Morgunblaðið - 24.10.1989, Blaðsíða 20

4-

Maður þarf ekki að vera í jfilafötunum
hjá Ljðsmyndaranum
Dé Longhi djúp-
steikingarpotturinn
er byltingarkennd
nýjung
Hallandi karfa, sem snýst
meOan á steikingu stendur:
* jafnari steiking
*notar aðeins 1,2 Itr. afolíu
í stað 3ja Itr. í “venjulegum"
pottum
*styttri steikingartími
*50% orkusparnaður
Potturinn er lokaður meðan á
steikingu stendur. Fitu- og
kolsía tryggja hreinlæti og
eyða lykt. Hægt er aO fylgjast
meO steikingunni gegnum sjálf-
hreinsandi glugga.
Hitaval 140 -190 C. - 20 mín.
tímarofi með hljóðmerki.
(DeLonghi)
Dé Longhi erfallegur
fyrirferðarlítill ogfljótur
jFamx
HÁTÚNI 6A SÍMI (91)24420
Dé Longhi Momento
Combi er hvort
tveggja í senn
örbylgjuofn og grillofn
Loksins erkominn á markaðinn oln,
sem er hvort tveggja í senn,
Orbylgjuotn og grilloln. Þetta er
nýjung sem lengi heíur verið beðið
ellir.
Ofninn sameinar kosli beggja aðlerða,
örbylgjanna sem varðveita besl
næringargildi matarins - og grillsleik-
ingarinnar, sem gefur hina eftirsóttu
stökku skorpu.
7 mismunandi
matreiðslumöguleykar:
1 örbylgjur 30% a!i
2 örbylglur 70% atl
3 örbylgjur 100% afl
örbylgjur 30% atl
4 +grlll 1100 w
örbylgjur 70% all
5 + grill 1100 w
örbylgjur 100% all
6 + grlll 1100 w
7 grillelngöngu 1100w
(DeLonghi)
Dé Longhi Momento Combi er
enginn venjulegur
örbylgjuofn, heldur gjtírsam-
lega nýtt tæki sem býöur tipp
á mismunandi aöferöir viö
nútíma matreiöslu.
jFOrax
HÁTÚNI 6A SÍMI (91)24420
EINN Á BÁTI
eftir dr. Gunnlaug
Þórðarson
Mismunandi er hve umhverfi og
aðstæður vekja menn til umhugsun-
ar. Sumir eru gjörsamlega sljóir
fyrir því, sem gerist kringum þá.
Áðrir geta tæpast hamið sig, þegar
þeim ofbýður atferli annarra og
láta sig hafa það, að segja það sem
þeim liggur á hjarta. Það kallast á
útlensku að vera „impúlsívur“.
Þannig bar svo við hér um dag-
inn, að leiðir okkar Steingríms Her-
mannssonar, forsætisráðherra,
skárust sem oft áður. í þetta sinn
gat ég ekki leynt hneykslun minni
á því að hann, sem hefur verið að
tala um sparnað í ríkisrekstri, skuli
eiga frumkvæði að framkvæmd
þeirrar fásinnu að þenja ríkisbáknið
enn meira út með nýju ráðuneyti,
umhverfismálaráðuneyti, sem yrði
aðeins til aukinna útgjalda og einsk-
is gagns.
Hitt væri verst að ætla að nota
þetta óstofnaða ráðuneyti til þess
að geta dregið tvo þingmenn inn í
ríkisstjórn, sem er þegar of fjöl-
menn og nánast í blóra við lýðræðið.
Viðbrögð forsætisráðherrans
voru þau, að honum væri nákvæm-
lega sama um skoðanir mínar, enda
væri ég einn á báti með nokkrum
íhaldssömum bændum, sem væru á
móti umhverfismálaráðuneyti.
Mér kom þessi afstaða ekki á
óvart, því ég held að þeim stjórn-
málamönnum fari ískyggilega fjölg-
andi, sem láta sér yfirleitt skoðanir
annarra í léttu rúmi liggja. Hispurs-
leysi forsætisráðherrans var aftur
á móti við hæfi. Hins vegar furðaði
mig á því, að formaður þess flokks,
sem sumir hafa talið vilja gæta
hagsmuna bænda og að hafa það
að megin baráttumáli, skuli telja
skoðanir bænda á umhverfismálum
einskis virði og kalla þ’á bændur
íhaldssama, sem eru á móti stofnun
nýs ráðuneytis og þeirri eyðslusemi
sem af því leiðir.
