændgarði, konu sem hafði
numið það í uppeldi sínu og skiptum
við samferðamenn að það væri
skylda við lífið að leggja öllum gott
til. Það væri hin sanna menntun.
Blessuð sé minning hennar.
Sonum Þóru og fjölskyldum þeirra
flytjum við hjónin innilegustu samúð-
arkveðjur.
Kári Arnórsson
í dag verður gerð frá Húsavíkur-
kirkju útför Þóru Hallgrímsdóttur,
Ár'nolti 6 á Húsavík, er lést á Sjúkra-
húsi Húsavíkur 4. þ.m. Hafði þá ver-
ið ljóst um nokkurra mánaða skeið
að hveiju stefndi og að ekki gæti
verið langt til leiðarloka.
Þóra fæddist á Halldórsstöðum í
Laxárdal 5. janúar 1917 og var
einkabarn foreldra sinna, Hallgríms
Þorbergssonar bónda þar og konu
hans, Bergþóru Magnúsdóttur. For-
eldrar Hallgríms voi'u Þorbergur
Hallgrímsson bóndi á Helgastöðum
en síðar á Höskuldsstöðum í
Reykjadal og kona hans, Þóra Hálf-
dánardóttir. Lést Þóra Hálfdánar-
dóttir á besta aldri frá íjórum sonum
þeirra Þorbergs. Náðu þrír þeirra
fullorðinsaldri ogurðu allirþjóðkunn-
ir rnenn. Voru það, auk Hallgn'ms,
Jón óðalsbóndi á Laxamýri og Jónas,
fyrsti útvarpsstjóri Ríkisútvarpsins.
Bergþóra, móðir Þóru, var dóttir
Magnúsar Þórarinssonar bónda og
hugvitsmanns á Halldórsstöðum,
Magnússonar hreppstjóra Ásmunds-
sonar, og konu hans, Guðrúnar
Bjarnhéðinsdóttur frá Böðvarshólum
í Vesturhópi, systur Bríetar Bjarn-
héðinsdóttur, sem landskunn varð
af ótrauðri baráttu fyrir auknum
réttindum og bættum kjörum
kvenna. Magnús, faðir Bergþói-u, var
einstakur hagleiksmaður, en þó
líklega þekktastur af því að hann
setti upp tóvinnuvélar, knúnar vatns-
afli, á bæ sínum árið 1882, reisti
yfir þær verksmiðjuhús og rak þær,
héraðsbúum til mikils hagræðis en
sjálfum sér til takmarkaðs ábata, til
dauðadags 1917. Tók þá Hallgrímur
tengdasonur hans við rekstrinum,
uns vélahúsið brann til grunna í upp-
hafi árs 1922 og vélarnar eyðilögð-
ust.
Þóra ólst upp við áþekkar aðstæð-
ur og títt var um sveitabörn á þeim
tíma. Varla er þó ofmælt, þó að sagt
sé, að heimili foreldra hennar hafi
að ýmsu leyti verið sérstætt um
rausn og myndarbrag. Hallgrímur
var aðsópsmikill atorkumaður,
áhugasamur um framfarir í búfjár-
rækt og landbúnaði, en lét og til sín
taka önnur félagsmál. Bergþóra var
vel gefin, prýðilega máli farin og
orðheppin og gestrisin svo að af bar.
Fór orð af heimili þeirra hjóna í hér-
aði, og voru þau víða kunn, og meir
sakir atgei'vis en auðs í garði. Vissu
margir, að unglingum væri holl vist
með þeim og sóttust eftir að koma
börnum sínum til sumardvalar á
heimili þeirra. Var annálað hvílíkt lag
Hallgrímur hafði á ungum drengjum
sem hjá honum dvöldust fleiri eða
færri sumur, og einstaka svo að árum
skipti.
