Morgunblaðið - 18.10.1990, Qupperneq 26

26
MORGUNBLÁÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 1990
27
plnrgi Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Flaraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 90 kr. eintakið.
Velferðarmál, skatt
ar og hrossakaup
Talað er utn nauðsyn þess að
lækka skatta á Islandi. Það
væri verðugt verkefni. En eins og
samneyzlan er þyrfti gífurlegt átak
á öllum sviðum til að draga úr út-
gjöldum ríkisins. Hítin er nánast
botnlaus og það er eins og öllum
þyki sjálfsagt að gera út á hana.
Stjórnmálamenn ausa skattpening-
um fólksins út og suður og víla ekki
fyrir sér að kaupa sér atkvæði og
vinsældir með allskyns fyrirgreiðsl-
um, enda atkvæðasamir í meira lagi.
Allt á kostnað almennings. En margt
í opinberum rekstri væri unnt að
spara, ekki síður en í einkarekstri
sem hefur orðið að standa sig á
markaðnum, auka hagkvæmni og
láta enda ná saman. Ef vel ætti að
vera tæki ríkið einnig til hendi og
drægi saman seglin, en það er ekki
sérfag stjómmálamanna eins og
kunnugt er. Fjárlögin eru svika-
glenna, þótt einhverjir tilburðir séu
í þá átt að stöðva þensluna. Öll
einkafyrirtæki væru löngu farin á
hausinn sem lytu fjármálastjóm hins
opinbera. Þau hafa ekki endalausan
varasjóð í hítina, þ.e. skattpeninga
almennings.
Aðhaldssemi í fjármálum virðist
ekki vera metnaðarmál íslenzkra
stjómmálamanna og annarra þeirra
sem fara með opinbert fé. Á sama
tíma og einkafyrirtækjum hefur ver-
ið nauðsynlegt að draga saman segl-
in og leita ýmissa úrræða til sparn-
aðar eins og við höfum séð undanfar-
in misseri hefur ríkið fremur þanið
út starfsemi sína en dregið úr henni.
Það er enginn sjáanlegur spamaður
neins staðar. Það hvarflar ekki að
nokkmm manni að nauðsynlegt sé
að ríkið sýni gott fordæmi og dragi
úr útgjöldum þar sem þau em ekki
bráðnauðsynleg eða unnt væri að
láta ýmsar framkvæmdir eða stjóm-
sýslu sitja á hakanum og bíða betri
tíma. Allir skara eld að sinni köku.
Og nú er svo komið að ríkið hefur
ekki einu sinni bolmagn til að greiða
þeim sómasamleg Iaun sem ráðnir
eru í mikilvæg embætti á vegum
þess. Ríkisstarfsmenn era síður en
svo of sælir af launum sínum. Lengst
af hafa þau verið þynnt út með óða-
verðbólgu en síðar hefur kaupmátt-
arskerðingin verið fólgin í harkalegu
aðhaldi til að kveða þessa sömu verð-
bólgu niður og hefur það þá að sjálf-
sögðu komið niður á lífskjömm al-
mennings. Þessar aðgerðir em þó
að öllum líkindum raunbetri úrlausn
fyrir launafólk heldur en kaupmátt-
arskerðingar með gúmmítékkum
sem hafa verið ávísanir á verðlitlar
krónur sem hafa bmnnið á verð-
bólgubálinu. Nú em krónurnar
líklega eitthvað verðmeiri en áður,
en samt er kaupmáttarskerðingin
með þeim hætti að sumir hafa vart
til hnífs og skeiðar, talað er um fá-
tækt og bent á heila þjóðfélagshópa
sem vart skrimta vegna erfiðra að-
stæðna og lágra launa. Sem betur
fer komast flestir nokkurn veginn
af, sumir vel en aðrir ágætlega eins
og hvarvetna gerist í öllum þjóðfé-
lögum. En við verðum að beina at-
hyglinni að þeim sem berjast í bökk-
um. Við eigum ekki að þola fátækt
í þjóðfélagi okkar. Og við verðum
að treysta hag þeirra sem hafa farið
á mis við velmegunina, bæta aðstæð-
ur þeirra, efla sjálfstraustið og auka
tekjurnar. Það er framskylda þessa
velferðarþjóðfélags og að því eigum
við nú að vinna öðru fremur. En það
verður ekki gert nema með aðhalds-
semi, og þá einkum með velferðar-
starfi ýmisskonar og félagslegri að-
stoð þar sem þurfa þykir. Meðan
ekkert er að gert til að draga úr
umsvifum ríkisins þar sem unnt
væri og allt látið reka á reiðanum
án niðurskurðar í ríkisrekstri verður
engin von til þess að velferðarkerfið
fái án skattpíningar þá fjármuni sem
nauðsynlegir geta verið í baráttunni
við vansæld og erfiðleika. Þetta eiga
stjórnmálamenn að hugsa um, fyrst
og síðast. Þeir eiga að hafa forystu
um að efla almenningsálit sem
hnígur að þessu. í stað þess þenja
þeir ríkisbáknið út á öllum sviðum,
ekki sízt þar sem spara mætti. Ein-
att er bent á menntakerfið og heil-
brigðisþjónustuna sem blóraböggla.
