Morgunblaðið

Dagsetning
  • fyrri mánuðurnóvember 1989næsti mánuður
    SuÞrMiFiLa
    2930311234
    567891011
    12131415161718
    19202122232425
    262728293012
    3456789

Morgunblaðið - 14.11.1989, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 14.11.1989, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1989 -ulj ur.J.ir,.1! <r,,i.T—u:—■ w < - i; —mum——u-*—u Opið málræktarbréf til menntamálaráðuneytis eftir Aðalstein Davíðsson Málræktarátak? Miðvikudaginn 18. október varð mér það á að hlusta á það sem mun vera framlag menntamálaráðuneyt- isins í svonefndu „málræktarátaki“. Ég verð að segja að ég varð undr- andi á því sem ég heyrði og raunar hneykslaður. Hver bað um þessa hörmung í nafni málræktar? Málvöndunarvandi Við sem höfum staðið í því að reyna að vanda um málfar fólks vitum að það er feikilega viðkvæmt mál og vandmeðfarið. Þar verður að sýna mikla nærgætni til þess að særa ekki, beita ýmsum rökum til þess að styðja mál sitt. Það verð- ur að liggja ljóst fyrir að umvandar- inn er ekki að ná sér niður á þoland- anum persónulega. Sá sem er leið- réttur verður að sjá einhvern til- gang í því að taka við leiðbeining- um. Umvandarinn má ekki vera staglandi og leiðinlegur, hann verð- ur að vera persónulega geðþekkur til þess að menn hlusti á hann og vilji taka mark á honum. Brandarabúðin Og nú er ein brandaraverksmiðj- an komin í málið með ástsælu grínfígúruna Bibbu á Brávallagöt- unni. Bibba er sest á málræktar- bekk með leiðbeinanda sem hvorki hún né ég veit hvað heitir. Svo hefst málræktarátakið: Bibba ryður þarna úr sér ambögum sem sumar eiga sér stoð í raun- veruleikanum, aðrar eru þess eðlis að enginn sem hefur lært íslensku frá blautu barnsbeini lætur sér ann- að eins um munn fara, við þetta bætast ambögur sem eiga víst að vera fyndnar en þá aðeins fyrir þá sem vita betur. „Leiðbeinandinn" hefur ekki undan að leiðrétta Bibbu og stagla yfir henni hvað hún ætti að segja. Ekki merkir áheyrandi miklar'framfarir hjá nemandanum. Af því læra börnin málið að það er fyrir þeim haft Það er máltæki að brennt barn forðist eldinn. Menn hafa löngum haft mikla trú á þeirri lærdómsað- ferð að „reka sig á“. Áreksturinn skapar óþægindi og menn vara sig síðan. í móðurmálinu gildir þetta hvorki sem námsleið né kennsluað- ferð. Menn læra ekki móðurmál sitt með því að reka sig á heldur þvert á móti með því að fylgja eftir í troðna slóð. Og börn eru ótrúlega fljót að fylgja eftir í málinu. Því skiptir öllu máli að alltaf sé valin rétt leið og sem minnst prófaðar villigötur. Talað mál læra menn með því að tala rétt, ekki með því að segja vitleysur og láta leiðrétta sig. Lest- ur læra menn með því að lesa rétt, ekki með því að lesa vitlaust og láta leiðrétta sig. Stafsetningu læra menn með því að skrifa rétt, ekki Aðalsteinn Davíðsson „ Ambögur eru alls ekki heppilegar sem kennsluefni. Það er aldrei að vita hvað fest- ir rætur í opnum hug.“ með því að skrifa vitlaust og láta leiðrétta sig. Þetta er rétt eins og börnin læra að ganga með því að ganga en ekki með því að detta og láta toga sig á fætur. Ambögur og stagl Ambögur eru alls ekki heppilegar sem kennsluefni. Það er aldrei að vita hvað festir rætur í opnum hug. Bibba þykir sniðug — er hún það ekki vegna þess að hún talar svona? Hins vegar er leiðbeinandi Bibbu hrútleiðinlegur staglari. Hann þus- ar og tönnlast á orðaþulum, mál- fræði og beygingardæmum. Orða- dæmi hans eru merkingarlaus og ekkert sniðug. Síast ekki inn hjá áheyranda að svona séu nú þessir málvöndunargaurar, leiðinda