Morgunblaðið - 29.05.1990, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 1990
Sovéskir hermenn
fella 20 þjóðernis-
sinna í Armeníu
Moskvu. Reuter, dpa.
RÚMLEGA 20 manns hafa fallið í átökum þjóðemissinna og sovéskra
hermanna í Jerevan, höfuðborg Sovétlýðveldisins Armeníu. Að sögn
armensku fréttastofunnar Armcnpress, blossuðu átökin upp á sunnudag
er þjóðernissinnar komu saman í borginni til að undirbúa þjóðhátíðar-
dag Armena, sem halda átti hátíðlegan í gær en landsmenn nutu sjálf-
stæðis á árunum 1918 til 1920. Armenska fréttastofan kvað enn barist
í Jerevan og nágrenni í gær en þær fréttir fengust ekki staðfestar.
Fréttaritari Armenpress sagði í mestu byggt Armenum en heyrir
símaviðtali í gær að 20 þjóðemis- undir nágrannalýðveldið Azerbajd-
sinnar hefðu fallið á sunnudag í skot-
bardögum við sovéska hermenn
nærri helstu jámbrautarstöð Jerevan
og í suðurhluta borgarinnar. Tveir
sovéskir hermenn voru sagðir hafa
fallið. Hann bætti við að þjóðernis-
sinnar hefðu komið upp götuvígi
nærri höfuðstöðvum Rauða hersins
í höfuðborginni og kvað spennu fara
ört vaxandi. Vegatálmum hefði víða
verið komið upp til að hindra frekari
liðsflutninga til höfuðborgarinnar.
Sovéska fréttastofan TASS sagði
átökin hafa hafist snemma að morgni
sunnudags. Armenskir ' þjóðemis-
sinnar hefðu þá skotið á sovéska
hermenn er gættu flutningalestar
þegar hún var á leið inn á brautar-
stöðina. Haft var eftir Júrí Sjatalín,
yfirmanni hersveita innanríkisráðu-
neytisins, að ástandið yrði sífellt al-
varlegra; þjóðernissinnar hefðu
vígbúist af kappi og réðu nú yfir
umtalsverðum vopnabirgðum. Hvatti
hann til þess að gripið yrði til „ákveð-
inna aðgerða" í því skyni að afvopna
Armenana og gagnrýndi harðlega
slælega framgöngu yfirstjórnar
kommúnistaflokksins í lýðveldinu.
Um 100.000 manns komu síðdegis
í gær saman í Jerevan og kröfðust
sjálfstæðis en kröfugöngu, sem boð-
að hafði verið til í tilefni þjóðhátíðar-
dagsins, var aflýst. Hermenn vom
víða á ferli í miðborginni en mótmæl-
in fóm friðsamlega fram.
Þær fréttir bámst frá Stepana-
kert, höfuðstað héraðsins umdeilda
Nagomo-Karabakh, að hervörður
væri á götum úti. Héraðið er að
zhan. Deila þjóðanna tveggja um
yfirráðarétt yfir héraðinu hefur getið
af sér skipulagðar ofsóknir og víga-
ferli og heldur Rauði herinn uppi
gæslu í Stepanakert og víðar. Sovét-
stjórnin hefur neitað að viðurkenna
yfirráðarétt Armena yfir héraðinu
og hafa þjóðernissinnar því tekið upp
vopnaða baráttu fyrir málstað sínum.
Kólumbía:
Stjórnaran dsta ðan sigrar í Burma
Reuter
Saw Maung hershöfðingi, æðsti maður herforingja-
stjórnarinnar í Burma, er núverandi stjórnvöld nefna
Myanmar, sést hér greiða atkvæði í kosningum þar
í landi á sunnudag. Þetta voru fyrstu nokkurn veg-
inn frjálsu kosningarnar í landinu í þijá áratugi en
óvíst er að herforingjarnir hyggist láta völdin í hend-
ur stjórnarandstæðinga. Talsmenn stjórnarinnar
segja að valdaafsal komi fyrst til greina þegar búið
verði að samþykkja nýja stjórnarskrá ogtraust ríkis-
stjórn hafi tekið við völdum. Samkvæmt opinberum
tölum fékk stjórnarandstaðan víðast hvar þorra at-
kvæða en alls buðu yfir 90 flokkar fram auk stjórn-
arflokksins.
