Morgunblaðið - 30.12.1989, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1989
21
BYLTINGIN I RUMENIU
Munaðarvara íBúkarest
Reuter
Borgarbúar í Búkarest standa í biðröð til að
kaupa 200 gramma kaffípoka en byltingarstjórn-
in hefúr aflétt skömmtunum og stöðvað matvæla-
útflutning. Ceausescu lét selja til útlanda allar
þær vörur sem gátu geflð gjaldeyristekjur, hvað
sem leið skorti og vannæringu i landinu. Flest
rúmensk börn innan við átta ára aldur hafi aldr-
ei séð banana, enn síður súkkulaði.
Snjallir íþrótta
menn létu lífið
Búkarest. Reuter.
MARGIR fremstu íþróttamanna Rúmena féllu í átökum sem urðu í blóð-
ugri valdabaráttu hersins og öryggissveita Nicolae Ceausescus, fyrrum
harðstjóra, um jólaleytið.
Margir skammbyssuskotmenn,
sem borið höfðu hróður Rúmeníu
víða, féllu eða særðust er þeir vörðu
byggingar vamarmálaráðuneytisins
fyrir öryggissveitum Ceausescus.
Voru þeir í íþróttasveitum hersins,
Steaua Búkarest, en aðalstöðvar
þeirra eru í húsi við hlið varnarmála-
ráðuneytisins.
Óstaðfestar heimildir herma að
Nicolae Ceausescu og kona hans
Elena hafi verið höfð í haldi í varnar-
málaráðuneytinu og herréttarhöld
yfir þeim hafi farið fram þar. Þar
hafi þau jafnframt verið tekin af lífi
á jóladag. Aðgerðum hersins, sem
gekk liðs til við alþýðuna, var jafn-
framt stjórnað frá varnarmálaráðu-
neytinu.
Sorin Babii, foringi i hernum og
ólympíumeistari í Seoul 1988 í
skammbyssuskotfimi, lék lykilhlut-
Tilviljun hóf mig á valdastól
—segir Petre Roman, forsætisráðherra bráðabirgðastjómarinnar
París. Reuter.
Háskólakennarinn Petre Roman, sem gegnir embætti forsætisráð-
herra í bráðabirgðastjórn byltingarmanna í Rúmeníu, lýsti því yfir á
fimmtudag að hann myndi segja af sér ef Þjóðarráðið, sem tók foryst-
una í byltingunni, léti einstök pólitísk samtök eða flokk ná yfírhöndinni
í ráðinu. Hann sagði í viðtali við frönsku sjónvarpsstöðina Antenne 2
að skyndiuppreisn ungs fólks hefði hrundið hreyfíngunni af stað, þetta
hefði verið bylting unga fólksins. Sjálfúr hefði hann valist til forystu
fyrir tilviljun.
Roman, sem kennir við háskólann
í Búkarest, sagðist hafa verið stadd-
ur í mannþrönginni í miðborginni 22.
desember er nokkrir nemenda hans
komu auga á hann og hrópuðu:
„Hann er kennari við háskólann."
Innan við stundarfjórðungi eftir að
Ceausescu flúði af þaki byggingar
miðstjórnarinnar var Roman farinn
að flytja ræðu af palli sem reistur
var í snatri á staðnum.
Margir af frammámönnum Þjóð-
arráðsins eru fyrrum kommúnista-
leiðtogar sem risu gegn Ceausescu
og féllu því í ónáð. Ekki er vitað til
að Roman, sem er sagður spænskur
í móðurætt, hafi skipt sér af stjórn-
málum í heimalandi sínu. Hann talar
frönsku og spænsku reiprennandi.
Franska blaðið Le Parísien segir að
hann sé 43 ára gamall og hafi stund-
að nám við verkfræðiskóla í Toulouse
1969 - 1973. Blaðið hefur eftir fyrr-
um kennara Romans að hann hafi
verið „alþjóðlegur kommúnisti og
þess vegna andvígur stalínisma."
Hann bætti því við að Roman hefði
tekið þátt í stúdentamótmælum gegn
Charles de Gaulle, þáverandi Frakk-
landsforseta, í París 1968.
Reuter
Petre Roman
verk gegn leyniskyttum öryggissveit-
anna við ráðuneytið. „Þetta er ekki
sú æfing sem ég óska mér. Ég kýs
fremur pappírsskífur en lifandi skot-
mörk,“ sagði hann við fréttamann
Reutera-fréttastofunnar. Dögum
saman horfði Babii liðlangan daginn
í gegnum byssusjónauka og leitaði
að leyniskyttum í gluggum og á þök-
um húsa í nágrenni ráðuneytisins.
Við hlið hans var jafnan Comeliu
Ion, ólympíumeistari í skotfimi 1980.