Varhugaverð frétt
Fyrir nokkru var sagt frá því í
11 fréttum ríkisútvarps, að einn af
forsvarsmönnum bænda, Björn
Benediktsson í Sandhaga, hefði á
aðalfundi bænda talað gegn stofnun
hins fyrirhugaða umhverfismála-
ráðuneytis. Og hafði hann í því
sambandi vitnað í skýrslu, sem er
verk 23ja manna nefndar um vist-
mál (umhverfismál) og þróun, sem
kölluð var til starfa af Allsheijar-
þingi Sameinuðu þjóðanna 1983
vegna þess háska, sem heims-
byggðinni stafar af mengun og
náttúruspjöllum.
Skýrslan heitir á frummálinu:
„Our Common Future“. Aðalhöf-
undur hennar var Gro Harlem
Brundtland, þáverandi forsætisráð-
herra Norðmanna, en hún var for-
maður nefndarinnar. Skýrslan var
gefin út 1987 á ensku og norsku.
Hún skiptist í þrjá hluta og er
nærri 250 blaðsíður í Skírnisbroti.
Ótrúlega hljótt hefur verið um
þessa gagnmerku skýrslu. Við lest-
ur hennar leynir sér ekki að nefnd-
in hefur unnið mikilvægt starf í
þágu umhverfismála.
Fréttin, um viðvaranir Björn
Baldurssonar, sem studdust við
umrædda skýrslu, var aðeins flutt
einu sinni í ríkisútvarpinu og það
aðeins undir miðnætti að því er ég
best veit og vekur það grunsemdir
um, að kippt hafi verið í taumana
og fréttin því ekki lesin oftar.
Merkileg skýrsla um
umhverfismál
Það væri freistandi, að taka upp
nokkur atriði úr skýrslunni. Nú
verða blaðagreinar að vera sem
stystar og skylt að taka tillit til
þess. Þó skal vikið að örfáum atrið-
um.
í formála segir, í lauslegri þýð-
ingu: „Umhverfið (vist) er ekki til
sem svið rifið úr samhengi frá
mannanna verkum, metnaði og
þörfum og tilraunir til þess að halda
því yfirleitt einangruðu frá athöfn-
um manna hafa gefið sjálfu orðinu
„umhverfismál“ blæ barnaskapar
hjá sumum pólitískum hópum.“
Mér kemur í hug, að með þessum
orðum sé skotið á framagosa og
vafasöm öfl, sem hyggjast nota
orðið „umhverfisvernd" sér til pólit-
ísks framdráttar.
Kjarni skýrslunnar er, að „öko-
logia“ og „ökonomia" verða ekki
aðskilin. Hér sé um samverkandi
atriði að ræða og til þess verði að
taka tillit.
Þannig segir á einum stað í
skýrslunni: „Ríkisstjórnir og al-
þjóðastofnanir hafa í vaxandi mæli
áttað sig á því og viðurkennt, að
ókleift er að araga skýra markalínu
milli efnahagsþróunar og umhverf-
ismála. Því er það alveg út í bláinn
að reyna að leysa umhverfisvanda-
mál nema í miklu víðara samhengi."
Hvað okkur við kemur má skilja
þessi orð svo, að umhverfismál
verða ekki leyst án samstarfs við
þá, sem þau mál snertir sérstak-
lega, en það eru öðrum fremur
bændur landsins. Hins vegar virðist
mér, sem þeir sem standi að þess-
ari aukningu ríkisbáknsins telji, að
því sé stefnt til höfuðs bændum og
því megi landbúnaðarsjónarmið þar
hvergi nærri koma. En þetta skild-
ist mér af orðum forsætisráðherr-
ans.
Annað meginatriði, er að undir-
staða umhverfisvemdar er fræðsla
um skaðsemi af ýmsum efnum og
náttúruspjöllum. Á Norðurlöndum
er í seinni tíð einmitt lögð áhersla
á slíka fræðslu.
Við lestur skýrslunnar kemur í
ljós, að það að setja umhverfismálin
undir einn hatt, er tímaskekkja, því
þau snerta öll svið mannlegs lífs
og nánast hvert einasta ráðuneyti.
Eðlilegast væri að umhverfismál
væru t.d. deild í landbúnaðarráðu-
neytinu eða jafnvel forsætisráðu-
neytinu, en það ráðuneyti er nánast
nafnið eitt.
Gagnslaust ráðuneyti
Þá er þess að geta, að mér er
kunnugt um að það er almenn skoð-
un á Norðurlöndum meðal þeirra,
sem hafa þekkingu á þessum mál-
um, að misráðið hafi verið að stofna
þar sérstök umhverfismálaráðu-
neyti. Reynslan hefur nefnilega orð-
ið sú, að þau hafa hlaðið utan á sig
og þanist út og nánast orðið að
skriffinnskuófreskju. Sem dæmi
þessarar ofþenslu má geta þess, að
umhverfismálaráðuneytið í Dan-
mörku, sem er yngsta ráðuneytið,
er orðið langstærsta ráðuneytið og
tekur í símaskránni fyrir Kaup-
mannahöfn meira rúm en nokkurt
annað ráðuneyti eða 18 blaðsíður.