Enda þótt Þóra væri einkabarn
foreldra sinna, ólst hún engu að síður
upp með stórum hópi barna og ungl-
inga, sumum á hennar reki, en öðrum
yngri. Var þar ekki aðeins um að
ræða sumardvalarbörn þau úr kaup-
stað, sem voru á vist með þeim Hall-
grírni og Bergþóru hvert sumar, held-
ur kom hitt miklu fremur til, að á
Halldórsstöðum var þríbýti og börn
á öllum búum, og þeirra á meðal sá,
sem þessar línur ritar, sem elstur í
hópi margra systkina, náinna að
frændsemi við Þóru. Milli bæjarhúsa
voru aðeins öriá skref og auðhlaupin
léttum barnsfótum til leikja sérhvern
dag á sameiginlegu bæjarhlaði eða
innan dyra á hveiju heimilanna sem
var, þar sem enginn var gestur, en
allir heima, þó að i annars garði
væri. Knýttust við það svo náin og
sterk tengsl, að líkara var systkina-
böndum en frændsemi. Hélst svo allt-
af siðan, einnig eftir að löngu voni
liðnir sólbjartir dagar bernskuleikja.
Haustið 1932 settist Þóra í héraðs-
skólann á Laugum, þá 15 ára að
aldri, og miklu yngri en flestir eða
allir nemendur skólans á þeim árum.
Eftir tveggja vetra dvöl á Laugum
lá leið hennar í Menntaskólann á
Akureyri. Lauk hún þar gagnfræða-
prófi eftir tveggja vetra nám vorið
1936, en lét þá staðar numið, svo
sem algengast var uni stúlkurá þeim
árum, þó að hún hefði burði til frek-
ara náms. ,Eftir eins árs hlé fór Þóra
þó aftur til náms og nú í húsmæðra-
skólann á Laugum, sem var eins
vetrar skóli, og lauk þaðan prófi
næsta vor. Hafði hún þá aflað sér
betri undirstöðumenntunar en al-
gengast var um unglinga á þeim
tíma.
Næstu ár átti Þóra heimili á Hall-
dórsstöðum hjá foreldrum sínum og
vann búi þeirra öll sumur, en dvald-
ist oft vetrarlangt í Reykjavík við
ýmnis störf. Vorið 1947 ui'ðu þátta-
skil, en þá giftist hún Valdimar Hall-
dórssyni bifreiðastjóra, en síðar bif-
reiðaeftirlitsmanni, á Húsavík.
Stofnuðu þau heimili á Garðarsbraut
37 á Húsavík, í tvíbýli við foreldra
Valdimars, og áttu þar heima alltaf
eftir það. Valdimar var mikill dreng-
skaparmaður, ötull að hveiju sem
hann gekk, árvakur í starfi og mik-
ils metinn af yfirmönnum sínum.
Hann bar mikla umhyggju fyrir fjöl-
skyldu sinni, og hjónaband þeirra
Þóru var alla tíð einstaklega farsælt
og þau samhent í hvívetna, þó að
þau væru að ýmsu leyti ólíkrar gerð-
ar. Var það henni og fjölskyldu henn-
ar mikill missir, er Valdimar lést
haustið 1974, aðeins rúmiega fimm-
tugur að aldri.
Þau Þóra og Valdimar eignuðust
tvo syni, Hallgrím og Halldór, og eru
þeir báðir búsettir á Húsavík. Eldri
sonurinn, Hallgrímur, er framleiðslu-
stjóri hjá Fiskiðjusamlagi Húsavíkur,
kvæntur Björgu Sigurðardóttui' frá
Vestmannaeyjum, og eiga þau tvær
dætur á skólaaldri, Þóru og Huldu,
en Hallgrímur á ennfremur uppkom-
inn son, Stefán Þór, sem nú starfar
á Húsavík. Yngri sonur Þóru og
Valdimars er Halldór skólastjóri
Barnaskóla Húsavíkur, kvæntur
Oddnýju Magnúsdóttur frá Fagradal
í Vopnafírði og eiga þau þijá syni,
Valdimar, Óla og Magnús, alla á
skólaaldri.