Þessi kerfi eru dýr, það er rétt. En
menntakerfið er grundvöllur þess
að við lifum af sem þjóð og þegnam-
ir fái það uppeldi og hljóti þá þekk-
ingu sem nauðsynleg er til að við-
halda arfi okkar og menningu, en
það er forsenda þess að við séum
þjóð. Við leggjum minna til mennta
og menningar en ýmsar þjóðir aðr-
ar. Við leggjum ekki meira til heil-
brigðismála en aðrar þjóðir sem gera
út á velferðarríki. Gunnar Sigurðs-
son yfirlæknir Ijrflækningadeildar
Borgarspítalans hefur nýlega bent á
það í grein hér í blaðinu að fjöl-
miðlar hafí verið „í sífelldri leit að
bmðli í heilbrigðiskerfínu, vitandi
þó að rekstrarkostnaður íslenska
heilbrigðiskerfísins sem hluti af
þjóðarframleiðslu er nákvæmlega sá
sami og er í þeim löndum í Evrópu
sem við viljum helst bera okkur sam-
an við í velferðarmálum".
Verst er þó gamla fólkið sett. Það
lækkar enginn skatta til að draga
úr þjónustunni við það. Meðan við
getum ekki boðið öllu gömlu, sjúku
fólki upp á mannsæmandi aðstæður,
hjúkmn og aðhlynningu, ættum við
að hafa hægt um okkur og hreykja
okkur lítið af þeim íslenzka þjóðfé-
lagsveruleika sem við blasir. Sú saga
verður ekki rakin hér. En þau em
mörg vandamálin á íslenzkum heim-
ilum vegna þess að ekki er hægt að
koma öllu þessu sjúka fólki á viðeig-
andi hjúkmnarheimili þar sem það
getur fengið þá aðhlynningu sem
þjóðfélaginu ber skylda til að veita
því. Það er rétt sem landlæknir seg-
ir nýlega í grein hér í blaðinu að
heimilin séu „ekki lengur í stakk
búin til þess að sinna umönnunar-
sjúklingum sökum mannfæðar og
vinnu fjarri heimilum". Og að lokum
er ástæða til að vekja athygli á þeim
orðum hans að stefnan í öldmnar-
málum hafí ekki verið heppileg „því
að of mikil áherzla hefur verið lögð
á byggingu elliheimila en mun síður
hjúkrunarheimila". Það er þó upp-
örvandi að Reykjavíkurborg hyggst
nú ásamt öðmm reisa tvö ný hjúkr-
unarheimili fyrir aldraða — og veitir
ekki af.
Mikil menningarsöguleg
verðmæti í Laugarnesi
Minjavernd:
DANSKUR minjaráðgjafi Erland Porsmose var nýlega staddur hér
á landi í boði Listasafns Siguijóns Ólafssonar og Norræna hússins.
Um síðustu helgi flutti Erland fyrirlestur í Norræna húsinu um vernd-
un minja á Fjóni þar sem síðustu tíu árin hefur verið unnið að því
að skrá menningarsögulegt landslag 640 smá þorpa. Auk þess fjall-
aði Erland um Nordisk Kulturlandskabsforbund, norræna nefnd sem
fjallað hefur um menningarsögulegar minjar í Iandslaginu.
