Morgunblaðið - 07.09.1990, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1990
AR LÆSIS
Lestu upphátt
eftir Guðlaugu
Guðmundsdóttur
VIÐ menntaskólann við Sund er
lestur fornrita stór þáttur í
íslenskukennslu. Þar eru lesnar
langar og stuttar fornsögur og
yfirleitt nýtur þetta námsefni tölu-
verðra vinsælda. Kennarar hafa
margs konar lag á því að bera
fornsögurnar á borð fyrir nemend-
urna enda bjóða þær upp á mikla
fjölbreytni þegar kennslufræðin er
annars vegar.
Síðastliðinn vetur var Hrafnkels
saga Freysgoða lesin í 2. bekk á
haustönn en hún er í hópi hinna
stuttu íslendingasagna sem kunn-
ugt er. Til að koma nemendum af
stað við lestur sögunnar var hafíst
handa með því að lesa upphátt.
Það sem vakti fyrir kennaranum
var að benda nemendum á leiðir
til að átta sig á upphafi sögunnar
t.d. með því að teikna upp ættartöl-
ur, staðsetja persónumar í tíma
og rúmi og fleira í þeim dúr. Þeg-
ar þessu væri lokið áttu nemendur
síðan sjálfír að bera ábyrgð á lestr-
inum eins og venjan er oftast.
En viti menn. Það teygðist á
lestrinum og svo fór að lokum að
einn nemandi tók við af öðrum og
lesið var upphátt þar til sögunni
lauk. Algjör vinnufriður ríkti í stof-
unni og hið lesna orð réði ríkjum.
Við stöldruðum við snúin orð og
orðasambönd og þau voru útskýrð
jafnóðum. Glósubókin var að sjálf-
sögðu við hendina.
Úrelt kennsluaðferð?
Ég, kennarinn, var dálítið
skömmustuleg þegar ég viður-
kenndi að hafa beitt þessari gamal-
dags kennsluaðferð næst þegar
íslenskukennarar funduðu en
starfsfélögunum þótti þetta for-
vitnilegt. Við veltum þessu fyrir
okkur og ýmsar staðreyndir komu
upp á yfirborðið. Til dæmis það
að texti íslendingasagna lætur
einkar vel í eyrum og hefðin er sú
að sögurnar voru sagðar eða lesn-
ar upphátt í aldanna rás. Eyru
manna hafa lítið breyst en ungling-
ar nú til dags, sem komnir eru
langt frá sagnahefðinni, þurfa leið-
arhnoð til að nálgast bókmennta-
arfínn. Þessi leið reyndist fær.
Allir lásu, allir heyrðu og allir voru
með þegar staldrað var við fleygar
setningar sem hugsanlega hefðu
farið framhjá nemanda sem af
skyldurækni þvældi sér til að lesa
nokkra'kafla heima.
Vandi að lesa
Það er vandi að lesa upphátt og
allt of lítið gert af því hversdags.
Núna er það að Iesa upphátt bund-
ið við svefnherbergi litlu bamanna.
En við eygjum breytingu þar á því
skólinn hefur tekið framsögn og
munnlega tjáningu inn í náms-
efnið. Þessi kennsla er í mótun og
þykir löngu tímabær.
í MS var kennsla í framsögn
hafín í fyrra og það varð úr að
þessi yfirferð á Hrafnkels sögu
varð liður í framsagnarkennslunni
þótt það hafí ekki verið ætlunin í
upphafi. Nemendur heyrðu fljótt
að það var ekki sama hvernig les-
ið var og sumir gátu þetta betur
en aðrir. Helstu vandamál voru of
hraður lestur og eintóna. En æf-
ingin skapar meistarann og þeir
sem sístir voru í byijun tóku mikl-
um framförum. Ég held að margir
hafí undirbúið lesturinn heima því
allir sem reyna komast að því að
það er ekki vandalaust að lesa
þúsund ára gamlan texta óundir-
búið ef vel á að vera og lesarinn
er óvanur. Það leið ekki á löngu
þar til allir höfðu náð nokkrum
tökum á lestrinum þannig að hann
varð áheyrilegur og eðlilegur.
