Morgunblaðið - 22.02.1990, Blaðsíða 20

20 ?
Nepal
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR'22. FEBRÚAR 1990
Mannfall í mótmæl-
um gegn stjóminni
Þúsundir manna krefjast fjölflokka-
lýðræðis en stjórnvöld svara með
fjöldahandtökum og ofbeldi
Katmandu. Reuter.
AÐ MINNSTA kosti tíu mótmælendur hafa beðið bana í átökum
við lögreglu í Nepal frá því á sunnudag, að sögn yfirvalda í Him-
alajaríkinu. Stjórnarandstæðingar, sem vilja að komið verði á fjöl-
flokkakerfi i Iandinu, hófu mótmælaherferð gegn stjórnvöldum
um helgina og segja þeir að að tuttugu manns hið minnsta hafi
fallið og rúmlega 5.000 verið handteknir vegna herferðarinnar.
Talsmaður Mannréttindasam-
taka Nepal sagði á blaðamanna-
■ PARÍS - Talsmaður franska
byggingafyrirtækisins Bouygues
skýrði frá því á þriðjudag að fyrir-
tækið hefði keypt helming hluta-
bréfa í franskri útgáfu sovéska
vikuritsins Moskvufrétta. Hann
sagði að kaupin væru aðeins einn
liður í áformum fyrirtækisins um
að hasla sér völl í Austur-Evrópu.
■ BRUSSEL - Grænfriðungar
lokuðu á þriðjudag úrgangsleiðslu
úr belgískri efnaverksmiðju og
sögðu að leiðslan hefði verið notuð
til að veita eiturefhum í Norð-
ursjó. Umhverfisverndarsamtökin
berjast fyrir því að öllum eiturefna-
flutningum í Norðursjó verði hætt
fyrir aldamót.
fundi í gær að fregnir hefðu bo-
rist af því að mótmælendur hefðu
sætt alvarlegum pyntingum.
Stjórnvöld halda því fram að um
800 manns hafi verið handteknir
vegna herferðarinnar.
Allir stjómmálaflokkar landsins
vora bannaðir árið 1960 en þeir
hafa síðan starfað með óformleg-
um hætti og samneinuðust nýlega
í herferð gegn stjórnvöldum. Vald-
hafarnir era ekki í neinum flokki
heldur skipar konungur landsins
ráðherra í ríkisstjóm, sem er ábyrg
fyrir þinginu, Rashtriya Panc-
hayat. Þingkosningar fara fram á
fimm ára fresti samkvæmt stjórn-
arskrá landsins frá 1980. Stjórnar-
andstæðingar vilja að þetta kerfi
verði afnumið og banninu við
starfsemi flokka verði aflétt.
Sovétríkin:
Kemst kapitalískur
flokkur til valda?
Reuter
Albanir í borginni Vucitrn í Kosovo-héraði fleygja táragassprengju aftur í átt að lögreglumönnum.
Júgóslavía:
Utgöngubann sett
í Kosovo-héraði
Belgrað. Reuter.
JÚGÓSLAVNESK stjórnvöld settu útgöngubann í Kosovo-héraði í
gær er hermenn aðstoðuðu við að kveða niður óeirðir, sem kostað
hafa 28 manns lífíð í mánuðinum. Frekari átök brutust þó út í nokkr-
um bæjum héraðsins og óeirðalögregla lagði til atlögu gegn hópi
ungra mótmælenda og dreifði honum.
Útgöngubannið gildir frá klukk-
an níu á kvöldin til fjögur á morgn-
ana og útifundir hafa einnig verið
bannaðir. Hermenn á skriðdrekum
voru á götum nokkurra borga
Kosovo og mikil spenna ríkti í hér-
aðinu.
Ekki bárust fregnir af átökum á
milli hermanna og mótmælenda en
ekkert lát yar þó á óeirðum í ýmsum
bæjum héraðsins. Ungmenni reistu
götuvígi í Pristinu, höfuðstað
Kosovo. í næststærsta bæ héraðs-
ins, Pec, var kveikt í pósthúsi og
ráðist á lest sem kom frá nágranna-
lýðveldinu Makedoníu.
Ferðir langferðabifreiða til hér-
aðsins stöðvuðust og yfirvöld skip-
uðu svo fyrir að um þúsund albönsk-
um námamönnum yrði sagt upp
störfum fyrir að efna til verkfalls.