Erland lauk cand. phil prófí í
sagnfræði frá háskólanum í Óð-
insvéum árið 1976 og doktorsprófí
árið 1987. Hann skrifaði doktors-
ritgerð um sögu sveitaþorpa á Fjóni
á tímum ræktunarsamvinnu og
hefur sérhæft sig í tiltölulega ungri
fræðigrein sem nefnd hefur verið
menningarladslagsfræði. Þessi
fræðigrein er lítið þekkt á Islandi
en að sögn Erlands er hún vel-
þekkt í Danmörku og í Svíþjóð en
í báðum löndunum hafa menning-
arlandslagsfræði verið stunduð
síðustu tíu áram.
Menningarlandslagsfræði
Erland segir menningarlands-
lagsfræði fjalla um menningar-
sögulegar minjar í landslagi. „I
hugum flestra er varðveisla minja
annað hvort falin í því að varðveita
núverandi umhverfi fólks, hús og
garða, eða halda upp á fyrritíma-
byggingar. Færri gera sér grein
fyrir því að þarna á milli er stór
eyða sem hefur gleymst. Við mun-
um ekki eftir öllum þeim minjum
sem maðurinn hefur markað í um-
hverfí sínu í aldanna rás. Hann
hefur ræktað akra, lagt vegi, byggt
hús og borgir, svo eitthvað sé
nefnt. Óll þessi ummerki em verð-
mæti sem hætt er við að glatist.
ef ekki er hugað að verridun þeirra
og skráningu menningarlandslags-
ins,“ segir Erland og nefnir Þing-
velli sem dæmi. „ Þingvellir eru
fallegir en það sem fyrst og fremst
gefur staðnum gildi em menning-
arsögulegar minjar sem tengjast
staðnum, ritaðar heimildir og leifar
frá fyrri tíð.“
Verðmæti í hættu
Annað dæmi um menningar-
sögulegt landslag er Laugarnesið,"
segir Erland um leið og hann lítur
út um gluggann á skrifstofu Birg-
ittu Spur í Listasafni Siguijóns
Ólafssonar í Laugarnesinu. „Á
þessu litla svæði,“ segir hann og
bendir niður að sjó, „má fínna
menningarsögulegt landslag frá
landnámsöld allt til dagsins í dag.
Héma niður við sjóinn var t.d. land-
námsjörðin Laugarnes en um hana
er getið í Njálu. Sagt er frá því
að eftir víg Glúms Oleifssonar er
átti Hallgerði langbrók hafí hún
skipt á jörðum við Þórarin bróður
Glúms sem bjó í Laugarnesi. Getið
er um hjáleigur í rituðum heimild-
um og snemma á 13. öld er getið
um kirkju í Laugarnesi í kirkna-
skrá Páls biskups Jónssonar.
Seinna, eða á 19. öld, verður svo
biskupssetur á Laugarnesi en að-
eins um stundarsakir því fyrir alda-
mótin var biskupssetrið flutt inn
til Reykjavíkur. Nokkm seinna
byggðu danskir Oddfellowar hold-
veikraspítala hér rétt fyrir ofan en
í seinni heimsstyrjöldinni lagði
breski herinn hald á spítalann sem
var gríðarlega stórt timburhús.
Bretarnir létu spítalann ekki nægja
°g byggðu fjöldan allan af bröggum
allt í kringum spítalann. Einn þess-
ara bragga varð seinna vinnustofa
Siguijóns Ólafssonar og grunnur-
inn að Listasafninu,“ segir Erlend
og bætir því við, alvarlegur í bragði,
að ekki sé seinna vænna fyrir ís-
lendinga að gæta að þeim menning-
arverðmætum sem enn finnast á
nesinu.
Verndun og skráning minja
Árið 1980 fannst yfirvöldum á
Fjóni kominn tími til að huga að
verndun 640 smá þorpa á eynni.
Dr. Erland Porsmose í Laugarnesinu. Morgunblaðið/KGA
Þau létu ekki sitja við orðin tóm
og fengu Erland til liðs við sig.