þus- arar sem ekkert niark sé á takandi? Heildarútkoman í skemmtileg- heitunum verður þá e.t.v. þessi: Ambögur eru sniðugar, það er bara gaman að heyra þær. Menn eiga bara að láta allt vaða, þá vekja þeir gleði og nlátur. „Málrækt" er hins vegar ekkert nema stagl og þrugl og til þess eins að tefja fyrir og vekja leiða og forði okkur allir heilagir frá þessum leiðinda um- vöndurum. Menningararfúrinn grín? Málræktarátakið hefur verið auglýst gríðarlega og mætustu menn hafa lagt blessun sína yfir það og getið þess í ávörpum sínum til þjóðarinnar. Hvað er það svo sem birtist sem málræktarátak? Er málræktarátak menntamálaráðuneytisins aðeins eitthvað sem menn eiga að hlæja að? Hvað á það að þýða að draga málvöndun upp sem hálfvitalegt stagl? Móðurmál okkar er dýrmætasti menningararfur okkar. Er þessi menningararfur til þess eins að hafa í fíflskaparmálum? Málvöndun í alvöru Ef menntamálaráðuneytið vill efla veg málvöndunar þá ætti frek- ar að gera það með því tií dæmis B að stýrkja það að lesnar séu al- mennilega prófarkir að fréttum, útvarpsþáttum, blöðum, ekki síður léttmetisblöðum en öðrum blöðum, kvikmyndatextum og auglýsingum. Það þarf að sjá til þess að koma út almennilegum orðabókum og orðasöfnum, kennslubókum og leið- beiningum og halda þessum bókum á skaplegu verði. Það þarf að stuðla að því á allan hátt að á íslandi tölum við, skrifum og lesum islensku, ekki eitthvert blendingsmál, og að það ríki sem mestur og víðtækastur einhugur um kerfi málsins og orðaforða. Og svo má ekki gleyma því mikil- vægasta sem unnt er að gera í skólakerfinu, nefnilega að ætla móðurmáli, söng, ljóða- og sögu- lestri, talþjálfun, lestrar- og skrift- arþjálfun í grunnskóla dijúgan tíma og hætta þar öllum undanbrögðum af hálfu ráðuneytisins. Það dugir skammt að „skilja vandann" og „marka stefnuna" með faguryrðum í námskrá. Lokaorð Enn sem komið er geta íslending- ar fagnað því að frávik frá því, sem telst gott og gilt mál, eru einstakl- ingsbundin en fara ekki eftir stétta- mörkum. Það er hins vegar aldrei að vita hve lengi það ástand varir ef ætlunin er að slá sífellt undan og gefast upp í málþjálfun og mál- vernd, — ef á bara að fara út í það að reyna að vera sniðugur í stað þess að gera eitthvað. Brandarabúðarátakið virðist mér líkara skemmdarverki en áætlun af heilum hug. Ég mælist til þess að þetta framlag menntamálaráðu- neytis verði sem fyrst dregið til baka út af dagskrá Ríkisútvarpsins. Höfundur er íslenskukennari og íslenskur liöfundur að sænsk-íslenskri orðabók. AF INNLENDUM VETTVANGf AGNES BRAGADÓTTIR Alþýðubandalag- ið á krossgötum Birting vill hverfa frá sósíalisma til jafhaðarstefhu Á ÞEÍM tímamótuni sem stjórnmái í Evrópu standa nú, eftir hrun Berlínarmúrsins, geta landsftindarfulltrúai- Alþýðubandalagsins staðið frammi fyrir því að gera upp pólitíska fortíð flokksins og steihumarka honum nýja og aðra framtíð. Landsfundur Alþýðu- bandalagsins hefst nú á fimmtudag og stendur fram á sunnudag. Stjórn Birtingar, hins nýja Alþýðubandalagsfélags hefur boðað að hún muni leggja fram tillögu á iandsfundinum þess efnis að kannað- ir verði kostir þess og gallar að Alþýðubandalagið sæki um aðild eða aukaaðild að Alþjóðasambandi jafnaðarmanna, jafnframt þvi sem tillagan mun gera ráð fyrir því að miðstjórn flokksins verði falið að taka endanlegá ákvörðun að könnuninni lokinni, þar sem næsti landsftmdur er ekki fyrr en að tveimur árum liðnum. Ljóst er að þessi tillaga mun falla í misgóðan jarðveg, þar sem þeir sem heyra til róttækari vinstri