Þegar Valdimar féll frá, var farinn
að baga Þóru sjúkdómur sá, sem hún
var áður farin að kenna og átti síðan
við að etja til æviloka. Engu að síður
réðst hún nokkru eftir þetta til starfa
hjá Kaupfélagi Þingeyinga. Starfaði
hún þar í meira en 10 ár og svo lengi
sem heilsa hennar leyfði. Allmörg
fyrstu árin, eftir að Valdimar féll
frá, bjó hún áfram á fyrra heimili
þeirra á Garðarsbraut 37, en fluttist
síðan í litla íbúð, sem henni hafði
verið ætluð í nýreistu húsi Hallgríms
sonar hennar. Átti hún þar heima
upp frá því undir handaijaðri sonar
síns og tengdadóttur, og var það
henni ómetanlegur styrkur. Naut hún
ætíð mikillar umhyggju beggja sona
sinna og tengdadætra og því meir
sem sjúkdómur hennar ágerðist og
þörf hennar fyrir umönnun þeirra
óx. Síðustu tvö árin dvaldist hún í
Sjúkrahúsi Húsavíkur og naut þar
svo góðrar aðhlynningar, sem unnt
var að láta í té.
Enda þótt Þóra væri búsett á
Húsavík meiri hluta ævinnar og festi
þar yndi, voi'u tengsl hennar við
æskuheimili sitt og heimabyggð alla
tíð n\jög sterk. Átti það við bæði
meðan foreldrar hennar voru á lífi
og einnig eftir að þau voru horfin
af sjónarsviði og fáir, en síðar eng-
inn, voru orðnir eftir á búunum á
Halldórsstöðum. Hélt hún þá með
fjölskyldu sinni heimilinu i fyrra horfi
eftir því sem unnt var og vitjaði þess,
þegar heilsa og aðstæður leyfðu.
Veit ég, að það veitti henni ómælda
lífsfyllingu og unað að dveljast þar
og ganga um lyngi vaxna heiði eða
gróna bakka Laxár og finna þar ilm
úr grasi, en sofna svo að kvöldi við
þann árnið, sem sungið hafði henni
í eyrum á bernskutíð.
Þóra var hæglát að eðlisfari, stillt
í fasi og framgöngu og traustur vin-
ur vina sinna. Hún bar mikla um-
hyggju fyrir hag sinna nánustu og
lét sér annt um velferð þeirra. Fjöl-
skyldu sinni bjó hún gott heimili, og
hveijum gesti, sem þar bar að garði,
mætti svo mikil hlýja og gestrisni
beggja húsráðenda, að þangað var
alltaf tilhlökkunarefni að konm.
Þessa þykir okkur Sigríði nú gott
’ að minnast að leiðarlokum, er við
kveðjum Þóru með þökk fyrir fleiri
góðar samverustundir heldur en tölu
verður á komið, bæði á heimili henn-
ar á Húsavík, á Halldórsstöðum sem
' og annars staðar. Sonum hennar og
tengdadætrum og börnum þeirra
sendum við og fjölskylda okkar ein-
lægar samúðarkveðjur.
Magnús Þ. Torfason
Kvatt hefur þetta líf elskuleg
frændkona mín, Þóra Hallgrímsdótt-
ir. Minningarnar þyrpast að. Fyrst
man ég hana við útför afa okkar,
hún grét svo mikið. Síðan þegar hún
var fermd og konur í íslenskum bún-
ingum útbjuggú krásir og báru fram.
Ég man hana á brúðkaupsdaginn og
þegar hún lá á sæng geislandi af
ánægju yfir frumburðinum.
Þóra var einkabarn foreldra sinna,
Bérgþóru Magnúsdóttur og
Hallgríms Þorbergssonar á Halldórs-
stöðum í Laxárdal, Suður-Þingeyjar-
sýslu, einstakra sæmdarhjóna.