Honum var falið það verkefni að
skrá menningarlandslagssögu þor-
panna auk þess sem hann gaf yfir-
völdum ráðleggingar um hvaða
minjar ætti að varðveita öðrum
fremur. „Við verðum auðvitað að
gera okkur grein fyrir því að við
getum ekki varðveitt öll vegsum-
merki manna. Samfélagið tekur
örum breytingum sem við vildum
síst standa í vegi fyrir. Við viljum
þó halda tengslum við fortíðina
með því að varðveita góð dæmi um
það sem maðurinn hefur skilið eft-
ir sig í landslaginu í aldanna rás.
í sumum tilfellum, t. d. þegar
rústir eru varðveittar, er þetta auð-
velt, en í öðrum tilfellum felur varð-
veislan í sér ómælda vinnu. Dæmi
um þetta er í Svíþjóð þar sem reynt
er að varðveita yfirgefna akra en
sífellt verður að stinga úr þeim tré
sem eru komin í akrana um leið
og hætt er að nota þá. Eins eru
þessu farið með dönsku heiðarnar.
Þeim verður að sinna til þess að
þær varðveitist í sömu mynd og
áður.“
Erland hóf störf sem safnvörður
við Kerteminde Museum 1980 og
var samhliða lektor í byggingasögu
við háskólann í Óðinsvéum. Hann
hefur verið menningarsögulegur
ráðgjafi yfírvalda á Fjóni í minja-
verndarmálum frá 1981. Nú er
Erland .forstöðumaður safnsins í
Kerteminde. Hann hefur gefið út
fjölda bóka og rita um bygginga-
sögu, landbúnaðar- og héraðssögu.
Meðal annars má nefna 10 síðna
bæklinga um menningarlandslags-
sögu þorpanna 640 sem hann hefur
rannsakað á Fjóni.
Atvinnuástand öryrkja betra
en í nágrannalöndunum
11. október 1990 og í framhaldi af
ráðstefnu um atvinnumál fatlaðra.
Formaður bandalagsins, Arnþór
Helgason, flutti ítarlega skýrslu um
starfsemi bandalagsins. Öiyrkja-
bandalagið hefur átt náið samstarf
við stjórnvöld um lausn ýmissa hags-
munamála fatlaðra, veitt umsögn
um ýmis lagafrumvörp og átt full-
trúa í nefndum, sem unnið hafa að
samningu fmmvarps um húsnæðis-
stofnun ríkisins og endurskoðun laga
um málefni fatlaðra. Þá hafa sam-
skipti bandalagsins við erlend sam-
tök aukist en Öryrkjabandalagið tek-
ur þátt í starfí norrænna samtaka
og alþjóðlegra um endurhæfingu
o.fl. Þá hefur bandalagið veitt ýmsa
styrki til velferðarmála fatlaðra.
Á ráðstefnunni kom fram að at-
vinnuástand öryrkja hér á landi er
íslands var haldinn fimmtudaginn
honum efndi Öryrkjabandalagið til
betra en í nágrannalöndum okkar.
Þó hefur reynst erfítt að útvega
þeim sem em mest fatlaðir atvinnu
við sitt hæfí.
í umræðum og fyrirlestrum kom
fram að leita verður nýrra leiða til
þess að skapa fötluðu fólki-atvinnu-
tækifæri. Reglugerð um öryrkja-
vinnu hefur reynst mjög erfið í fram-
kvæmd og þrátt fyrir ítrekuð til-
mæli hefur reynst ókleift að fá henni
breytt.
Varpað var fram hugmynd um
endurhæfíngu fatlaðra og starfs-
menntun á vegum einkafyrirtækja
en til þess að það sé unnt verður
ríkisvaldið að styðja við bakið á at-
vinnurekendum í þessu skyni. Þá
komu fram hugmyndir um sam-
ræmdari stjórn á framleiðslu vernd-
aðra vinnustaða til þess að koma í
veg 'fyrir óæskilega samkeppni
þeirra á milli.
Átvinnumál fatlaðra á lands-
byggðinni eru nokkuð annars eðlis
en á Reykjavíkursvæðinu, en þar
veldur einhæfni atvinnulífsins
nokkmm vandræðum við lausn á
atvinnumálum fatlaðra. í máli Soffíu
Lárusdóttur, framkvæmdastjóra
Svæðisstjórnar Austurlands um mál-
efni fatlaðra, kom fram að knýjandi
nauðsyn er á skipulagðri atvinnuleit
í nánum tengslum við atvinnuleit
sveitarfélaganna.