Albanir, sem era um 1,7 milljón-
ir og í miklum meirihluta í héraðinu
hafa krafist fijálsra kosninga, af-
sagnar leiðtoga kommúnista, og
aukinnar sjálfstjórnar. Þetta hefur
valdið illdeilum á milli þeirra og
serbneskra íbúa héraðsins, sem eru
um 200.000.
Moskvu. Reuter.
EINN af aðalritsljórum Prövdu, málgagns sovéska kommúnista-
flokksins, segir í grein, sem birtist í blaðinu á mánudag, að ný stjórn-'
arandstaða, sem hefði „kapitalisma“ að leiðarljósi, gæti hugsanlega
komist til valda í Sovétríkjunum með friðsamlegum hætti og breytt
um leið öllu þjóðfélagskerfínu.
Sovéska þingið:
Kynna lög er leyfa
aðskilnað lýðvelda
Moskvu. Reuter.
ÞINGLEIÐTOGAR í Æðsta ráði Sovétríkjanna hafa lagt fram drög
að nýjum lögum sem munu heimila einstökum lýðveldum að segja sig
úr sovéska ríkjasambandinu og verða þar með sjálfstæð ríki. Kemur
þetta fram í fréttabréfi Moskvu-útvarpsins.
Júríj Shabanov, aðstoðaryfirmað-
ur í hugmyndafræðideild Prövdu,
segir í greininni, að þróunin í Sov-
étríkjunum geti sem hægast leitt
til kapitalisma eða einhvers annars
þjóðfélagskerfis. „Við verðum að
átta okkur á því, að það, sem er
að gerast, er ekki bara átök milli
ólíkra skoðana, heldur valdabar-
átta. Kommúnistaflokkurinn ræður
nú ríkjum en annað þjóðfélagsafl,
sem við skulum kalla flokk þvi við
komumst ekki hjá að leyfa fjöl-
flokkakerfí, gæti að sjálfsögðu beitt
Ungverjaiand hefur verið í Var-
sjárbandalaginu frá stofnun þess. í
uppreisninni 1956 boðaði Imre
Nagy forsætisráðherra úrsögn úr
bandalaginu en hersveitir Sovét-
manna kæfðu býltinguna í blóði
áður en til framkvæmda kom.
Vestrænir stjórnarerindrekar
létu í ljós undrun yfír ummælum
Horns og töldu þau stangast á við
fyrri yfírlýsingar stjórnvalda. Þau
hafa áður sagt að leysa ætti upp
bæði bandalögin og Ungveijar vildu
sér fyrir kapitalisma eða öðru
kerfi,“ segir Shabanov.
Mikil umræða fer nú fram í Sov-
étríkjunum um framtíð lands og
þjóðar og ekki síst kommúnista-
flokksins. Hafa margir mennta-
menn hvatt til, að flokkurinn farí
að dæmi bræðraflokkanna í Aust-
ur-Evrópu og leggi sjálfan sig niður
og ýmis ný samtök kenna, að núver-
andi valdakerfi verði að uppræta
alveg og þar á meðal yfírlýsta
tryggð við sósíalismann.
verða hlutlaus þjóð. Stjórnmála-
skýrendur telja mögulegt að ráða-
menn stjómar sósíalista, er fyrrum
voru kommúnistaleiðtogar, hafi í
huga að vinna sér hylli kjósenda
með ummælum Homs en fijálsar
þingkosningar verða í landinu 25.
mars. Stjórnarflokkurinn fékk um
12% fylgi i síðustu skqðanakönnun.
Horn tók þátt í umræðu sem bar
yfirskriftiua „Mun saga Evrópu
hefjast á ný?“ Hann sagði að Evró-
puríkin myndu ef til vill koma á
Samkvæmt drögunum er gert ráð
fyrir því að hægt verði að efna til
laggirnar nýju varnar- og öryggis-
kerfi í álfunni og það myndi breyta
hlutverki jafnt NATO sem Varsjár-
bandalagsins. „Slík þróun mun m.a.
leiða til nánara sambands Ungveija
við ýmsar stofnanir NATO, fyrst
og fremst þær stjómmálalegu,"
sagði Horn. Hann bætti því við að
„smátt og smátt“ gæti þetta orðið
enn nánara samband „en Ungveija-
land mun ekki ganga í NATO á
morgun."
