Morgunblaðið - 02.09.1990, Qupperneq 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ MANIMLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 2. SEPTEMBER 1990
TtÖGW'RÆÐH/Sameignarfélag eba
hlutafélag?
Samágnarfélög
NÝLEGA kom út lítið rit um
sameignarfélög eftir Pál
Skúlason lögfræðing. í því
hefur höfundur dregið sam-
an á aðgengilegan hátt helstu
réttarreglur, skráðar og
óskráðar, sem um sameign-
arfélög gilda. Þar er að finna
ýmsan fróðleik um þetta
rekstrarform sem bæði nýtist
lögfræðingum og þeim sem
hafa uppi áform um atvinnu-
rekstur. Útgáfufélagið
Sleipnir hf. gefur ritið út.
Samkvæmt skilgreiningu er
sameignarfélag (sf.) félags-
skapur tveggja eða fleiri
manna eða félagsaðila um at-
vinnustarfsemi þar sem þeir
bera einn fyrir alla og allir fyrir
einn ábyrgð á
skuldbinding-
um félagsins.
Sameignarfé-
lög eru sjálf-
stæðir rétta-
raðilar og geta
því átt réttindi
eftir Davíð Þór 0g borið
Björgvinsson skyidur. Ekki
er að finna hér
á landi sér-
staka löggjöf
um sameignarfélög. Um skrán-
ingu þeirra eru þó ákvæði í
firmalögum nr. 42/1903. Að
öðru leyti fer um starfsemi
þeirra eftir félagssamningi og
almennum reglum. í riti Páls
er fjallað um helstu réttarreglur
sem um þetta félagsform gilda.
Þar er fjallað um stofnun sam-
eignarf'élaga, réttindi félags-
manna og skyldur, réttarstöðu
félagsins gagnvart þeim sem
standa utan við það, lok félags-
ins og skattlagningu. í lokin
er síðan að finna stuttan kafla
um sameignarfélög sem rekstr-
arform. Þar er að fínna örlítinn
samanburð á sameignarfélög-
um og hlutafélögum. Rétt er
að grípa aðeins niður í
þennan samanburð.
Á ytra borði felst meginmun-
urinn á sameignarfélagi og
hlutafélagi í því að um síðar-
nefnda félagsformið gilda sér-
stök lög þar sem er að finna
ítarlegar reglur um starfsemi
slíkra félaga. Lögin veita lítið
svigrúm til að sneiða hjá þess-
um reglum. Þegar um er að
ræða sameignarfélög eru regl-
ur alla jafnan mun fijálslegri,
þar sem grundvöllurinn að
starfseminni er lagður í félags-
samningi. Við stofnun hlutafé-
laga þarf að fylgja flóknum
formreglum, en stofnun sam-
eignarfélaga getur hins vegar
verið mjög einföld í fram-
kvæmd. Þá kostar skráning
hlutafélags meira en sameign-
arfélags. í hlutafélögum eiga
hluthafar hlutabréf sem geta
gengið kaupum og sölum. I
hlutafélögum verður lögtim
samkvæmt að vera stjóm og
endurskoðendur. Þá verður að
halda aðalfund á hveiju ári.
Um þetta allt geta félagsmenn
í sameignarfélagi samið sín á
milli. Hluthafar í hlutafélagi
eiga rétt á arði ef hagnaður
gefur tilefni til þess, en .mögu-
leikar til arðsúthlutunar eru
mjög takmarkaðir, m.a. vegna
skattalaga. Félagsmenn í sam-
eignarfélögum geta hins vegar
tekið út fjármuni eftir því sem
þeir eru sammála um. Þá hafa
hlutafélagalög að geyma ítar-
legar reglur um ársreikning og
reikningsskil. Sameignarfélög
eru hins vegar aðeins háð regl-
um bókhaldslaga og skatta-
laga. Að síðustu má benda á
að hlutafélögum verður aðeins
slitið á formbundin hátt og þá
aðeins af skilanefnd eða
skiptarétti.
I upptalningunni hér að
framan hefur þess þó ekki ver-
ið getið sem oftast skiptir
mestu máli þegar valið er rek-
starform um atvinnustarfsemi,
en það er ábyrgð á skuldum.
Hér er átt við ábyrgð á skuld-
um. Ábyrgð á skuldum hlutafé-
lags takmarkast við hlutafé
félagsins. Það er m.ö.o. ekki
hægt að ganga að einstökum
hluthöfum vegna skuldbindinga
félagsins. Ábyrgð á skuldbind-
ingum sameignarfélags er hins
vegar ótakmörkuð. Þetta merk-
ir að skuldareigandi getur
gengið að einstökum félags-
mönnum. Þetta leiðir til þess
að hlutafélagsformið er trygg-
ara þegar um er að ræða at-
vinnustarfsemi sem hefur í för
með sé umtalsverða fjárhags-
lega áhættu og þar sem kostn-
aður við uppbyggingu og rekst-
ur er mikill. Einstakir hluthafar
hætta í slíku tilfelli aldrei meiru
en því sem þeir hafa lagt fram.