Ráðstefnu bandalagsins um at-
vinnumál fatlaðra sóttu um 120
manns og þóttu umræður marka
þáttaskil á þessu sviði.
(Frcttatilkynning)
# Morgunblaðið/Árni Sæberg
Engm beygjuljós við Snorrabraut
Einu gatnamótin á Miklubraut, sem ekki eru búin beygjuljósum fyrir vinstribeygjur, eru við Snorrabraut. Þar
myndast oft langar raðir bifreiða á annatíma. Að sögn Inga Ú. Magnússonar gatnamálastjóra, er ekki fyrir-
hugað að setja upp beygjuljós, þar sem umferðip er lítil til vinstri að jafnaði og ljósin tefðu fyrir umferð um
gatnamótin. Um 40.000 bflar fara um Miklubraut á sólarhring.
Þing Múrarasambands Islands:
Málefni Evrópubanda-
lagsins bar hæst á þinginu
NÍUNDA þing Múrarasambands íslands var haldið í Reykjavík 29.
september sl. og sóttu það 32 fulltrúar og gestir víðsvegar að af
landinu. í Múrarasambandi íslands eru 8 félög. Þingforseti var kjör-
inn Jón Guðnason, Reykjavík, og varaþingforseti Kjartan Ó. Tómas-
son, Akureyri.
Stefán Már flytur erindi sitt. Honum á hægri hönd er Helgi Steinar
Karlsson og á vinstri hönd Gísli Dagsson.
Fjölmörg mál vom rædd og af-
greidd á þinginu. Meðfylgjandi em
ályktanir þingsins sem samþykktar
vom um eftirtalda málaflokka:
Kjara- og atvinnumál. Fræðslu-
og eftirmenntun. Aðbúnað, holl-
ustuhætti og öryggi á vinnustöðum.
Málefni lífeyrissjóða. ísland og Evr-
ópubandalagið, ákvæði Rómarsátt-
málans um fijálsa för launþega og
rétt til atvinnurekstrar.
Flutt vom á þinginu erindi um
eftirtalin mál: Fræðslu- og eftir-
menntun: Ástráður Þórðarson múr-
ari, kennari við Iðnskólann. Guð-
mundur Hjálmarsson múrari, kenn-
ari við Tækniskólann. Guðmundur
Pálmi Kristinsson verkfræðingur.
Ryk- og mengunarmælingar:
Víðir Kristjánsson deildarstjóri hjá
Vinnueftirliti ríkisins.
Ákvæði Rómarsáttmálans um
fijálsa för launþega og rétt til at-
vinnurekstrar: Stefán Már Stefáns-
son prófessor og fylgir úrdráttur
úr erindi hans hér með.
I lok þingsins fór fram stjórnar-
kjör til næstu tveggja ára og hlutu
eftirtaldir kosningu:
Miðstjóm: Helgi Steinar Karls-
son, Reykjavík, formaður; Haf-
steinn Sigurvinsson, Garði, vara-
formaður; Rafn Gunnarsson,
Reykjavík, Hörður Runólfsson,
Reykjavík, Kjartan Ó. Tómasson,
Akureyri, Vilhjálmur Pálmason,
Blönduósi, Magnús Sveinbjömsson,
Selfossi, meðstjórnendur.
Varastjóm: Einar Helgason,
Hvolsvelli, Ottó Jónsson, Borgar-
nesi, Sigurður R. Guðmundsson,
ísafírði, Tryggvi Gunnarsson, Ak-
ureyri, Hilmar Guðlaugsson,
Reykjavík, Sæmundur Harðarson,
Hornafirði, Jóhannes Ólafsson,
Keflavík.
Sambandsstjórn: Guðmundur R.
Guðmundsson, Borgamesi, Svavar
Tjörvason, Keflavík, Gísli Andrés-
son, Akureyri, Gísli Dagsson,
Reykjavík, Áðalsteinn Maríusson,
Sauðárkróki, Ásbjöm Hartmanns-
son, Selfossi, Gunnar Bjarnason,
Homafirði, Öm Sveinbjörnsson,
Isafirði.
Varamenn: Kristján Hannibals-
son, Akranesi, Sigfús Jóhannesson,
Keflavík, Jón Sigþór Gunnarsson,
Akureyri, Gísli Magnússon,
Reykjavík, Þór Þorvaldsson, Sauð-
árkróki, Haukur Logi Mikaelsson,
Hveragerði, Kolbeinn Þorgeirsson,
Hornafirði, Jón Þorláksson, ísafirði.