Nýkjörinn forseti vill í engn
hvika fyrir fíkniefhasölum
Bogota. Reuter, dpa.
Sigurvegarinn í forsetakosningunum í Kólumbíu á sunnudag varð
Cesar Gaviria, frambjóðandi Frjálslynda flokksins. Er búið var að
telja um 92% atkvæða hafði Gaviria fengið 47,5% en næsti maður,
hægrisinninn Alavaro Gomez, 28,8%. Athygli vakti að leiðtogi fyrrum
skæruliðahreyfingarinnar M-19, sem nú hefur verið breytt í stjórn-
málaflokk, var þriðji með 12,8%. Gaviria hefiir heitið því að halda
áfram baráttu fyrirrennara síns og flokksbróður, Virgilios Barcos,
gegn flkniefiiabarónum Medellin-hringsins en flugumenn þeirra og
vinstrisinnaðra skæruliða hafa myrt fjölda manna í kosningabarát-
tunni.
Kosningaþátttaka var mun minni
en í síðustu kosningum, aðeins 45%,
enda þótt 230.000 hermenn reyndu
að vernda líf og limi almennings
fyrir hryðjuverkamönnum. Skæru-
liðar vinstrimanna réðust á lög-
reglusveit sem var að flytja kjör-
gögn milli staða í sveitahéraði á
sunnudag og féllu a.m.k. 13 manns,
þar á meðal tvö börn. Flugumenn
fíkniefnasalanna eru taldir bera
ábyrgð á morðum þriggja forseta-
frambjóðenda og frambjóðandi M-
19, Antonio Navarro Wolf, varð að
halda sig innan dyra síðustu dagana
vegna morðhótana.
Gaviria er 43 ára gamall, fyrrum
innanríkisráðherra. Talið er mögu-
legt að hann muni bjóða andstæð-
ingum sínum í kosningunum aðild
að næstu stjórn. Barco fráfarandi
forseti hefur vísað öllum samning-
um við fíkniefnasalana á bug og
vill ekki náða þá. Einnig hefur hann
viljað framselja þá Kólumbíumenn
sem bandarísk yfirvöld vilja draga
fyrir rétt þar í landi vegna meintra
fíkniefnaglæpa. Aðrir frambjóðend-
ur hafa gagnrýnt þessa stefnu hans
en Gaviria er sammála Barco. Sig-
urvegarinn leggur þó áherslu á að
Kólumbíumenn geti ekki leyst vand-
ann einir. „Ríkum þjóðum ber sögu-
leg skylda til að vinna að minnkun
fíkniefnaneyslu, hindra vopnasmygl
og klófesta illa fengið fé glæpa-
manna,“ sagði Gaviria.
Vaxandi óvissa og spenna í Sovétríkjunum:
Borís Jeltsín vill sam-
starf við harðlínumemi
Moskvu. Reuter, Daily Telegraph, dpa.