Á Halidórsstöðum var þríbýli og
var staðurinn rómaður fyrir gest-
risni, og þótt í afskekktum dal væri,
veglausum lengi framan af, sóttu
þangað bæði innlendir og erlendir
gestir og var ekkert til sparað til að
gera þeim dvölina sem ánægjuleg-
asta en síðast og ekki síst var það
hið elskulega viðmót og skemmtileg-
ar og uppbyggjandi viðræður við
húsbændurna, sem laðaði fólk að.
Umhverfið var líka hlýlegt og fal-
legt. Af hlaðinu á Halldórsstöðum
blasir dalurinn við, þar sem Laxá
rennur umvafin grónu hrauni. Feður
okkar Þóru voru bræður og ýmissa
hluta vegna nánari en gerist og geng-
ur. Ég man ekki eftir meira tilhlökk-
unarefni í æsku minni heldur en þeg-
ar til stóð að fara í Halldórsstaði.
Var þá lagt á hóp af hestum og rið-
ið sem leið lá suður í Halldórsstaði
og dvalið þar í dýrðlegum fagnaði.
Fyrir mig var hápunkturinn í þess-
um ferðum að hitta Þóru. Var hún
sönn heimilisprýði, gi-eind, gaman-
söm og öll hennar framganga var til
fyrirmyndar.
En tíminn stóð ekki kyrr í Laxár-
dalnum frekar en annai-s staðar.
Þóra hleypti heimdraganum og aflaði
sér staðgóðrar menntunar og hvar
sem hún fór. bar hún með sér arfinn
frá æskuheimilinu. Þóra giftist
Valdimar Halldórssyni á Húsavík,
traustum ágætismanni. Þau bjuggu
sér fallegt heimili á Húsavík, þar sem
gestrisni og greiðasemi sátu í fyrir-
rúrni. Hallgrímur, faðir Þóru sagði
mér eitt sinn draum, sem hann hafði
dreymt. í þessum draumi vora hon-
um gefnir tveir gullhringir og sagð-
ist hann halda, að draumurinn merkti
það, að hann myndi eignast tvö
barnabörn.
Það má segja, að þessi draumur
hafi ræst bókstaflega. Þóra og Valdi-
mar eignuðust tvo syni, Hallgrím
yfii-verkstjóra, Húsavík, fæddur 10.
september 1947 og Halldór skóla-
stjóra á Húsavík, fæddur 5. janúar
1950. Þeir eru báðir vel giftir og
eiga afkomendur.
Valdimar lést langt um aldur fram
fyi'ir 15 árum. Var það mikið reiðar-
slag fyrir Þóru og fjölskylduna. Um
sama leyti veiktist Þóra af ólækn-
andi sjúkdómi, Pat'kinsonsveikinni.
Síðan hefur. líf hennar verið mikil
píslarganga. Öll þessi veikindaár stóð
hún sig eins og hetja og kvartaði
ekki. í þessum þrengingum hafa syn-
ir hennar og ijölskyldur þeirra reynst
henni svo vel, að eftir hefur verið
tekið.
í sumar heimsótti ég Þóru á
Sjúkrahúsi Húsavíkur. Þótt hún væri
farin að heilsu og kröftum og gæti
vart talað, skynjaði ég bak við hrör-
legan líkamann þá ungu Þóru, sem
ég þekkti fyrr. Ennþá niðar áin eftir
dalnum og blærinn þýtur í laufinu,
en Halldórsstaðir eru í eyði og þaðan
berst ekki lengur ómur af samtölum,
hlátrum, söng og hljóðfæraslætti, en
þangað leita minningarnar nú, er ég
minnist Þóru.
Á kveðjustundinni er mér efst í
huga þakklæti fyrir að hafa átt hana
fyrir frænku og vinkonu.
Um leið og ég sendi sonum henn-
ar og þeirra íjölskyldum innilegustu
samúðarkveðjur, þá óská ég þeim
blessunar um ókomin ár.
Sigríður Jónsdóttir
frá Laxamýri.