„Ég get ekki fullyrt að ég hafi skot-
ið einhvern. Það er miRill munur að
skjóta á markskífu á 50 metra færi
þar sem tilgangurinn er að skora sem
flest stig eða beijast fyrir lífi sínu í
skotbardaga við mann í 300 metra
fjarlægð,“ sagði Ion.
Meðan liðsmenn öryggissveitanna
reyndu að komast í sem best færi
við varnarmálaráðuneytisbygging-
amar gerðu þeir hvað eftir annað
harða hríð á byggingar íþróttafélags-
ins. Fjöldi skotmanna og aðrir félags-
menn Steaua féll. Þeirra á meðal var
Florica Murariu, fyrirliði landsliðs
Rúmeníu í rúgbý og landsliðsmaður-
inn Radu Dubac.
Ýmsir íþróttamenn aðrir tóku þátt
í byltingunni gegn Ceausescu. Teddy
Nicolescu, fyrrum hnefaleikameistari
og núverandi þjálfari hnefaleika-
manna Dynamo Búkarest, sem er
íþróttafélag öryggislögreglunnar,
safnaði liði sínu öllu saman og hélt
það sem einn maður uppi vörslu við
sjúkrahús, sem var eitt helsta skot-
mark öryggissveitanna. Snerist hinn
69 ára þjálfari og menn hans því
gegn fyrrum félögum sínum.
Hið fræga knattspymulið rúm-
enska hersins, Steaua, var á Kýpur
þegar átökin brutust út í Rúmeníu.
Kom það heim í fyrradag og hafði
meðferðis lyf og önnur hjálpargögn.
Rúmenskur leiðtogi um fyrstu daga byltingarinnar:
Þjóðarráðsmenn fluttir
milli staða í skriðdrekum
Búkarest. Daily Telegraph og Reuter.
SILVIU Brucan var í hópi sex þekktra manna sem sendu frá sér
opið bréf fyrr á ’arinu þar sem sljórnarhættir Nicolae Ceausescus,
þáverandi Rúmeníuforseta, voru harðlega gagnrýndir. Brucan, sem
snerist gegn stjómvöldum eftir að verkfallsmenn vom myrtir í borg-
inni Brasov árið 1987, var nú sendur í útlegð í sveitahéraði og varð
að búa í kofaræksni þar sem hvorki var rafmagn, gas né innisal-
emi. Hann mátti ekki taka á móti gestum og verðir í bíl vom stöðugt
í nánd við kofann. Brucan var áður sendiherra Rúmeníu í Banda-
rikjunum og hjá Sameinuðu þjóðunum í New York. Nú á hann sæti
í Þjóðarráðinu sem tekið hefúr völdin eftir fall Ceausescus og skip-
að menn í bráðbirgðastjórn.
Á fimmtudag í síðustu viku lét
Ceauséscu efna til fjöldafundar í
Búkarest þar sem hann skyldi hyllt-
ur en nokkrir úr hópnum æptu
ókvæðisorð að leiðtoganum. Er
þetta fréttist fór fólk að safnast
saman í miðborginni og þegar ljóst
varð að hermenn skutu ekki á fólk-
ið, eins og raunin varð í Timisoara
nokkrum dögum fyrr, ruddist það
inn í byggingu miðstjórnar komm-
únistaflokksins. Öryggissveitir Ce-
ausescus, Securitate, höfðu alls
ekki búist við fjölmennum mótmæl-
um og gátu því ekki brugðist nægi-
lega skjótt við.
Sama dag tók Brucan eftir því
að varðhundar hans voru horfnir
og hélt þegar um kvöldið til höfuð-
borgarinnar. Á svölunum, þar sem
forsetinn hafði fyrr um daginn
þrumað yfir mannfjöldanum, stóðu
nú andófsmenn og fluttu mál sitt
við dynjandi fagnaðarlæti mörg
þúsund manna. Ræðumenn voru
úr hópi stúdenta, herforingja ög
stjómmálamanna og meðal þeirra
voru Ion Iliescu, núverandi forseti
og áður háttsettur í kommúnista-
flokknum, einnig Róman Petre, nú
forsætisráðherra bráðabirgða-
stjómarinnar.
Brucan segir það hafa komið sér
mjög á óvart hve fólkið þekkti vel
nöfn þeirra fáu sem mælt höfðu
gegn einræðisherranum á undan-
förnum árum, þar sem þeirra var
aldrei getið í opinberum fjölmiðl-
um. Viðbrögðin við ræðu hans
sjálfs hafi verið „stórkostleg."
Lifandi varnarmúr
Þarna um kvöldið varð til kjarni
Þjóðarráðsins sem fundaði í húsinu
um nóttina til að skipuleggja bar-
áttuna og samvinnu við herinn.
Morguninn eftir flutti hópurinn sig
yfir í höfuðstöðvar sjónvarpsins
sem liðsmenn öryggissveitanna,
Securitate, héldu nú uppi stans-
lausum árásum á. Sjónvarpíð sýndi
stöðugt myndir af átökunum í mið-
borginni og fólk var hvatt til að
fara út á göturnar til að sýna stuðn-
ing sinn við byltingarmenn. Svörin
voru ótvíræð. Brucan segist segist
hafa klökknað er hann varð vitni
að hugrekki þúsundanna, aðallega
ungs fólks, sem myndaði lifandi
varnarmúr utan um sjónvarpshúsið
og hélt þar til í þijá sólarhringa. Á
laugardeginum fóru flestir Þjóðar-
ráðsmenn yfir í vamarmálaráðu-
neytið og síðan í utanríkisráðuneyt-
ið á þriðjudeginum en það hafði
að mestu sloppið við átökin.
Þegar byltingarmennirnir voru
fluttir milli staða voru farartækin
skriðdrekar. Securitate-liðar gerðu
heiftarlegar árásir á drekana er
þeir sáu til þeirra og segist Brucan
fullviss um að þeir hafi vitað hveij-
ir voru innanborðs. Uppljóstrarar
öryggissveitanna voru enn að störf-
um meðal starfsmanna sjónvarps-
ins og varnarmálaráðuneytisins.
Fljótlega komst þó upp um flesta
og aðrir gáfu iðju sína upp á bátinn
er þeir sannfærðust um að bylting-
armenn væru að sigra. Hvítflibba-
menn Securitate voru tækifæris-
sinnar. „Þeir reyndu að aðlaga sig
byltingunni og auk þess nutu þeir
ekki jafn mikilla fríðinda og vopn-
aðir liðsmenn öryggissveitanna,"
sagði Brucan.
Hann sagði í viðtali við Finan-
cial Times að bændur í grennd við
bæinn Tirgoviste hefðu handsamað
Ceausescu-hjónin er auðþekkjanleg
þyrla þeirra lenti rétt við bæinn
eftir flóttann af þaki byggingar
miðstjórnarinnar. Herinn hefði
síðan tekið hjónin í vörslu sína.
Mihai Lupoi, höfuðsmaður í rúm-
Reuter
Ungur byltingarmaður veifar rúmenska fánanum á fjöldafundi
fyrir utan hús miðstjórnar kommúnistaflokksins í miðborg Búkar-
est.
enska hernum sagði hins vegar í
viðtali við bresku sjónvarpsstöðina
ITN í gær að lögreglumaður hefði
borið kennsl á hjóiiin í bíl þeirra,
skammt frá Tirgoviste. Herinn
hefði haldið Ceausescu föngnum í
brynvagni, er stöðugt var færður
milli staða til að koma í veg fyrir
að stuðningsmenn hans finndu for-
setann. Höfuðsmaðurinn sagði for-
setann, sem var sykursjúkur, hafa
neitað að taka insúlín. Hann hefði
legið á gólfi vagnsins síðustu þijá
dagana fyrir aftökuna. Mikið
mannfall hefði orðið í liði öryggis-
veitanna er þær gerðu árás á hús
í Búkarest þar sem þær töldu for-
setann vera geymdan. Ekki kom
fram hvar Elena, eiginkona Ceau-
sescus, var í haldi allan tímann.
100 kúlur í leiðtoganum
Er Brucan horfði á myndir af
aftöku Ceausescu-hjónanna og
líkum þeirra á sjónvarpsskjánum
var hann spurður hvaða tilfinning-
ar bærðust með honum. „Ég naut
þess að horfa á þetta,“ svaraði
hann og brosgretta færðist yfir
andlitið yfir eigin hreinskilni. „Án-
ægjan vegna aftökunnar var gífur-
leg, þið getið ekki gert ykkur hana
í hugarlund." Brucan lýsti réttar-
höldunum yfir Ceausescu-hjónun-
um af mikilli innlifun og erlendir
stjómarerindrekar telja að hann
haf i verið viðstaddur þau þótt hann
vilji ekki gangast við því. Hann
sagði þau hafa komið fram af nokk-
urri reisn framan af og varist af
hörku; þau virðist ekki hafa skilið
að valdaferillinn væri á enda.
Skömmu fyrir aftökuna hefði þó
gríman fallið og hræðslan náð yfir-
höndinni. Merki um þetta sjást þó
ekki á sjónvarpsmyndunum sem
sýndar hafa verið.
Brucan segist ekki hafa komist
við er hjónin sýndu hvort öðru
blíðuhót sem gerðist nokkrum sinn-
um meðan réttarhöldin stóðu yfir.
„Þetta var einstök ástarsaga; kost-
aði 1000 milljónir dollara. Yið
hvetju gátum við búist?“ Hermenn-
irnir á staðnum vildu allir fá að
skjóta á hjónin og vora þrír valdir
úr hópnum. Brucan sagði að 100
kúlur hefðu hafnað í forsetanum.