UMBÓTASINNINN Borís Jeltsín hlaut í gær tilnefiiingu sem fram-
bjóðandi í þriðju umferð forsetakosninganna, sem fram fer á fulltrúa-
þingi Sovétlýðveldisins Rússlands í vikunni. Helsti keppinautur hans
í annarri umferðinni, ívan Polozkov, ákvað að draga sig í hlé, en
Aleksander Vlasov, sem var í framboði í fyrstu umferðinni og naut
þá stuðnings Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétforseta, var tilnefndur að
nýju. Jeltsín bauðst I gær til þess að mynda sfjórn með harðlínu-
mönnum ef þeir styddu hann í kosningunum. Míkhaíl Gorbatsjov
flutti sjónvarpsávarp á sunnudag til að veija áform Sovétstjórnarinn-
ar um að koma á „stýrðu markaðshagkerfí“ innan fimm ára. Sovésk-
ir þingmenn, leiðtogar einstakra lýðvelda og námamenn gagnrýndu
efhahagsstefhu sljórnarinnar harðlega og yfirvöld í Moskvu gerðu
ráðstafanir til þess að takmarka sölu matvæla eftir þriggja daga
gegndarlaust hamstur í verslunum höfúðborgarinnar vegna fyrir-
hugaðra verðhækkana. Talið er að aldrei hafi verið jafh mikil hætta
á borgarastyijöld í landinu.
Borís Jeltsín fékk 503 atkvæði
í annarri umferð forsetakosning-
anna á fulltrúaþingi Rússlands á
laugardag en ívan Polozkov 458.
Jeltsín skorti 28 atkvæði tii að ná
kjöri sem forseti þessa næststærsta
lýðveldis Sovétríkjanna. Hann var
tilnefndur að nýju eftir harðvítugar
deilur á þinginu í gær en Polozkov
ákvað að draga sig í hlé. Harðlínu-
maðurinn Vasílí Kazakov, forseti
þingsins, hafði sagt að frambjóð-
endunum bæri báðum „siðferðileg
skylda" til að draga sig í hlé þar
sem hefð væri fyrir því að fram-
bjóðendur, sem ekki næðu kjöri,
vikju fyrir öðrum.
Jeltsín sagði á þinginu að hann
væri reiðubúinn að ganga til sam-
starfs við harðlínumenn ef það
gæti orðið til þess að hann yrði
kjörinn forseti lýðveldisins. Hann
sagði að til greina kæmi’ að
harðlínumenn fengju ráðherra í
nýrri stjórn lýðveldisins en neitaði
þó að fallast fyrirfram á að Ivan
Polozkov yrði forsætisráðherra.
Alexander Vlasov, forsætisráð-
herra Rússlands, og sagnfræðing-
urinn Dmítríj Volkogonov hlutu
einnig tilnefningu. Þeir voru báðir
í framboði í fyrstu umferð kosning-
anna en drógu sig í hlé á laugar-
dag. Gorbatsjov styður Vlasov í
kosningunum en stuðningsmenn
hans greiddu atkvæði með
Polozkov í annarri umferðinni.
Ekki er talið að Volkogonov njóti
mikils stuðnings á þinginu.
Þingmenn gátu einnig tilnefnt
sjálfa sig og það gerðu tveir þing-
menn til viðbótar, Sergej Perú-
anskíj, háskólakennari í Kazan, og
Júrí Lútsjínskíj, lögfræðingur frá
Leníngrad.
Gorbatsjov varar við hættu á
glundroða
Míkhaíl Gorbatsjov sagði í 45
mínútna sjónvarpsávarpi á sunnu-
dag að eina von Sovétríkjanna
fælist í markaðsbúskap og því
væri mikilvægt að almenningur
tæki fyrirhuguðum verðhækkunum
með stillingu. Hann sagði að ekki
væri hægt að taka upp áætlanabú-
skap að nýju í landinu og lagði
áherslu á að Sovétmenn þyrftu að
temja sér ábyrgðartilfínningu, aga
og framtakssemi.
„Ekki láta hræðslu ráða gerðum
ykkar,“ sagði Sovétforsetinn og
bætti við að Sovétmenn væru að
ganga í gegnum viðsjárvert tíma-
bil, þar sem mikil hætta væri á
glundroða í þjóðfélaginu. „Við get-
um vitaskuld ekki lengur liðið úr-
slitakosti og kröfur óábyrgra lýð-
skrumara,“ sagði Gorbatsjov.
Sovétforsetinn sagði að forsæt-
isráð Sovétríkjanna hefði komist
að þeirri niðurstöðu eftir mikil
fundahöld að brýnt væri að koma
á „stýrðu markaðshagkerfi". Efna-
hagsástandið gæti versnað enn á
komandi mánuðum og hættulegt
gæti reynst áð fresta breytingun-
um.
Gorbatsjov stamaði nokkrum
sinnum og þótti þetta ein versta
ræða sem hann hefur haldið opin-
berlega frá því hann komst til valda
fyrir fimm árum. Ávarpið var rugl-
ingslegt og einkenndist af áskorun-
Reuter
Sovéskar húsmæður standa í
biðröð fyrir utan matvöruversl-
un í Moskvu á sunnudag. Fyrir-
hugaðar verðhækkanir hafa
orðið til þess að Moskvubúar
hafa hamstrað matvæli undan-
farna þrjá daga.
um og hótunum, en þess á milli
reyndi hann að skýra fyrir lands-
mönnum grundvallaratriði hag-
fræðinnar. Hann viðurkenndi að
efnahagsleg umbótastefna sín
hefði borið lítinn árangur til þessa
og óánægja almennings væri skilj-
anleg.
Staða Gorbatsjovs versnar
enn
Staða Gorbatsjov virðist aldrei
hafa verið jafn slæm og vandamál-
in héldu áfram að hrannast upp
um helgina. Sovéskir þingmenn,
leiðtogar einstakra lýðvelda, og
námamenn hétu því að beita sér
af alefli gegn stefnu hans í efna-
hagsmálum. Talið er að hættan á
borgarastyijöld hafi aldrei verið
meiri og skorturinn á nauðsynja-
vörum er alvarlegri en nokkru sinni
fyrr.
Sergej Stankevítsj, aðstoðar-
borgarstjóri Moskvu, sagði á fundi
fulltrúaþings Rússlands að senda
hefði þurft lögreglumenn til að
koma í veg fyrir óeirðir fyrir utan
verslanir höfuðborgarinnar. Hann
sakaði Sovétstjórnina um að hafa
auðmýkt yfirvöld höfuðborgarinnar
með því að vara þau ekki við fyrir-
huguðum verðhækkunum. Hann
sagði að nú væru tveggja mánaða
matvælabirgðir í Moskvu en engan
veginn væri tryggt að sjúkrahús
og dagheimili fengju nægjanleg
matvæli ef hamstrið í verslunum
borgarinnar héldi áfram. Nokkrir
fulltrúar á rússneska þinginu for-
dæmdu þá ákvörðun borgaryfir-
valda í Moskvu að takmarka sölu
matvæla við íbúa staðarins og
gengu af þingi í mótmælaskyni.
Líkur á að tillögurnar verði
felldar
I ráði er að verð á ýmsum mat-
vælum tvöfaldist og jafnvel þre-
faldist. Þessi áform sættu harðri
gagnrýni í Æðsta ráði Sovétríkj-
anna og miklar líkur eru taldar á
að tillögur stjómarinnar verði felld-
ar þar. Gerist það og leggi róttæk-
ir umbótasinnar fram tillögu um
vantraust á stjórnina neyðist
Níkolaj Ryzhkov forsætisráðherra
að öllum líkindum til að segja af
sér. Hann hefur raunar sagt að til
greina komi að hann dragi sig í
hlé ef almenningur leggst gegn
efnahagstillögum stjórnarinnar.
Stjórn Úkraínu, næst-fjölmenn-
asta lýðveldis Sovétríkjanna, hefur
þegar lýst því, yfir að hún ætli að
beita sér gegn efnahagstillögum
stjómarinnar í Kreml. Landsþing
sovéskra námamanna verður haldið
9. júní nk. og verður þá tekin
ákvörðun um hvort efnt verði til
verkfalls í námum landsins.