armi flokksins telja hana fráleita, á meðan Birt- ingarmenn líta á hana sehi fyrsta skrefið í þá átt að sameina jafnað- armenn á íslandi, eftir sundrungu þeirra allt frá árinu 1938, þegar Alþýðuflokkurinn klofnaði og vinstri kratar stofhuðu Sósíaiistaflokk- inn, með Kommúnistaflokki íslands. Margrét Björnsdóttir, endur- menntunarstjóri Háskóla íslands, sem á sæti í stjórn Birtingar segir um þessa tillögu: „Við ætlum að leggja til að landsfundurinn skipi nefnd sem afli upplýsinga og undir- búi ákvarðanatöku um það hvort Alþýðubandalagið eigi að sækja um fulla aðild eða aukaaðild að Al- þjóðasambandi jafnaðarmanna og að miðstjórn flokksins, sem verður kosin nú á landsfundinum, verði veitt umboð til þess að taka ákvörð- un í málinu, því það er ekki lands- fundur fyrr en eftir tvö ár.“ Umbótasinnuð jafnaðarstefna Talsmenn þessarar tillögu segja að ! reynd hafi þetta uppgjör fyrir löngu farið fram innan Alþýðu- bandalagsins. „Það sem Alþýðu- bandalagið stendur fyrir í íslensk- urn stjórnmálum er í reynd ekki annað en umbótasinnuð jafnaðar- stefna. Við teljum að það gæti styrkt Alþýðubandalagið að hafa þessi alþjóðlegu tengsl við flokka sem við teljum að það eigi hug- myndafræðilega samleið með, sem eru kannski fyrst og fremst jafnað- armannaflokkar á Norðurlöndum og víðar í Vestur-Evrópu,“ segir Margrét. - Er stjórn Birtingar þar með að gæla við þá hugmynd að ef þetta skref yrði stigið, yrði það upphafið að sameiningu jafnaðar- manna á íslandi? „Við höfum lengi sagt að íslenska flokkakerfið á vinstri kant- inum sé ekki í samræmi við þá hugmyndastrauma sem þar eru. Við höfum því talað fyrir samvinnu A-flokkanna, áámeiningu, sameig- inlegu framboði í borgarstjórn og svo framvegis. Við teljum að íslenskir jafnaðarmenn eigi að vera saman í einum breiðum jafnaðar- mannaflokki. Þetta gæti hugsan- lega orðið fyrsta skrefið í þá átt,“ segir Margrét. Verið að flytja vandamálið út Róttæklingarnir innan Alþýðu- bandalagsins, menn eins og Álf- heiður Ingadóttir, Birna Þórðar- dóttir, Ragnar Stefánsson og fleiri, hafa á hinn bóginn allt annað og lakara álit á þessari hugmynd stjórnar Birtingar. Talið er fullvíst að í þeim hópi séu einnig ráðherr- arnir Svavar Gestsson og Steingrímur J. Sigfússon, en for- maður flokksins Ólafur Ragnar Grímsson, mun hins vegar vera hlynntur því að þessi könnun fari fram. Ólafur Ragnar sagði þegar ég spurði hann um afstöðu haris til tillögu stjórnar Birtingar: „Ég kommentera ekki á tillögur á lands- fundi Alþýðubandalagsins fyrr en þær koma fram.“ Ragnar Stefánsson, sem á sæti í stjóm Alþýðubandalagsfélags Reykjavíkur sagði um þessa tillögu: „Þetta er hugmynd sem kemur frá forystuliði flokksins, undir forystu Ólafs Ragnars og ég skynja þetta nú bara á þann hátt að það sé verið að reyna að flytja vandamálin út úr landinu. Á þessum landsfundi verður tekist á um stefnu Alþýðu- bandalagsins og hvemig hún hefur verið rekin í ríkisstjóm. Alþýðu- bandalagið er buið að lenda í úti- stöðum við gjörvalla verkalýðs- hreyfinguna, bæði með því að standa i hörðum slag við hana og með því að veita henni rýtings- stungur í bakið, með því að standa ekki við samkomulag. Alþýðu-- bandalagið hefur einnig orðið að standa fyrir niðurskurði í heilbrigð- is- og menntakerfinu í þessari ríkis- stjórn, auk þess sem það hefur orðið að vera þátttakandi í ein- hverri mestu hemaðaruppbygg- ingu í sambandi við herinn og NATO, sem um getur.