Morgunblaðið - 20.05.1990, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 20.05.1990, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MAÍ 1990 C 7 upphringingar, þar sem ég fann fyrir skjálft- anum sem fór um fjárhagskerfið hér í Bandaríkjunum út af þessu. Hafskip hf., móðurfyrirtækið, hafði t.d. ábyrgst lán sem dótturfyrirtækið hér úti hafði tekið hjá bandarískum banka. Sá banki vissi að Hafskip hf. hafði Útvegsbanka Is- lands að bakhjarli. Þegar yfirmenn þessa banka fréttu að eigið fé Útvegsbankans hafði nánast þurrkast út í þessu máli, þá höfðu þeir samband við mig. Sá sem ég talaði við, háttsettur maður í þessum banka, sagðist persónulega hafa fundið fyrir því að bankamenn væru farnir að spyija spurn- inga, hvað gengi eiginlega á. Maður getur rétt ímyndað sér símtölin sem Jóhannes Nordal hefur fengið. Því að þrátt fyrir alla samningana sem eru gerðir og tryggingarnar og ábyrgðirnar sem skrifað er undir og í bak og fyrir, þá er það traustið sem skiptir máli. Ef þetta traust er ekki fyrir hendi; ef menn hafa ekki trú á að þetta sé gott kerfi sem íslend- ingar eru með í gangi, ríkisbankakerfið, þá höfum við ekki neitt. Islenskir bankastjórar verða að gæta sín betur og vera ábyrgðar- fyllri, sérstaklega þegar verið að lána fyrir- tækjum sem eru í fjölþjóðavipskiptum. Þeir verða að átta sig á því að það er ekki verið að lána íslensku fyrirtæki í næsta húsi, heldur fyrirtæki sem á vissum markaði er andlit íslands út á við. Og þegar ríkisbanki riðar til falls, þá er ekki nema von að menn spyiji sem svo hvort þetta sé eina dæmið. Það þarf að efla sjálfstæði bankanna til að þeir geti einfaldlega spurt réttra spurninga og sagt nei, þegar þarf að segja nei. Pólitík og peningar eiga enga samleið. Hér úti er ekki spurt hvort Jón þekki Jón eða ekki. Annaðhvort er bankinn traustur eða ekki. Það, og aðeins það, skiptir máli. Þetta er enginn leikur," segir Magnús. „Annars er þetta víðtækara vandamál heima. Það eru ekki bara bankarnir sem þurfa að taka sig á. Það þarf að herða regl- ur varðandi endurskoðun og skýrslugjafir fyrirtækja, sérstaklega fyrirtækja sem selja skuldabréf til almennings. Bankar þurfa að efla sjálfstætt og óhlutdrægt eftirlit með þeim fyrirtækjum sem lánað er til. Endur- skoðendastéttin á ekki að láta sitt eftir liggja til að styrkja trú manna á reikningum fyrirtækja.“ Tölvur í hnattreisu Öllum lausum endum hér Bandaríkjameg- in var kastað um borð í gjaldþrotadall þrota- búsins heima, þeim síðasta í desember 1988. „Ég innheimti og sendi heim u.þ.b. hundrað þúsund dollara til að bæta í þrotabúið," segir Magnús. „Ég varði nokkur mál til endaloka þannig að þau juku ekki við ábyrgð Hafskips og ákveðnar kröfur fyrirtækja hér færðust yfir á Hafskip hf. Þetta sem ég innheimti voru einfaldlega faiTngjöld sem lágu óborguð hér og þar. Þeir stóðu sig mjög illa í að rukka. Hafi einhver hjá Haf- skip haft vit á skiparekstri, þá var sá ein- stakiingur ekki hér í New York. Svo mikið er víst. Vitleysan fólst líka í því að banda- ríski armurinn hafði völd til að stofna til skuldbindinga á meðan pyngjan var heima. Allt hefði þurft að fara í gegnum yfirstjórn- ina til að menn hefðu nauðsynlega heildar- mynd af rekstrinum. Og svona fyrirtæki þarf að hafa þessa heildarmynd af rekstrin- um á hveijum degi.“ Ég spyr Magnús hvort fyrirtækið hafi ekki haft samtengdan tölvubúnað til að fylgjast með sjálfu sér, eins og maður býst við að fyrirtæki hafi nú á dögum. Hann brosir bara. „Ég skal segja þér sögu af tölvu- kaupum Hafskips. Hafskip hf. á íslandi lætur á sínum tíma dótturfyrirtæki sitt í Danmörku kaupa tölvur af Hewlett Pack- ard-gerð frá Bandaríkjunum. HP sendir danska dótturfyrirtækinu tölvurnar líklega með álagningu og öllu tilheyrandi. Og Haf- skip í Danmörku sendi síðan tölvurnar heim ... og til Hafskips USA. Tölvurnar á skrifstofunni voru aldrei settar í gang. Haf- skip var þá komið að því að sökkva. Þetta var heldur engin smá tölva. Þetta var stór 50.000 dollara tölva. Ég vissi ekkert hvað ég átti að gera við hana. Ég hefði fengið lítið fyrir hana hér. Á endanum var hún send heim og seld þar. Það kann að hafa verið góð og gild viðskiptaástæða fyrir þess- um tölvukaupum Hafskips, en ég hef ekki ennþá komið auga á hana. En þetta er ekki alvont mál. Það er byij- að að borga út og ég verð að segja skipta- ráðendum og Hafskipsmönnum til hróss, að úthlutunargerðin gerir ráð fyrir 50% borgun á hverri samþykktri kröfu, sem er alveg óheyrt hlutfall í Bandaríkjunum; ef þú færð 30 sent á dollarann hér, þá er það alveg stórkostlegt. Kröfuhafar hér ætluðu varla að trúa þessu þegar ég sagði þeim það. Og að vissu leyti vekur þetta þessa spurningu: Var Hafskip í rauninni gjald- kenna. Hugarfarið er þannig að það hlýtur einhver einhvers staðar að vera ábyrgur og helst í peningum, fyrir því þegar maður verður fyrir því að misstíga sig einhvern veginn.