Endurskoðendur: Gunnar M.
Hansen, Reykjavík, Einar Öm Guð-
jónsson, Reykjavík. Til vara: Gísli
Dagsson, Reykjavík.
Umræður um
Evrópubandalagið
Stefán Már vék í upphafi máls •
síns að því að í umræðunni um
aðild að Evrópubandalaginu eða
samningi um evrópskt efnahags-
svæði væri oft talað um frelsin fjög-
•ur.
Hann talaði hins vegar um frels-
in fímm eða fímm frelsisþætti. Þ.e.
í fýrsta lagi að vörur gætu farið
óhindrað milli landa, í öðru lagi
fijálsa för launþega milli landa, í
þriðja lagi rétt til fijálsrar atvinnu-
starfsemi, í ijórða lagi rétt til
fijálsrar þjónustustarfsemi og loks
í fímmta lagi rétt til fíjálsra fjár-
majgnshreyfínga.
I þessu erindi kvaðst hann ætla
að fjalla um tvo þessara þátta, þ.e.
fijálsa för launþega milli landa og
fijálsan rétt til atvinnustarfsemi.
Hann vék síðan fyrst að ákvæðum
Rómarsamningsins um fijálsa för
launþega landa á milli sem mundi
skipta miklu máli hvað ísland varð-
aði. Hann bendi á að Evrópubanda-
lagið væri bandalag sem lyti að
markaði að mestu. Ekki væri að
því stefnt, a.m.k. ekki skv. Rómar-
samningnum, að búið væri til eitt
þjóðfélag úr mörgum. Hins vegar
væri það takmark að aðildarríkin
mynduðu saman einn markað að
því er varðaði framangreinda þætti.
Viðræður þær sem nú standa yfír
um sameiginlegt efnahagssvæði
sagði hann að fjölluðu í mörgum
megin atriðum um sama efni og
Rómarsamningurinn, þó aðeins tak-
markaðra.
Ræðumaður vék þá næst að því
hvers vegna höfundar Rómarsamn-
ingsins legðu svo mikla áherslu á
fijálsa för Iaunþega milli landa.
í fyrsta lagi teldu þeir slíkt skapa
launþegum betri atvinnutækifæri
en þeir hefðu ella og í öðru lagi
væri slíkt hagkvæmt fyrir fram-
leiðsluna, t.d. þegar skortur væri á
sérmenntuðu fólki á einu svæði
leiddi þetta til að auðveldara yrði
að fá slíkt fólk til starfa þar. Af
því leiddi svo aftur að unnt væri
að framleiða vöru á hagkvæmari
hátt og með minni tilkostnaði. Ná-
kvæmlega sama hugsun væri svo
að baki réttinum til fijálsrar at-
vinnustarfsemi. Fyrirtæki kynnu að
sjá sér hag í að starfa í öðru landi
en heimalandi sínu. Þau kynnu að
ráða yfírþekkingu sem skorti í landi
því sem þau vildu flytja starfsemi
sína til eða þau teldu ytri aðstæður
henta starfsemi sinni betur. Hugs-
unin væri sú að ef fyrirtæki teldi
sér hagkvæmt að flytja sig um set
ætti það að fá að gera það. Árang-
urinn ætti þá að verða sá að vörurn-
ar yrðu ódýrari og launin betri.
Annað mál væri svo hvort sú yrði
raunin.
Stefán Már vék því næst að því
að f tilteknum ákvæðum Rómar-
samningsins væri fjallað um fijálsa
för launþega landa á milli. Laun-
þegi væri í stuttu máli sá sem vinn-
ur verk í þágu annarra gegn launa-
greiðslu. Hér yrði þó að hafa í huga
að hugtakið launþegi í Rómarsamn-
ingnum gæti aldrei orðið annað en
EB lagahugtak. Ekki skipti máli
hvernig hugtakið væri skilið í ein-
stökum aðildarlöndum.