Siðferði og sannleikur
Þessi aðferð sem hér er lýst er
afar hentug og kom á óvart að því
leyti að hún bauð upp á nýjar leið-
ir í umfjöllun um söguna. Nemend-
um þótti gaman að þessu og
Hrafnkelssaga reyndist hæfilega
<S
J
löng. Þegar lengri sögur eru ann-
ars vegar t.d. Egla eða Njála er
kjörið að velja úr ákveðna kafla
og lesa upphátt í tímum. Það sem
kom mér mest á óvart var hvað
nemendumir höfðu gaman af þess-
ari eldgömlu sögu. Umræður um
siðferðilega breytni og sannleiks-
gildi sögunnar vom oft líflegar.
Við sem búin emm að slíta
barnsskónum emm svo heppin að
hafa dálítil tengsl við sagnahefðina
þ.e. við höfum heyrt sögur sagðar
og lesnar eins og kynslóðirnar á
undan okkur áttu að venjast. Sú
kynslóð sem nú er að vaxa úr grasi
þekkir hins vegar alls konar græj-
ur mun betur en gömlu sögurnar
en einhverra hluta vegna virðist
ákveðin lotning og forvitni gagn-
vart fomsögum hafa skilað sér til
ungs fólks. Það er því kjörið tæki-
færi að lesa þessar sögur saman
hvort heldur er heima eða í skólan-
um.
Höfundur er kennnri.
Varíð land í Kúvæt
eftir Hreggvið
Jónsson
Árás íraka á smáríkið Kúvæt
hefur fengið alla hugsandi menn til
að staldra við. Hvemig má það vera,
að á árinu 1990 sé sjálfstætt smáríki
innlimað með hervaldi af nágranna
sínum? Hvernig má það vera að á
tímum slökunar geti slíkt átt sér
stað? Hvernig má koma í veg fýrir
viðlíka ofbeldi í framtíðinni? Allt
bendir til að lausn okkar íslendinga
sé farsælust. Varið land er eina ör-
ugga ráðið, jafnvel árið 1990.
Smáríki eiga ekki aðra betri mögu-
leika. Þetta leiðir jafnframt hugann
að þeim breytingum, sem hafa átt
sér stað í löndum kommúnista og
ástæðum þess að þær gerðust. Þá
er fróðlegt að rifja upp málflutning
fulitrúa þessarar stefnu og fram-
göngu ákafra talsmanna vinstri-
manna hér á landi í fjölda ára. Hvers
vegna biðja forystumenn vinstriafl-
anna þjóðina ekki afsökunar á röng-
um og ósönnum málflutningi sínum
í fjölda ára?
Innrásin í Kúvæt sannar
réttmæti NATO
Innrás íraka í Kúvæt sannar rétt-
mæti og tilverurétt NATO og varn-
arliðsins hér á landi. Smáríki jafnvel
þó þau séu með eigin her standa
varnarlaus án þátttöku í vamar-
bandalagi eins og NATO, ef menn
á borð við Saddam Hussein komast
til valda. Þátttaka okkar í NATO
Auðbrekku 14, Kópavogi
símar 642209 og 641309.
Mtivilubhd á hwrjum degi!
er enn um stundir besti kostur okk-
ar Islendinga.
Eru vinstrimenn bundnir
þagnareið?
Nú er af sem áður að forystumenn
vinstrimanna, sem voru sífellt
gjammandi og varð ekki illyrða vant
í garð okkar, sem héldum fram yfír-
burðum fijálslyndrar hgfegri stefnu.
Þær raddir eru nú hljóðnaðar. Ég
minnist þeirra daga þegar við sem
stóðum í fararbroddi fyrir Vörðu
Landi vorum ásakaðir um landráð
af annars dagfarsprúðum mönnum
og var jafnvel hótað lífláti af æstum
öfgamönnum til vinstri. Hvað skyldu
þeir hugsa og segja núna, allir menn-
ingarvitamir, háskólaspekingamir,
sem aldrei hefur orðið orðs vant
fyrr en nú. Er skuld þeirra ef til
vill of stór? Eru þeir andlega gjald-
þrota? Það er lágmarks krafa að
þeir hreinlega játi andlega blindu
sína, að þeir hafí talað gegn betri
vitund, og ekki notað höfuðið til að
Hreggviður Jónsson
hugsa. Það verður auðvitað ekki létt
að stíga þetta spor fyrir þessi stór-
menni, sem margir hveijir hafa talið
sig andlega leiðtoga þjóðarinnar á
undanfömum árum. Víst er, að þess-
ir ágætu menn geta ekki látið eins
og ekkert hafi gerst.