Á sama hátt er sameignarfé-
lagsformið e.t.v. eðlilegra þeg-
ar um er að ræða starfsemi sem
hefur litla fjárhagslega áhættu
í för með sér og lítinn
tilkostnað.
SiK.Ó\*RNÍRl*/Hvaba kosti þarf
smábamakennari ab hafa?
Fyrsti skóladagurinn
NÚ ER kominn sá tími þegar lítil hjörtu slá örar af kviðablandinni tilhlökkun
af því að fara í fyrsta sinn í skóla. Við þekktum þetta öil en sumir hafa í
veraldarvolkinu gleymt því hve þetta var stór stund á sínum tíma. Það er því
rétt að við setjum okkur í spor þeirra sem nú eru að velja sér skólatöskur
af nokkru stolti, pennaveski og tilheyrandi og stíga sín fyrstu skref á mennta-
brautinni. Þau eru að leggja út í heim þar sem allt virðist svo stórt og
ókunnugt og það sem uggvænlegast er, pabbi eða mamma verða hvergi nálæg
ef eitthvað bjátar á — enginn nema ókunnur kennari sem þarf að sinna
stórum hópi smáfólks sem er eins ósjálfbjarga og ungar nýskriðnir úr
hreiðri. Af þessu má ráða að miklu máli skiptir að fyrsti skóladagurinn
takist vel. í þéttbýli þarf að tryggja að bamið þekki örugga leið í skólann og
því sé fylgt þá leið nokkrum sinnum áður en til kastanna kemur.
Margir skólar boðuðu nemendur í
skólann í vor ásamt foreldr um
þeirra og þeim sagt hvað í vændum væri.
Þetta er þó aðeins ytra borðið. Mestu
varðar að gott samband myndist fljótt
milli kennara og nemenda og er þá kenn-
aranum nokkur vandi á höndum. Hann
verður að sinna þörfum og svara spurn-
ingum margra ólíkra einstaklinga, óör-
uggra í nýju umhverfi. Hann þarf að
geta haft hemil á þeim frakkari og örvað
þá uppburðarlitlu og hlédrægu til að
mynda samstillta heild sem hægt er að
stjóma og stýra í farsælan vinnufarveg.
Hvaða kosti þarf smábarnakennari
framar öllu að hafa til að bera og hvers
Kennarinn verður að sinna þörfúm og svara spurningum margra ólíkra einstakl-
inga.
VIN/i/vab gerirBúrgundarvínin svo sérstök?
Hiðfullkommi samræmi
í BÚRGUNDARHÉRAÐI (Bour-
gogne) í miðhluta Frakklands er
að finna nokkur af þekktustu
vínhéruðum landsins: Chablis,
Maconnais, Beaujolais, Mercurey
og Cote d’Or. Þegar rætt er um
Búrgundarvín eiga menn samt
oftast eingöngu við síðastnefnda
svæðið.
Cote d’Or er um fimmtíu kíló-
metra langt belti sem hefst
rétt sunnan við borgina Dijon og
nær aðeins suður fyrir Beaune.
Átta þorp í norðuhluta beltisins
mynda svæðið
Cote de Nuits og
tuttugu þorp í suð-
urhlutanum
mynda Cote de
Beaune. Þó að
flest séu þessi
þorp ekki
miklu stærri
eftir Steingrím en miðlungs
Sigurgeirsson íslensk sjávar-
þorp eru nöfn
þeirra þekkt um allan heim.
Pommard, Meursault, Gevrey-
Chambertin, Nuits St-Georges,
Vosne-Romanée og Volnay, svo
nokkur dæmi séu nefnd, eru
nöfn sem tákna fyrsta flokks
vín hvar sem er í veröldinni.
Einungis eitt hérað í Frakklandi
getur keppt við Búrgund hvað
orðstír varðar og er það Borde-
aux-hérað. Þessi tvö héruð eru
bæði í sérflokki hvort á sínu
sviði og þó að menn skiptist
nokkuð í dilka eftir því vín
hvors héraðsins þeir telja hafa
vínninginn, er hæpið að tala um
samkeppni þarna á milli. Búrg-
undarvín og Bordeauxvín eru
mjög ólíkir drykkir hvor með
sín sérkenni.
Cöte d’Or hefur mjög sér-
stakan ljóma yfir sér og er líklega
fegursti hluti alls Búrgundarhéraðs.
Vínekrurnar teygja sig yfir holt og
hæðir umgirtar háum steinveggjum
sem flestir voru byggðir á miðöldum
m.a. í því skyni að bægja frá vilii-
svínum. Þorpin sjálf eru mjög göm-
ul og varla sést þar nýleg bygging
sem sker sig úr hvað stfl varðar.