Bandalagið sjálft ákvæði hver
væri launþegi í skilningi þess og
ágreiningur í því efni heyrði undir
dómstóla bandalagsins í Lúxem-
borg sem í framkvæmd skýrði allan
EB-rétt rúmri skýringu. Ræðumað-
ur vék því næst að því hvað hugtak-
ið frjáls för launþega á milli landa
fæli í sér. Hann skilgreindi það svo
að launþegar ættu að geta farið
óheft milli landa til að afla sér at-
vinnu. Þess bæri hins vegar að
gæta að Rómarsamningurinn
geymdi ekki ákvæði um frelsi þegna
aðildarríkjanna til að ferðast
óhindrað milli aðildarríkjanna í öðru
skyni en atvinnuleit. Ekki væri um
að ræða fijálsan búseturétt. Réttur-
inn væri alfarið bundinn við ferð í
atvinnuleit og til að setjast að í
öðru landi að fenginni atvinnu þar.
Þá væri mikilvægt að óheimilt væri
með öllu að mismuna þegnum aðild-
arríkjanna við ráðningu í störf og
hvað laun og önnur starfskjör varð-
aði. Nánartiltekið sagði ræðumaður
að um væri að ræða:
1. Launþegi í einu aðildarríki á
þess kost að sækja um laust starf
í öðru aðildarríki. Skylt er aðild-
arríkjum að viðurkenna þann rétt
hans.
2. Launþegi getur ferðast óheft
milli aðildarríkjanna og innan þeirra
í því skyni að afla sér starfs.
3. Launþegi má búa í landinu þar
sem hann fær starf að því leyti sem *
nauðsynlegt er vegna atvinnunnar.
4. Launþegi má dvelja áfram í
landinu eftir að starfí lýkur skv.
þeim reglum sem framkvæmda-
stjórn EB setur.
Til þess að ná þeim markaði sem
stefnt er að með Rómarsamningn-
um sagði ræðumaður samninginn
veita stofnunum EB víðtækan rétt
til að setja reglugerðir og tilskipan-
ir til frekari útfærslu samningsins.
Hvað launþega varðar sagði hann
slíkar reglur hafa verið settar í tals-
verðum mæli.
Þar kæmi m.a. fram að launþegi
sem fengið hefur atvinnu utan
heimalands síns nýtur ekki aðeins
sömu launakjara og þegnar dvalar-
landsins, heldur ber og að veita
honum sambærileg félagsleg rétt-
indi svo sem til öflunar húsnæðis
og aðgangs að skólum fyrir sig og
fjölskyldu sína.
Næst vék ræðumaður að tak-
mörkunum sem réttur launþega til
fijálsrar farar sætir en þær kvað
hann vera:
1. Aðildarríki getur komið í veg
fyrir að launþegi fái rétt til starfs
og dvalar í landinu ef slík neitun
styðst við allsherjarreglu, eða ör-
yggis- og heilbrigðissjónarmið.
2. Þegar um er að ræða opinbera
þjónustu gilda takmarkanir einkum
þegar um er að ræða sérstaka trún-
aðarmenn stjórnvalda.
3. Þegar um hrein innri málefni
aðildarríkis er að ræða gilda tak-
markanir.
4. Óbeinar hindranir geta loks
orðið réttinum til fyrirstöðu svo sem
kröfur um málakunnáttu, menntun
o.fl.
Fyrirlesari kvað þýðingu slíkra
takmarkana minni en ætla mætti
þar sem dómstóll EB skýrði allar
slíkar takmarkanir þröngt og stofn-
anir bandalagsins störfuðu mark-
visst að því að ryðja óbeinum hindr-
unum úr vegi.
Stefán Már vék að lokum sér-
staklega að réttinum til fijálsrar
atvinnustarfsemi. Atvinnustarfsemi
væri sú starfsemi sem færi fram
fyrir reikning og á áhættu viðkom-
andi aðila. Þegar um atvinnustarf-
semi í þessu sambandi væri að
ræða þyrfti að ákveða hverrar þjóð-
ar fyrirtækið væri, þ.e. hvort þjóð-
erni þess veitti jiví rétt skv. Rómar-
samningnum. I því sambandi væri
byggt á því hvar heimili fyrirtækis-
ins væri, þ.e. hvar það hefði valið
sér heimili eða hvar það hefði aðal-
starfsemi sína. Gagnstætt því sem
væri um fijálsa för launþega milli
landa kvað hann kjamann í reglun- ,
um um rétt til fijálsrar atvinnu-.
starfsemi ekki í sjálfu sér vera
frelsi. Rétturinn gengur hér
skemmra. Þarna væri kjarninn sá
að ekki mætti mismuna atvinnufyr-
irtækjum á grundvelli þjóðernis.