Hernaðarlegt mikilvægi
Islands vex
Við atburðina í Kúvæt hefur mik-
ilvægi Islands vaxið hernaðarlega.
Auðsýnt er, að staðsetning landsins
og vægi þess, bæði fyrir flugher og
flota, hefur mikla þýðingu þegar
atburðir eins og í Kúvæt eiga sér
stað. Jafnframt sýnir það sig að Is-
lendingar geta aðeins tryggt sjálf-
stæði landsins og öryggi með núver-
andi skipan mála. Otrúleg tiltæki
og ósvífni einræðisherra á borð við
Saddam Hussein em slík, að ekki
er vogandi að taka áhættu af óvörðu
landi. Mörgum kann að þykja slíkt
ólíklegt, en á spjöld sögunnar eru
þeir atburðir skráðir að tryggara er
að hafa vaðið fyrir neðan sig. Ekki
hvað síst, þegar skýrt hefur verið
Stutt lokasvar til Arn-
órs Hannibalssonar
eftir Helga
Haraldsson
Kæri Arnór.
Mér er helgaður kafli í tékkator-
reki þínu í Morgunblaðinu 21. ágúst.
Um það hef ég þetta eitt að segja:
Einstaklingum og samtökum sem
reyndu að halda uppi menningar-
sambandi austur um tjald á dögum
kalda stríðsins var leiður vandi á
höndum. Með því að fordæma opin-
berlega mannréttindabrot þar eystra
hefði þetta fólk átt á hættu að ijúfa
þessi tengsl. Það var því eðlilega
deiluefni í Tékknesk-íslenska félag-
inu hve mikið mætti þola þegjandi.
Það mun hafa ráðið úrslitum að
opinská mótmæli hefðu síst hrinið á
þeim sem skyldi, en svipt mæta
menn og konur sambandi við Vest-
urlönd sem þeim var mikill styrkur
að í myrkrinu og kuldanum. Fyrir
einstaklinga gat þetta einnig varðað
samband við nána vini og vanda-
menn. Hér er skýringin á því að
félagsskapurinn mótmælti* ekki of-
sóknunum gegn Havel. Ég er þeirri
afstöðu algerlega sammála, og sjálf-
ur tók ég af sömu orsökum ekki
þátt í neinni opinberri fordæmingu.
En mér var það ósvikið gleðiefni
þegar valdboðskerfið hrundi, og ég
stóð ásamt fleirum úr félaginu og
fagnaði af einlægni Havel við komu
hans til íslands. Þessi „tvöfeldni"
gerir mig samkvæmt forskriftum
þínum að svívirðilegum hræsnara.
Samt læst þú ekki skilja hvað ég
er að fara í grein minni 8. mars.
Þú gerir mér upp aðrar forsendur
en þær sem voru raunverulegt til-
efni greinar minnar, sum sé að skv.
skilgreiningu hlýt ég heyra til hópn-
um sem þú lýsir þannig 28. febrúar:
„ .. . þetta fólk þagði og bað um
gott veður hjá Gústavi Húsak. Það
lagði sig í líma að segja ekkert sem
hinum heittelskaða þjóðarleiðtoga
gæti mislíkað eða sendimönnum
hans hér á landi. Mótmælti það,
þegar Václav Havel var fangelsaður?
Eða þá beerar honum var slenert inn
fyrir múrana síðastliðið sumar? Fáar
voru fréttir af því.“ Og niðurstaða
þín er að við hefðum siðferðilega séð
ekkert átt með að standa þarna og
ættum heima í pólitískum og mór-
ölskum skammakrók.
Þegar menn reyna bera hönd fyr-
ir höfuð sér eftir fjölmæli af þessu
tagi sæmir ekki að líkja því við há-
spennu á ímyndunaraflið, eins og
þú kallar það.
