Morgunblaðið - 26.10.1989, Síða 1

56 SIÐUR B

STOFNAÐ 1913
244. tbl. 77. árg.
FIMMTUDAGUR 26. OKTOBER 1989
Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Gorbatsjov hyllir
hlutlaust Finnland
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
MIKHAIL Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, og Raisa, kona hans,
komu í gær I opinbera heimsókn til Finnlands og var þeim vel fagn-
að við komuna. í ræðu, sem Gorbatsjov flutti í gærkvöld í kvöldverð-
arboði Maunos Koivistos Finnlandsforseta, hyllti hann hið hlutlausa
Finnland og er það í fyrsta sinn, sem sovéskur leiðtogi viðurkennir
berum orðum stefnu Finna í utanríkismálum. Kom þetta meðal ann-
ars fram í fréttum BBC, breska ríkisútvarpsins.
Nokkur þúsundu manns söfnuðst
saman fyrir framan forsetahöllina í
Helsinki til að fagna Gorbatsjov og
konu hans en búist hafði verið við,
að helsta umræðuefni leiðtoganna
yrðu breytingarnar í Sovétríkjunum
og A-Evrópu, viðskipti ríkjanna og
gífurleg umhverfisspjöll af völdum
Sovétríkin:
Verkfallsmenn
vilja forræði
flokksins burt
Moskvu. Reuter.
NOKKUR þúsund námamenn í
Vorkuta, nyrst í Rússlandi,
lögðu í gær niður vinnu þrátt
fyrir bann yfirvalda við vinnu-
stöðvunum í mikilvægum at-
vinnugreinum. Kreljast þeir
bættra kjara en hafa einnig
samþykkt kröfú um stórpóli-
tískar breytingar.
Verkamenn í þremur námuni
samþykktu að leggja niður vinnu
og sagði talsmaður þeirra, að í
verkfallsátökunum í sumar hefði
námamönnum verið heitið bætt-
um kjörum og meira vöruúrvali
en við ékkert hefði verið staðið.
Nú væri þess krafist að auki, að
sami maðurinn gegndi ekki for-
setaembætti og formennsku í
kommúnistaflokknum, og, að
ákvæði um forystuhlutverk
kommúnistaflokksins væru num-
in burt úr stjórnarskránni.
Óttast er, að verkföllin í Vork-
uta geti grafið enn frekar undan
„perestrojku" eða efnahagslegri
umbótastefnu Míkhaíls Gorb-
atsjovs forseta. Hann sagði í við-
tali við Prövdu, flokksmálgagnið,
í gær, að ágreiningur meðal ráða-
manna stæði í vegi fyrir nauðsyn-
legum ákvörðunum og hagfræð-
ingurinn Leoníd Albakín, aðstoð-
arforsætisráðherra og róttækur
umbótasinni, sagði, að yrði ekki
gripið í taumana strax væri öll
von úti um batnandi tíð.
iðjuvera Sovétmanna á Kolaskaga.
Finnar höfðu einnig vænst. ein-
hverrar viðurkenningar á hlutleysis-
stefnu sinni og það rættist þegar
Gorbatsjov hyllti hið hlutlausa Finn-
land. Hafa þessi ummæli vakið at-
hygli vegna þess, að talið er, að
Sovétmenn vilji að samskiptin við
Finna verði að fyrirmynd fyrir sam-
skipti þeirra við þær Austur-Evrópu-
þjóðir, sem nú eru að snúa af braut
kommúnismans.
Sjá „Finnar vænta... “ á bls. 21.
Nokkur þúsund manns fognuðu þeim Gorbatsjov og Raisu, konu hans, þegar þau
setahallarinnar í Helsinki. Með þeim eru þau Tellervo og Mauno Koivisto, forseti
Reuter
stigu út á svalir for-
Finnlands.
Óskir EFTA í viðræðum við EB:
Samningar milli aðila tryggi
frjálsa dreifingu fiskafiirða
EB vísar til fiskveiðisteftiu sinnar
Brussel. Frá Kristófer Má Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
EFTA-ríkin óska eftir því í niðurstöðum sameiginlegra könnunar-
viðræðna embættismanna frá aðildarríkjum Fríverslunarbandalags
Evrópu (EFTA) og framkvæmdastjómar Evrópubandalagsins (EB),-
að samningar milli þessara aðila tryggi fijálsa dreifingu fiskaf-
urða. Fulltrúar EB segja hins vegar, að það mál tengist öðrum
þáttum fiskveiðistefnu bandalagsins en EFTA-fúlltrúarnir segja
að slík tenging í samningaviðræðum stangist á við grundvallar-
hagsmuni einstakra þjóða. Viðurkenna báðir aðilar að efnisþættir
ákvæða um þetta mál verði þannig samningsatriði, þegar fram
líða stundir.
Þetta kemur fram í sameiginlegu
skjali sem embættismenn aðild-
arríkja EFTA og framkvæmda-
stjórnar EB gengu frá hér í Bruss-
el á föstudag og verður til umræðu
á ráðherrafundi EFTA í Genf á
morgun, en honum stýrir Jón Bald-
vin Hannibalsson utanríkisráð-
herra. Þar vérður rætt um, hvert
verði framhald viðræðnanna við EB.
Áður en endanleg ákvörðun verður
tekin um það verður þjóðþingum
EFTA-landanna gerð grein fyrir
niðurstöðum könnunarviðræðnanna
og framhaldi málsins. Er umræða
á Alþingi íslendinga ráðgerð 23.
nóvember næstkomandi.