Talsmaður stjórnvalda í Búda-
pest sagði á þriðjudag að Ungveijar
og Sovétmenn myndu að líkindum
undirrita samkomulag um miðjan
næsta mánuð þar sem kveðið væri
á um brottflutning alls herliðs hinna
síðarnefndu frá Ungveijalandi. í
sovéska hernámsliðinu eru nú um
55 þúsund manns og var fækkað
um 10.000 í því á síðasta ári.
allsheijaratkvæðagreiðslu um málið
og verða a.m.k. tveir þriðju íbúa að
taka þátt í henni, nái frumvarpið
óbreytt fram að ganga. Þá er enn-
fremur kveðið á um að Æðsta ráði
viðkomandi lýðveldis beri að efna til
slíkrar atkvæðagreiðslu krefjist
þriðjungur þeirra sem orðnir eru 18
ára þess. Ekki fylgdi fréttum hvort
einfaldur meirihluti dygði í atkvæða-
greiðslu af því tagi.
Georgí Tarasevítsj, formaður
nefndar sem skipuð hefur verið til
að hafa umsjón með lagasetningu
þessari, sagði í viðtalið við breska
dagblaðið Financial Times að gert
væri ráð fyrir því að fulltrúaþing
Sovétríkjanna þyrfti að leggja bless-
un sína yfir þá ákvörðun tiltekins
lýðveldis að segja sig úr ríkjasam-
bandinu. Þegar sú staðfesting lægi
fyrir myndi það að líkindum taka tvö
til fimm ár að ganga frá ýmsum
málum er tengdust aðskilnaðinum
t.a.m. skaðabótum vegna upptöku
eigna og réttindum minnihlutahópa.
Aukinn stuðningur er við það í
Eystrasaltsríkjunum þremur, sem öll
voru sjálfstæð ríki á árunum milli
heimsstyijaldanna tveggja, að þau
segi sig'úr sambandi við Sovétríkin.
Yms önnur lýðveldi hafa krafist auk-
ins sjálfsforræðis.
Þegar Míkhaíl Gorbatsjov, forseti,
heimsótti Litháen í sl. mánuði lofaði
hann því að beita sér fyrir lagasetn-
ingu er heimilaði einstökum lýðveld-
um að segja sig úr sovéska ríkjasam-
bandinu. Heimamenn hafa mótmælt
lagasétningu af því tagi á þeirri for-
sendu að innlimun Eystrasaltsland-
anna 1940 hafí verið ólögleg og
hafi Sovétstjórnin því engan rétt til
að setja skilyrði fyrir sjálfstæði
þeirra. Búist er við því að lýst verði
yfir sjálfstæði Litháens síðar á þessu
ári.
Svíþjóð:
Carlsson fær
aukinn frest
Stokkhólmi. Frá Erik Liden, frétta-
ritara Morgunblaðsins. Reuter.
INGVARI Carlsson, forsætis-
ráðherra Svíþjóðar fór fram
á það í gær við forseta þings-
ins, Thage Peterson, að fa
frest þar til í kvöld til stjórn-
armyndunartilrauna sinna.
Peterson varð við því.
Carlsson vildi ekkert segja við
fréttamenn um gang viðræðn-
anna. Athygli vekur að hann
virðist staðráðinn í að halda
hægrimönnum Carls Bildts í
Moderata samlingspartiet og
Græningjum utan við stjórnar-
myndunartilraunirnar. Leiðtogi
Þjóðarflokksins, Bengt Wester-
berg, sagðist hafa mælt með
nýjum kosningum. Olof Johans-
son, formaður Miðflokksins vill
samsteypustjórn margra flokka
en kommúnistinn Lars Werner
lét ekki hafa neitt eftir sér um
viðræðurnar við jafnaðarmenn.
Austur-Evrópa:
Munu Ungrerjar ganga í
Atlantshafsbandalagið?
Búdapest. Reuter.
GUYLA Horn, utanríkisráðherra Ungverjalands, segir að svo geti
farið að Ungverjar gangi í Atlantshafsbandalagið (NATO). Hann vill
að ákvæði Helsinki-sáttmálans, sem 35 Evrópuríki auk Banda-
ríkjanna og Kanada undirrituðu 1975, um landamæri Evrópuríkja
og lágmarksmannréttindi, verði betrumbætt og gerð ítarlegri. „Þetta
myndi hafa í för með sér ný viðhorf og þar með yrði jafnvel ekki
útilokað að Ungverjaland gengi í NATO,“ hafði ungverska fréttastof-
an MTJ eftir ráðherranum.