Þá skal vitnað til orða Oskars
Lafontaine, forsætisráðherra sam-
bandsríkisins Saarland (Þýska-
landi) í viðtali sem hann átti við
Alþýðublaðið (2. september 1989),
er hann var hér í heimsókn: „La-
fontaine lagði áherslu á heildræna
stefnu í umhverfismálum. Hann
sagði, að það gengi ekki að um-
hverfismálum væri steypt'í eitt ráð-
uneyti og þar væri unnið að þeim
meðan önnur ráðuneyti héldu
óbreyttri stefnu.“ Þessi orð eru sér-
staklega athyglisverð, því að í Saar-
landi er mengun mjög alvarlegt
vandamál.
Að undanförnu hef ég borið fyrir-
hugaða stofnun umhverfismála-
ráðuneytis undir ýmsa, bæði núver-
andi og fyrrv. stjórnarráðsmenn og
það hefur ekki brugðist, að þeir
hafa einróma talið þetta óþarfa
stofnun og mikla hættu á að hún
verði á skammri stund búin að
hlaða utan á sig auknu bákni, en
gagnsemin engin.
Þannig má geta þess, að sá gam-
alreyndi ráðuneytissjóri forsætis-
og menntamálaráðuneytis, Birgir
Thorlacíus, taldi að ef menn vildu
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
„Viðbrögð forsætisráð-
herrans voru þau, að
honum væri nákvæm-
lega sama um skoðanir
mínar, enda væri ég
einn á báti með nokkr-
um íhaldssömum bænd-
um, sem væru á móti
umhverfismálaráðu-
neyti.“
hagræða og fækka ráðuneytum
kæmi t.d. til greina að sameina
forsætisráðuneytið og utanríkis-
ráðuneytið í eitt ráðuneyti. Reynsla
sú, sem fengist hefði af því að verk-
efni eins ráðuneytis, skiptust milli
tveggja eða fleiri ráðherra hefði í
sjálfu sér ekki gefið tilefni til fjölg-
unar ráðuneyta. Kostir og gallar
fylgdu þessu, en kostimir væru að
unnt hefði verið við stjórnarmynd-
anir að láta málaflokka falla til
ráðherra eftir hæfni og hugðarefn-
um þótt þeir tækju ekki að sér öll
verkefni ráðuneytis. Einnig hefði
þetta auðveldað verkaskiptingu í
samsteypustjórnum, þegar gæta
þurfti valdahlutfalla milli flokka.
Þá taldi hann að hagfellt húsnæði,
og aukin tækni myndi leiða til hrað-
ari afgreiðslu og sparnaðar, en hús-
næðismál Stjórnarráðs hefðu löng-
um setið á hakanum og kaup gam-
alla húsa vafasöm hyggindi. Hann
taldi eðlilegt að fækka þingmönn-
um, ráðherrum og ráðuneytum og
taldi litlar líkur á að tíu eða ellefu
ráðherrar kæmu sér saman um
stefnu í mikilvægum málum, jafn-
vel þótt þeir væru allir af sama
flokki.
í sambandi við umhverfismála-
ráðuneytið benti Birgir Thorlacíus
á, annað útþensludæmi þótt minna
væri, en það væri hin fyrirhugaða
umsjónarmannsstofnun með hrein-
dýraveiðum og eftirliti á Austur-
landi, en um það efni hefði verið
lagt fram stjórnarfrumvarp á síð-
asta þingi, en ekki afgreitt. Hann
taldi, að sú skipan, sem verið hefði
hafa gefist vel og hér væri dæmi
um þarflausan kostnaðarauka.
Rangar sakir
í fáum orðum sagt, eru um-
hverfismál ekki sama stórmál með-
al okkar og með öðrum þjóðum, þar
sem mengun og náttúruspjöll stefna
lífi manna í háska. Svo er hitt, að
íslenskir bændur hafa ekki síður
skilning á þessum málum og hafa
sýnt mikinn samstarfsvilja til lausn-
ar málum. Þeim er fyllilega treyst-
andi til þess að taka höndum saman
við þá, sem vilja stöðva gróðureyð-
ingu, því það er ekki síður þeirra
hagur. Þess vegna ættu umhverfis-
mál að vera í höndum landbúnaðar-
ráðuneytisins öðrum stofnunum