Viðræður EFTA og EB snúast
um eðli og umfang þess sem kallað
er hið evrópska efnahagssvæði og
einkennt er með skammstöfuninni
EES. Heimildarmenn í Brussel
segja, að nokkur árangur hafi orðið
í könnunarviðræðum embættis-
mannanna að því er varðar „frelsin
fjögur“, þ.e. ferða-, atvinnu- og
búsetufrelsi, frjálst flæði fjár-
magns, fijálsa vöruflutninga og
sameiginlegan þjónústumarkað-.
Flóknasti þáttur viðræðnanna og
sá viðkvæmasti snertir ákvarðanir,
sem hafa áhrif á evrópska efna-
hagssvæðið sem heild. Voru ýmsir
kostir kannaðir í því efni af embætt-
ismönnunum. Meðal annars það
sem hefur verið kallað „tveggja-
stoða-iíkanið“ og kennt er við Jacq-
ues Delors forseta framkvæmda-
stjórnar EB. Um það sagði Jón
Baldvin Hannibalsson í ræðu í Dubl-
in fyrir siðustu helgi, að það fæli í
sér eflingu EFTA í því skyni að
gera það að traustum, virkum og
hæfum aðila í væntanlegum samn-
ingi við EB. Telja fulltrúar EB slíka
eflingu EFTA nauðsynlega for-
sendu fyrir því að þessi. „tveggja-
stoða“ skipan verði tekin upp. Af
hálfu EFTA hefur verið lögð áhersla
á að sameiginlegt ákvarðanaferli
sé forsenda fyrir pólitískum stuðn-
ingi við ákvæði um skipulagsbundin
tengsl og lagalega þýðingu fyrir-
hugaðs samnings.
Ákvæðið um frjálsa dreifingu á
fiskafurðum innan evrópska efna-
hagssvæðisins er að finna í þeim
kafla hins sameiginlega álits emb-
ættismannanna, þar sem rætt er
um fijálsan flutning á vörum og
landbúnaðarafurðir sérstaklega.
Um landbúnaðarvörur segir, að
kannað verði hve mikið frjálsræði
skuli ríkja varðandi þær, þó er ekki
talið raunhæft að mótuð verði sam-
eiginleg landbúnaðarstefna fyrir
allt evrópska efnahagssvæðið.
Sjá ennfremur „Samningavið-
ræður ... “ á bls. 19
Francois Mitterrand um A-Evrópu:
Samevrópskur banki til aðstoðar
Strassborg. Reuter.
FRANCOIS Mitt-
errand, forseti
Frakklands,
lagði í gær til, að
stofnaður yrði
samevrópskur
ljárfestingar-
banki til að
stuðla að endur-
uppbyggingu í
þeim Austur-
Evrópuríkjum, Mitterrand
sem segja skilið við kommúnism-
ann.
í ræðu, sem Mitterrand flutti á
Evrópuþinginu í Strassborg, sagði
hann, að umrótið í Austur-Evrópu
væru mestu atburðir, sem gerst
hefðu í álfunni og jafnvel öllum
heimi frá stríðslokum. Það væri
einnig skylda Vestur-Evrópuríkj-
anna að gera allt hvað þau gætu
til að tryggja lýðræðisþróunina.
„Því ekki að koma á fót samevr-
ópskum banka, sem fjármagnað
gæti ýmsar stórframkvæmdir,
banka, sem stjórnað væri af fulltrú-
um Evrópubandalagsríkjanna 12 og
annarra? Póllands, Ungveijalands
— jafnvel Sovétríkjanna? Áustur-
Evrópumenn eru nefnilega farnir
að hleypa heímdraganum og sá,
sem víða ratar, veit hvað hann vill.
Hann vill frelsi. Þessi þróun verður
ekki stöðvuð, verum vissir um það,“
sagði Mitterrand.
Mitterrand sagði einnig, að
margir héldu, að það væri aðeins á
færi efnahagssérfræðinga að
ákveða stofnun samevrópsks
banka. „Það er rangt. Vilji er allt,
sem þarf,“ sagði hann.
Sovétmenn aðhyllast
„Smatra-kenninguna“
Washington. Reuter.
GENNADÍ Gerasímov, talsmaður sovéska utanríkisráðuneytis-
ins, sagði í gær í bandarísku sjónvarpi, að sovéskir ráðamenn
aðhylltust nú „Sinatra-kenninguna" í samskiptum sínum við
önnur Varsjárbandalagsríki — það er að segja, þau geta haft
það eins og þau vilja.
Gerasimov kom fram í sjón-
varpi til að íjalla um ræðu Edú-
ards Shevardnadzes,' utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna, á mánu-
dag en þá gagnrýndi hann innrás-
ina í Afganistan og viðurkenndi,
að smíði umdeildrar ratsjárstöðv-
ar í Síberíu færi í bága við ABM-
samninginn. Sagði hann líka, að
Sovétmenn virtu fullveldi allra
ríkja, ekki síst Varsjárbandalags-
ríkjanna. Áður studdust þeir við
„Brezhnev-kenninguna" svoköll-
uðu og tóku sér rétt til að hlutast
til um málefni annarra kommún-
istaríkja.
„Nú fylgjum við „Frank Sin-
atra-kenningunni“,“ sagði Ger-
asímov. „Hann söng einu sinni
„Eg hafði það á minn hátt“ (I had
it my way) og það er best, að
þjóðirnar ráði sjálfar ferðinni.“
Gerasímov sagði Sovétmenn
aldrei framar beita hervaldi í
Austur-Evrópu hvernig svo sem
kommúnistaflokkunum þar reiddi
af.