“ Og þriðja ástæðan fyrir þessari miklu málagleði Bandaríkjamanna segir Magnús að sé sú, að hér leyfist lögmönnum að taka að sér mál upp á hiut, fara í _mál upp á þriðjunginn af því sem næst. Ástæðan er sú að hér eiga allir að geta átt aðgang að lögfræðingum, fátækir og ríkir. Ef málið tapast, þá situr lögmaðurinn eftir með máls- kostnaðinn. Magnús Gylfi segist aldrei hafa tekið að sér persónuleg skaðabótamál, hvorki sótt né varið en hins vegar nokkur innheimtumál. Fyrsta stóra málið hans eftir að hann fékk lögmannsréttindin snerist meðal annars um innheimtu. Lögbann um miðja nótt „Ég var búinn að fá vinnu hjá fyrirtæki hér í borginni sem fæst við sjórétt. Og stuttu eftir að ég byijaði þarna fer Hafskip á hausinn,“ segir Magnús. „Nýkominn með réttindi hér og lendi beint í stóru gjaldþrota- máli. Það er skemmst frá því að segja að ég gerði nánast ekkert annað næsta hálfa árið.“ Hafskip, eins og menn muna, var með skrifstofu í Bandaríkjunum og talsverð umsvif. Dótturfyrirtækið hét Hafskip USA. Þeir sigldu beint frá Bandaríkjunum til Evrópu. Þetta var Atlantshafsleiðin sem margir telja að hafi verið banamein fyrir- tækisins. Skiptaráðendur þrotabúsins, Gest- ur Jónsson og félagar, höfðu samband við Magnús og báðu hann að sjá um uppgjör skrifstofunnar hér. Það var umtalsvert magn af útistandandi kröfunrog málum sem þurfti að veija hérna megin. Kröfurnar á skrifstofu í Bandaríkjunum voru á vissan hátt óhóflega stórar, því að Hafskip, móður- fyrirtækið, hafði stofnað til geysilegra skuldbindinga í Bandaríkjunum, sem dóttur- fyrirtækið, skrifstofan hér, gat aldrei staðið undir. Til dæmis má nefna að hafnargjöld hér eru geysihá, meðal annars vegna þess hve verkalýðsfélögin eru sterk og sá styrkur þeirra er svo gjarnan rakinn beint til sjálfr- ar Mafíunnar. „Já, hafnargjöldin voru stór póstur," seg- ir Magnús. „Þú borgar einfaldlega þetta marga dollara á hvert tonn sem þú skipar upp. Nú, Hafskip bara flutti inn og flutti inn en borgaði ekki. Eða voru seinir að borga og virtust ekkert átta sig á því hvað þetta voru stórkostleg útgjöld." Fyrirtækið leigði líka heil ósköp af gámum hérna meg- in, sem voru svo notaðir í siglingum á öðrum leiðum. En skuldbindingin átti heima í Bandaríkjunum. Fyrstu afskipti Magnúsar Gylfa af málinu voru þau, að hann reyndi að bjarga skipi í þýskri eigu úr kyrrsetningu sem lánardrottnar hér höfðu krafist (Haf- skip var með leiguskip á þessari siglinga- leið). Ætlunin var einfaldlega að taka þetta skip upp í skuldir Hafskips. „Þetta var eftir skrifstofutíma,“ segir Magnús. „Það var unnið í skjölunurh langt fram á nótt og svo var farið með þetta í dómara til að reyna fá sett lögbann á kyrr- setninguna. Hér eru dómstólar opnir allan sólarhringinn. Þú getur fengið dómara hve- nær sem er á nóttu eða degi. Dómarinn tók sér sólarhrings frest til að íhuga kröfuna, en áður en hún gat gert upp hug sinn þá hafði skipstjóri þýska skipsins snúið skipinu við til Þýskalands, þannig að það varð ekk- ert úr þessu. En þetta eina atvik jók tap Hafskips um hundrað þúsund dollara (6 millj. kr.) eða svo, því að eigendur farmsins í þessari siglingu urðu af jólasendingunni sinni og fóru í mál. Þetta gerðist um líkt leyti og Hafskip fer fram á greiðslustöðvun í desember 1985,“ segir Magnús. Bandarískir bankamenn ókyrrast „En líklega stærsti skellurinn í sambandi við þetta mál allt saman,“ heldur Magnús áfram, „var sú hlið sem sneri að Útvegs- bankanum. Skipafélög fara á hausinn hér á hverjum degi. Það er ekkert nýtt við það og það gera allir ráð fyrir því að svona fyrir- tæki eigi í erfiðleikum. En þegar ríkis- banki, sem stendur á bak við félagið, riðar eftir gjaldþrot eins fyrirtækis, þá fara menn að hugsa sig tvisvar um. Ég ætla ekki að reyna að segja þér hvað ég fékk margar

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.