Við áttum langa viðræðu um þetta
mál eftir að varnargrein mín birtist
í mars. Mér fannst þá um stund þú
átta þig á að þarna hefðir þú ausið
auri persónur sem áttu það síst skil-
ið. Þú talaðir jafnvel um að gera
bragarbót. Kannski er þetta mis-
minni. Ef til vill hefur óskhyggjan
hleypt háspennu á ímyndunaraflið.
„Það var því eðlilega
deiluefni í Tékknesk-
jslenska félaginu hve
mikið mætti þola þegj-
andi. Það mun hafa ráð-
ið úrslitum að opinská
mótmæli hefðu síst
hrinið á þeim sem
skyldi, en svipt mæta
menn og konur sam-
bandi við Vesturlönd
sem þeim var mikill
styrkur að í myrkrinu
og kuldanum.“
Um þær mundir hringdi eitt sinn
ég í stofnun sem er ætlað það hlut-
verk að efla menningarsamskipti
íslands við Norðurlönd. Þegar ég bar
upp erindi mitt í nafni Tékknesk-
íslenska félagsins, samtaka með
hliðstæð markmið, kom svarið fljótt,
skýrt og skorinort: „Við leigjum
ekki pólitískum félögum."
Þú getur ekki kvartað undan því,
Arnór, að skrif þín í Morgunblaðið
beri ekki árangur.
Eftir lestur ágústgreinar þinnar
geri ég mér litlar vonir um þú látir
frá Iygilegum athöfnum valdhafa í
Austur-Evrópu. Myrkraverk þeirra
eru svæsnari, en í mögnuðustú
skáldsögum. Meðan hermenn sem
lúta stjórn einræðisherra ganga grá-
ir fyrir járnum búnir vopnum, sem
geta á andartaki þurrkað út líf á
stórum svæðum er vissara að eiga
að góða bandamenn. Það verður
ekki fyrr en þjóðir heimsins taka sér
plóg í hönd í stað vopna, að við
getum treyst þvý að hugur þeirra
standi til friðar. Á meðan er okkar
trygging fólgin í friðarbandalagi
NATO og þeirri lögregluvernd, sem
þær þjóðir bjóða gegn einræðissk-
úrkum nútímans. Sagði ekki einn
af æðstu mönnum Islands í dag, að
Ceausescu væri óskaplega gæfuleg-
ur maður? Minni vinstrimanna er
ekki mikið, þrátt fyrir allar þær
gáfur sem þeir hafa talið sig bera í
höfðinu. Og að lokum ein lítil spurn-
ing til að velta fyrir sér; Gætu STASI
og KGB hafa átt eða eiga einhveija
hjálpsama kunningja á Islandi? Ut-
anríkisnefnd Alþingis gæti t.d. tekið
þessi mál til umræðu, mörg ómerk-
ari mál hafa verið rædd þar.
Höfundur er þingmnður
Sjálfstæðisflokksins i
Reykjnneskjördæmi.
Helgi Haraldsson
af brigslum þínum gagnvart mér og
mínum líkum, hvaða þráhyggja sem
að baki kann að liggja. I þessari
grein notar þú samhengislausar
ívitnanir til að alhæfa um manninn.
Svo notar þú manninn til að alhæfa
um heil samtök og hreyfingar. Haf-
irðu þannig komið óbótastimpli á
einhver samtök, lætur þú hann gilda
sjálfkrafa um önnur samtök ef ein-
hveijar persónur eru í báðum. Er
það svona rökfræði sem þú berð á
borð fyrir nemendur þína í Háskóla
íslands? Með aðferð þinni mætti
gera alla markaðshyggjumenn sam-
seka um hrýðjuverk Pinochets í Chile
og gjörvalía kristnina ábyrga fyrir
framferði Rannsóknarréttarins um
aldur og ævi. Þessi aðferð er ekki
ný. Það eru hár úr yfirskeggi Stalíns
í þessari súpu þinni, Arnór. Við
slíkan málflutning tjáir ekki að etja.
Ég mun því ekki framar stinga nið-
ur penna til að karpa við þig.
Höfundur erdósent i rússneskn
viðHáskóla íslnnds.