Hér ræktuðu menn vín þegar löngu
fyrir tíma Rómveija þó vissulega
hafi það haft jákvæð áhrif á fram-
leiðsluna þegar herdeildir Sesars
komu til sögunnar. Á miðöldum
voru það munkar sem stunduðu
vínræktina í Cote d’Or og bárust
vínin víða þar sem verslunarvegur-
inn á milli Parísar og Lyon lá þar
í gegn. Munkamir sjálfir notuðu vín
sín til margvíslegra hluta, að sjálf-
sögðu við messur en einnig við
lækningar, m.a. hreinsun sára og
meðferð ýmissa kvilla.
Það sem gerir Búrgundarvínin
svo sérstök er að í Cote d’Or er
talið hafa náðst hið fullkomna sam-
ræmi milli einnar vínþrúgutegund-
ar, jarðvegs og loftslags. Þegar
árið 1395 gaf hertoginn Philippe
út tilskipun þess efnis að einungis
mætti nota eina tiltekna vínþrúgu-
tegund, Pinot Noir, við framleiðslu
rauðvína í Cote d’Or. Pinot Noir er
allt fram á þennan dag eina tegund-
in sem nota má ef frá er talið lítils
háttar af tegundinni Gamay sem
notuð er við framleiðslu á víninu
Passetoutgrains, blöndu af Gamay
og Pinot. Þó að Pinot Noir sé nú
ræktuð víða annars staðar í heimin-
um, t.d. í Kalifomíu, Ástralíu,
Þýskalandi (þar sem hún heitir
Blauer Spátburgunder) og Ungveij-
alandi, verður útkoman hvergi
nærri því eins góð og í Búrgund.
Hvítvín Búrgundar era einnig
heimsfræg og á það sama við þar
og um rauðvínin: Eina leyfílega vín-
þrúgan, Chardonnay, hefur hvergi
annars staðar í veröldinni náð sömu
fullkomnun.
í verðlista ÁTVR eru sjö rauð-
vínstegundir merktar sem Búrg-
undarvín. Sex þeirra eru hins vegar
Beaujolaisvín og einungis ein teg-
und er frá Cote d’Or, nefnilega
„Bourgogne Pinot La Vignée" (Bo-
uchard Pére, 1030 krónur). í vín-
búðinni í Mjóddinni má hins vegar
finna „Cote de Beaune Villages —
1985“ (Bouchard Ainé, 1420 krón-
ur) og „Pommard — 1983“ (Calvet,
1940 krónur).
Rauðvín Búrg-
undar sóma sér
sérstaklega vel með
rauðu kjöti eða villi-
bráð og eru einnig
heppilegir fylgi-
nautar osta, s.s.
Brie og Camenbert.
Þau ber ekki að
drekka mjög volg
nema um einstak-
lega fín, þung og
vel þroskuð vín sé
að ræða. Það hefur
ekkert upp á sig að
opna flösku af
Búrgundarvíni með
einhveijum fyrir-
vara, það yrði ef
eitthvað er helst til
að spilla víninu, og
það tíðkast ekki
heldur í Búrgund
að hella fínum vín-
um yfír í karöffu
áður en þeirra er
neytt líkt og gert
er í Bordeaux.
SÁLAR-
FRÆÐlÆr erfitt
ab koma sér ab
verki?
Verkkriði
ÞETTA hugtak er algengt í
munni manna, en þó að það sé
vel gagnsætt eins og flest góð
íslensk hugtök er samt ekki alls
kostar ljóst til hvers það höfðar.
Til eru þeir einstaklingar sem
veigra sér svo við vinnu að þeir
eru starfslausir árum eða jafnvel
áratugum saman. Það er mjög
alvarlegt ástand frá öllum hlið-
um skoðað og getur verið erfitt
að ráða á því bót. Þennan krank-
leika kýs ég að greina frá verk-
kvíða, þó að ekki sé það alltaf
gert, og nefna það í þess stað
vinnufælni.
Verkkvíðinn er í mínum skilningi
fremur það að eiga erfítt með
að hafa sig að verki, en oftast nær
vinna menn það sem þeir eiga að
starfa, þó að seint sé byijað. Oft er
um að ræða verk-
efni sem viðkom-
andi tekst á hend-
ur fyrir sjálfan sig
eða aðra. Hann
dregur þá eins
lengi og mögulegt
er að heija verkið,
fínnur sér alls
kyns afsakanir og
fyrirslátt. Verkefnin hrúgast upp
uns allt er komið í óefni og þá er
loks tekið til hendi. Gjarnan verður
það með þeim hætti að viðkomandi
hleypir í sig eins konar fítonsanda
og vinnur eins og hamhleypa undir
miklu taugaálagi líkt og einhver
væri með reidda svipu yfir honum.
Oft fylgir þessu dijúgur slatti af
sektarkennd sem viðkomandi veit
eftir Sigurjón
Biörnsson