Atvinnufyrirtæki sem ætti heima í
einu aðildarríki mætti flytja um set
og stunda starfsemi sína í öðru .
aðildarríki og ætti m.a. jafnan að
gang að auðlindum þess, fullnægði
það lagaskilyrðum sem sett væru
fyrir starfseminni í því ríki. Frá
aðalreglunni væru svo undantekn-
ingar sem í meginatriðum væm
hliðstæðar þeim undantekningum
sem gilda varðandi launþega.
Ályktun um EB
9. þing Múrarasambands Islands,
haldið í Síðumúla 25, Reykjavík,
laugardagnn 29. september 1990,
samþykkir að beina því til íslenskra
stjómvalda að þau sýni ítmstu að-
gát í könnunar- og undirbúnings-
viðræðum EFTA og EB um evr-
ópskt efnahagssvæði.
Á hinn bóginn hvetur þingið til
að reynt verði að ná sem hagstæð-
ustum viðskiptasamningum við
Evrópubandalagið jafnframt því
sem stóraukin áhersla verði lögð á
aukna markaðssókn í löndum
Norður-Ameríku og Austur-Asíu og
í þeim löndum Austur-Evrópu sem
ekki eru þegar á leiðinni í Evr-
ópubandalagið. Þetta telur þingið
nauðsynlegt til að skapa okkur við-
unandi samningsaðstöðu í við-
skiptasamningum okkar við Evr-
ópubandalagið í framtíðinni.
Ályktun um málefni
lífeyrissjóða
9. þing Múrarasambands íslands
haldið í Síðumúla 25, Reykjavík
laugardaginn 29. september 1990
samþykkir að senda fjármálaráð-
herra greinargerð Guðjóns Hansen
tryggingafræðings, dagsetta . 29
september 1989: „Um frumvarp ti
laga um starfsemi lífeyrissjóða 04
áhrif lagasetningar á starfsem
Lífeyrissjóðs múrara," þar sen
hann fjallar um frumvarp það sen
Endurskoðunarnefnd Lífeyriskerfii
samdi og lagt var fyrir Alþingi í
112. löggjafarþingi 1989-1990.
Jafnframt beinir þingið því til
ráðuneytisins að áður en nýtt laga-
frumvarp um þetta um þetta efni
verði lagt fyrir Alþingi á frumvarp-
inu meðal almennings, m.a. með
fundarhöldum með sjóðfélögum ein-
stakra lífeyrissjóða, þar sem færi
gefíst á að koma að athugasemdum
varðandi efni frumvarpsins og að
ræða hvort og þá að hvaða leyti
það mundi leiða til breytinga á rétt-
arstöðu einstakra hópa sjóðfélaga.
Jafnframt yrði komið á umræðu
í sjónvarpi og útvarpi þar sem gagn-
rýnendum framvarpsins gæfist
kostur á að koma sjónarmiðum
sínum á framfæri við höfunda þess
og rökstyðja þau.
Þingið telur brýnt að vel sé vand-
að til löggjafar sem snertir með
beinum hætti hagsmuni alls al-
mennings og að til þess að svo
megi verða þurfi öll sjónarmið að
fá að koma fram og hafa áhrif á
endanlega gerð frumvarpsins.
Þingið telur að endurskoða þurfi
reglur um tekjutryggingu aldraðra
og annarra bótaþega Trygginga-
stofnunar ríkisins. Endurskoðun
þessi verði gerð með það fyrir aug-
um að hækka til muna skerðingar-
mörk þau sem sett eru vegna aðild-
ar bótaþega að hinum almennu
lífeyrissjóðum.
Líta má á að lífeyrissjóðina sem
sparifé sjóðfélaganna. Venjulegt
sparifé skerðir ekki tekjutryggingu
hjá Tryggingastofnun ríkisins.
Ennfremur skorar þingið á fjár-
málaráðherra, að beita sér fyrir
því, að tvísköttun lífeyrisgreiðslna
verði hætt.