“ Ragnar sagði að frammi fyrir þeirri gagnrýni sem forysta flokks- ins ætti von á á landsfundinum, sýndist sér augljóst að ákveðið hefði verið að flytja vandamálið út, þannig að landsfundurinn snérist um eitthvað annað en það sem hann ætti að snúast um. Andlýðræðisleg vinnubrögð Þeir sem eru lítt hrifnir af þess- ari tillögu stjórnar Birtingar segja að hér sé á ferðinni enn ein vísbend- ingin um andlýðræðisleg vinnu- brögð hjá flokksforystunni. Varpað sé fram hugmynd að svona tillögu, rétt fyrir landsfund og landsfund- urinn eigi síðan að afsala sér öllum ákvörðunarrétti með því að vísa því til miðstjórnar flokksins að hún taki ákvörðun í málinu, að lokinni könnun. Það er ljóst af viðbrögðum þeirra alþýðubandalagsmanna sem rætt var við, að þessi hugmynd hefur ekki verið rædd víða innan flokks- ins, þó að hún hafi skotið upp koll- inum við og við. Til dæmis sagði Guðrún Helgadóttir, forseti Sam- einaðs þings, að þetta hefði ekkert verið rætt innan þingflokksins, enda væru annir hans svo miklar, að ekki gæfist timi til „ídeólógí- skrar umræðu á þeim vettvangi". Guðrún sagði að sér þætti samt sem áður sjálfsagt að láta kanna þennan möguleika, enda fyndist sér sjálfsagt að ræða hvað sem er á landsfundi Alþýðubandalagsins. Kommúnistar á harðahlaupum frá fortíð sinni Alþýðubandalagið myndi með því að gerast aðili að Alþjóðasam- bandi jafnaðarmanna betjast undir merkjum rauðu rósarinnar, ai- þjóðatákni jafnaðarmanna. Lög Alþjóðasambands jafnaðarmanna kveða á um að einn flokkur frá hveiju landi hafi aðild að samband- inu. Eina undantekningin sem er í lögunum fóigin er háð því að aðild- arflokkurinn sem fyrir er, sam- þykki að annar flokkur frá sama landi gerist aðili að sambandinu. Alþýðuflokkurinn yrði því í þessu tilviki að samþykkja aðild Alþýðu- bandatagsins, ef það yrði niður- staða flokksins að æskja aðildar. Hvað segir Jón Baldvin Hannibals- son, formaður Alþýðuflokksins um þann möguleika? „Það fer nú ekki framhjá neinum sem fylgist með í heimsbyggðinni að kommúnistar allra handa eru nú á harðahlaupum frá fortíð sinni. Það er varla uppi nokkur sá maður með fullu viti í allri heimsbyggð- inni sem er lengur talsmaður stalín- ískra stjórnarhátta. Hinu hug- myndafræðilega stríði lýð- ræðisjafnaðarmanna og kommún- ista er því út af fyrir sig lokið. Mér þykir þeir alþýðubandalags- menn nokkuð seint á ferðinni með þetta uppgjör sitt við fortíðina. Að öðru leyti vil ég ekkert um málið segja, fyrr en það liggur fyrir hver verður niðurstaða landsfundar Al- þýðubandalagsins," sagði Jón Baldvin.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1021-7266
Tungumál:
Árgangar:
110
Fjöldi tölublaða/hefta:
55340
Skráðar greinar:
3
Gefið út:
1913-í dag
Myndað til:
30.12.2023
Skv. samningi við Árvakur útgáfufélag Morgunblaðsins er ekki hægt að sýna efni frá síðustu þremur árum Morgunblaðsins í almennum aðgangi á Tímarit.is.
Útgáfustaðir:
Ritstjóri:
Vilhjálmur Finsen (1913-1921)
Þorsteinn Gíslason (1921-1924)
Jón Kjartansson (1924-1947)
Valtýr Stefánsson (1924-1963)
Sigurður Bjarnason frá Vigur (1963-1970)
Matthías Johannessen (1959-2000)
Eyjólfur Konráð Jónsson (1960-1974)
Styrmir Gunnarsson (1972-2008)
Ólafur Þ. Stephensen (2008-2009)
Davíð Oddsson (2009-í dag)
Haraldur Johannessen (2009-í dag)
Útgefandi:
Félag í Reykjavík (1924-1947)
Árvakur (1947-í dag)
Efnisorð:
Lýsing:
Dagblað. Fréttir og greinar um innlend sem erlend málefni.
Styrktaraðili:
Fylgirit:

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað: 260. tölublað (14.11.1989)
https://timarit.is/issue/122880

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

260. tölublað (14.11.1989)

Aðgerðir: