Morgunblaðið - 07.01.1990, Qupperneq 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ
MAIMNLÍFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR
7. JANUAR 1990
Engin „atwlnnurokendajól" árið 1991
Á nýliðnu ári bar 3 lögskipaða frídaga upp á laugar- eða sunnudag og vinnuárið var því 231 dagur. Á þessu
ári fækkar vinnudögum um 2 og lágmarksvinnudagar verða á árinu 1991.
HAGFRÆÐIÆfr/^ eru margir vinnudagar í árif
Lýðveldið er Tvíburi
H AGSPEKINGAR fyrri alda notuðu gjarnan stjörnur til leiðsagna
og spáa. Enn í dag eru stjörnuspekingar ráðgjafar sljórnmála-
manna. Reagan-hjónin hafa viðurkennt að hafa notið slíkra ráða
og ófáir einræðisherrar hafa treyst á stjörnuspeki. Islenskir hag-
fræðingar eiga nú í harðvítugri samkeppni við völvur og stjömu-
spekinga, sem ganga út firá því að lýðveldið sé Tvíburi. Einn af
feðrum nútímahagfræðinnar, Stanley Jevons, hélt því fram árið
1884 að rekja mætti hagsveiflur til sólbletta.
Tímatal okkar er byggt á sljörnufræði. Þannig er jörðin 365 ‘Aúr
ári að faraí kringum sólu og snýst um eigin möndul á 24 klukku-
stundum. I þessari grein er ætlunin að rekja fjölda vinnudaga á
hveiju ári og sýna hvernig Qöldi vinnudaga bíeytist milli ára.
Imeðalári eru 365 dagar, sem
skiptast á 52 vikur. Frá og með
1. janúar 1972 er vinnuvikan 5
dagar. Laugardagar og sunnu-
dagar eru 103-104 í hveiju ári
^^mmt^m^m og virkir dagar
eru því að hám-
arki 261. Sam-
kvæmt lögum er
lágmarksorlof
24 virkir dagar,
en í kjarasamn-
ingum er víða
kveðið á um enn
lengra orlof allt
upp í 6 vikur. Að frádregnu orlofi
eru því vinnudagar á ári hverju
eftir Siguró
Snæovarr
að hámarki 237. Frá þessu má
draga 13 lögskipaða frídaga. Sjö
þessara daga falla ætíð á sömu
vikudaga, s.s. frídagar um páska,
frídagur verslunarmanna og upp-
stigningardagur. Hins vegar geta
6 þessara frídaga fallið á hvaða
dag vikunnar sem er. Ef enginn
þessara 6 daga fellur á laugardag
eða sunnudag, er því 231 vinnu-
dagur í árinu, en ef allir þessir
dagar falla á laugar- eða sunnu-
dag eru 237 vinnudagar í árinu.
Samkvæmt tímatalsfræðinni ber
þessa 6 frídagar aldrei alla upp á
laugar- eða sunnudag, að hámarki
getur 4 þeirra borið upp á þá
Tvíburinn
21. maí til 20. júní
daga. Þetta gerðist árið 1983 en
þá voru „atvinnurekendajól" því
aðfangadag bar upp á laugardag
og 1. maí var sunnudagur. Munur-
inn á stysta og lengsta vinnuárinu
er því 4 dagar, en það mælist
1,75%. Á nýliðnu ári bar 3 lögskip-
aða frídaga upp á laugar- eða
sunnudag og vinnuárið var því
231 dagur. Á þessu ári fækkar
vinnudögum um 2 og Iágmarks-
vinnudagar verða á árinu 1991.
Þessar sveiflur í Qölda vinnu-
daga á ári eru þannig allmiklar
og geta hæglega haft veruleg
áhrif á efnahagsástand.
Lengd orlofs og fjöldi lögskip-
aðra frídaga er mjög mismunandi
í öðruffl löndum. Lágmarksorlof
er nú 5 vikur í nokkrum ríkustu
löndum Evrópu, s.s. í Svíþjóð,
Danmörku og Austurríki, en í
Japan er lögbundið orlof hins veg-
ar einungis 9 dagar. í allmörgum
löndum eru engin lög um orlof,
heldur er alfarið samið um lengd
þess milli aðila vinnumarkaðarins.
I Bandaríkjunum er orlof samn-
ingsatriði og athuganir sýna að
eftir 1 árs starf fær meðal Banda-
ríkjamaður tæplega 9 daga frí en
eftir 30 ára starf á hann rétt á
23 daga fríi. Þótt lögbundið lág-
marksorlof sé aðeins 3,6 vikur í
Vestur-Þýskalandi, kveða kjara-
samningar á um mun lengra orlof
og eiga 2A Vestur-Þjóðveija rétt
á 6 vikna orlofi. Löggjöf nokkurra
landa Austur-Evrópu og Frakk-
lands kveða á um lengra orlof
fyrir konur með ung böm.
Lögskipaðir frídagar á ári eru
mismargir eftir löndum, eða allt
frá 6 til 13. Athyglisvert er að í
mörgum löndum er sú stefna uppi
að jafna fjölda vinnudaga í hveiju
ári. Þannig er í nokkrum löndum
sú regla við lýði að ef lögskipaðan
frídag ber upp á helgi, er launþeg-
um bætt það með lengra fríi.
MATUR OG DRYKKUR /Hver er
munurinn á matarmálnotkun Itala og
Islendingaf _____________________
O, biscottino mio!
Þ AÐ ER ALÞEKKT fyrirbæri að orð breyti um merkingu — eða fái
nýja merkingu — af tilfinningalegum ástæðum. Þannig eru dýranöfn
í mörgum tungumálum notuð í niðrandi merkingu um menn. íslensku
orðin api, asni, kálfúr, naut, sauður og þorskur eru höfð um heimska
menn; geit táknar ragmenni, grásleppa óþrifiia stúlku. Samsvaranir
má finna í öllum þeim tungumálum sem okkur standa næst, rómönskum
jafht sem germönskum. Sjaldgæfara er að menn taki sér í munn nöfn
dýra til að fjá ást sína og væntumþykju. Á þessu sviði virðist mér ítal-
ir skara nokkuð fram úr, samanber þessi alþekktu gæluorð: micio
(kettlingur), coniglio (kanína) og papera (sem merkir önd og er aðeins
notað um konur). Italir bæta gjarnan sínum krúttaralegu smækkunar-
endingum (-lino og -lina, etto/-etta, -ello/-ella) aftan við dýranöfiiin,
samanber topolino (litla mús), agnello (litla lamb) og scoiattolino (litli
íkorni).
Annar sérflokkur meðal ítalskra
gæluorða: orð úr ríki matar og
diykkjar. Ein algengustu ástaryrði
ítala eru zuccheríno (sykurmoli),
docezza (konfektmoli), biscottino
(litla kexkaka),
prosciutto (hrá
sveitaskinka) og
fragolina (litla
jarðarber, aðeins
notað um konur).
Erlendum ljóskum
í stuttbuxum
eftir Jóhönnu bregður óneitan-
Sveinsdóttur Jega í brún þegar
ítalskur karlmaður snarast út úr bíl
á ferð, ber sér á bijóst að hætti apa-
mannsins, og rymur hástöfum: Ó,
mia fragolina! Þá er gott að geta
svarað fyrir sig: Non mi tocchi. Vada
via che sa di aglio. Fa Schifo. Tornat-
ene dalla mammina! (Snertu mig
ekki. Hunskastu í burtu, hvítlauks-
andfýlan þín. Farðu heim til
mömmu!) Ef konur falla hins vegar
fyrir blíðuyrðum af þessu tagi er
ekki ósennilegt að næst spyiji Tars-
an: Come ti chiami, mio cestino di
frutta celestiale? (Hvað heitirðu, guð-
dómlega ávaxtakarfan mín?) Og að
í fyllingu tímans komi gullhamrar á
borð við: II tuo seno e come dei
meloni toscani. (Bijóst þín eru eins
og melónur frá Toscana.)
Hrædd er ég um að hver sá eða
sú sem yrði ávarpaður/ávörpuð sem
kæra hangikjötslæri, guðdómlega
appelsína, litli sæti banani, stór-
brotna ostakarfa, að ég tali nú ekki
um magnþrungna melóna, brygðist
ókvæða við. Samanburðarrannsókn
á ítölum og íslendingum á þessu
sviði leiddi sjálfsagttil athyglisverðra
niðurstaðna. Hrátt hangikjöt kemst
t.d. jiæst ítölsku sveitaskinkunni,
prosciutto. Hangikjöt er rómaður
þjóðarréttur en þó dytti fáum í hug
að nota það sem gæluorð, og enn
færri myndu taka það óstinnt upp.
Þvert á móti hefur orðið hangikjöt
stundum verið notað í niðrandi merk-
ingu um fólk á „erfiðum" aldri sem
lengi hefur hangið uppi í sláturhúsum
skemmtistaðanna — sem andstæða
lambakjötsins sem er tiltölulega ný-
komið á markaðinn.
Annar sláandi munur á ítölum og
Islendingum á þessu sviði: Islending-
ar leggja oft meira upp úr því að
skíra réttina heldur en að matreiða
þá. Réttir sem nefnast „ofngljáður
skötuselur, framborinn með græn-
metisorgíu og hvítvínssósu" og „al-
gjört appelsínuundur með mildri kon-
íakssósu og mjúkum jarðarbeijum"
geta reynst algjört' óæti. Aftur á
móti heita ýmsir sómaréttir ítalskir
fremur óvirðulegum nöfnum. Ókunn-
ugir myndu t.d. veigra sér við að
panta pasta alla puttanesca (pútup-
asta, gleðikonuspaghettí) sem nefn-
ist svo af því að það er fljótmatreitt.
Saltimbocca (það sem stekkur í
munninum) er yndislegur réttur:
salvíukryddað kálfakjöt með skinku
og osti, í hvítvíns- eða marsalasósu.
Zuppa dei poveri (súpa hinna fá-
tæku) er höfug grænmetissúpa með
brauðteningum og osti út í.
Plássins vegna verður pútupasta-
uppskriftin að bíða betri tíma.
Framhjóladrifinn bíil á undraverði.

viu Mjd d (x l erum siomr ai ao Kynna nyja og enaurDætta
Lada Samara.
Lada Samara hefur nýja og kraftmikla 1500 cc vél og fæst nú
bæði 3 og 5 dyra.
Lada Samara er rúmgóður, framhjóladrifinn fjölskyldubíll,
með góða fjöðrun og aksturseiginleika, sem gerir hann
sérstaklega hentugan fyrir íslenska staðhætti.
Lada Samara svo sannarlega kærkomin kjara-
bót fyrir íslenskar
fjölskyldur.
3 dyra ’ð0 1300 446.711,-
3 dyra ’90 1500 499.636,-
5 ðyra ’89 1500 485.446,-
Ryövörn innifalin í veröi.
Opiö laugardaga frá kl. 10"-14'0
JANUAR 1989
FEBRUAR 1989
MARS 1989
APRlL 1989
MAl 1989
JUNl1989
S M Þ M F F L
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
1516 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31
S M Þ M F F l
12 3 4
5 6 7 8 9 10 11
1213 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28
S M Þ M F F L
12 3 4
5 6 7 8 9 10 11
1213 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
S M Þ M F F L
1
2 3 4 5 6 7 8
910 11 12 13 14 15
16 17 18 19 2021 22
23 24 25 26 27 28 29
30
S M Þ M F F L
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 1516 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31
S M Þ M F F L
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18119 20 21 22 23 24
25'26 27 28 29 30
JÍILl 1989 ÁGÚST 1989 SEPTEMBER 1989 OKTÓBER 1989 NÓVEMBER 1989 DESEMBER 1989
S M Þ M F F L S M Þ M F F L S M Þ M F F L S M Þ M F F L S M Þ M F F L S M Þ M F F L
1 1 2 3 4 5 1 2 1 2 3 4 5 6 7 12 3 4 1 2
2 3 4 5 6 7 8 910 11 12 13 14 15 1617 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 6 7 8 9 10 11 12 1314 15 16 17 18 19 3 4 5 6 7 8 9 1011 12 13 14 15 16 8 9 10 11 12 13 14 1516 17 18 19 20 21 5 6 7 8 9 10 11 1213 14 15 16 17 18 3 4 5 6 7 8 9 1011 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
2021 22 23 24 25 2« 17 18 19 20 21 22 23 22 23 24 25 26 27 28 19 20 21 22 23 24 25 24 25 26 27 28 29 30
3031 27 28 29 30 31 24 25 26 27 28 29 30 29 30 31 26 27 28 29 30 31