Morgunblaðið - 18.10.1990, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 1990
J—— w—fr—I—f4-V (——r-H HHrr rrr
Minning:
*
Elísabet Amadóttir
Þvol
er drýgra
ÞwJ er eifíti el&ti
uppþvot t&lögur hér á landí.
Sarníeinmgu Þvoh hefur
him vegsr margofi verið
breyit i kjóJfarnýTra hráefna
sem komiðhaía á markaðinn.
Við vekjum séret&klega
athyg'íi á að Þvol er drýgra
ímtkun. vegnaþessað
það mniheldur meira aí'
vírkum sápuefnum, það
geiur meiri gljáa og er mih
FRirö
Lyngási 1, Ga'ðabæ
S m 65*13-22, T&iefa/ 65-18-57
í dag er borin til grafar Elísabet
Ámadóttir. Blessuð móðursystir
mín fékk á 94. aldursári kyrrlátt
og fagurt andlát. Fékk að fara á
eftir manni sínum, séra Óskari J.
Þorlákssyni, tveimur mánuðum eft-
ir að þau kvöddust svo ástúðlega
daginn áður en hann var óvænt
burt kallaður. Það var við hæfi. í
56 ár höfðu þau fetað saman ævi-
veginn, samstiga í eindrægni og
stutt hvort annað.
Vigdís Elísabet Árnadóttir var
fædd í Gerðakoti á Miðnesi 12.
nóvember 1896, þriðja dóttir Elínar
Ólafsdóttur frá Efri Hömrum í
Holtum og Áma Eiríkssonar frá
Fiðjakotshjáleigu í Landeyjum, sem
bjuggu í Landlyst og síðan í Gerða-
koti. Elísabet var aðeins 11 ára göm-
ul þegar Árni drukknaði með skips-
höfn sinni er bát þeirra hvolfdi svo
að segja í augsýn heimafóiks 14.
mars 1908. Fómst þar allir karl-
mennirnir á heimilinu, auk Árna
tengdasonur hans, fóstursonur og
tveir vermenn. Eftir sátu ekkjan
og dætumar sex, 2ja til 14 ára
gamlar, auk dóttur Áma frá fyrra
hjónabandi. En Elín hélt áfram
búskap með dætrum sínum og bætti
það sama ár við hópinn 40 vikna
gamalli vegalausri frænku sinni.
Nú við fráfall Elísabetar eru aðeins
tvær þessara samrýndu systra á
lífi, sú elsta Anna Sigríður, sem
gift var norskum manni, Henrik
Waagle, og Eiríka Guðrún, næst-
yngst, sem gift var Þorgrími Eyj-
ólfssyni kaupmanni í Keflavík. Hin-
ar vom Ólafía Sigríður, gift Árna
Sigfússyni, útgerðarmanni í Vest-
mannaeyjum og síðar séra Þórði
Oddgeirssyni í Sauðanesi, Tómas-
ína Kristín móðir mín, gift Pálma
H. Jónssyni skrifstofustjóra, Arnlín
Petrea, gift Óla J. Ólasyni skókaup-
manni í Reykjavík, hálfsystirin Vil-
helmína sem bjó áfram í Gerðakoti
með manni sínum Þorláki Eyjólfs-
UÝTT SÍMANÚMER
auglvsingadbioæ
17- 27. október
Inniflísar-útiflísar
Veggflísar
Gólfflísar
Gerið kjarakaup á
Flísadögum Húsasmiðjunnar
HÚSASMIDJAN
Skútuvogi 16 • 104 Reykjavík • Sími 91-687700
syni eftir að móðir hennar hætti
búskap 1919 og uppeldissystirin
Lára Pálsdóttir, sem gift var Stef-
áni Bjönssyni, skrifstofustjóra í
Reykjavík. Ég nefni þessar systur
hér, því samband þeirra og sam-
lyndi var alla æfi alveg einstakt,
allt frá því þær bytjuðu að hjálpast
að eftir fráfall heimilisföðurins og
gilti það jafnt um heimili þeirra
síðar. Þar var alltaf mikill samgang-
ur, glaðværð mikil og samhjálp.
Var Elísabet þar alla tíð dijúgur
stólpi.
Að missa föður sinn var Elísa-
betu og þeim systrum mikið áfall.
Ámi hafði haft mikinn metnað fyr-
ir hönd dætra sinna. Hugðist veita
þeim menntun, senda þær allar í
Flensborgarskóla, sem ekki var jafn
sjálfsagt þá sem nú. Elín hélt við
breyttar aðstæður uppi þeim metn-
aði og dæturnar líka. Elísabet var
snemma músikölsk og fékk að æfa
sig á orgelið í Hvalsneskirkju og
seinna, þegar hún var komin til
Vestmannaeyja, þar sem hún af-
greiddi í verslun mágs síns, Árna
Sigfússonar, eyddi hún öllu sínu fé
í að fara í tíma í íslensku, dönsku
og orgelleik, sem átti eftir að reyn-
ast henni drjúgt veganesti sem
prestskona úti á landi og í
Reykjavík. En jafnframttókst henni
að spara saman til að komast á
hússtjórnarskólann í Norstrand í
Noregi, þar sem hún var í hálft
annað ár. Minntist Elísabet oft þess
tíma í Noregi og hélt af sinni óbrigð-
uiu tryggð sambandi við skólann
og skólasystur sínar þar.
Duusverslun var á þeim tíma ein
glæsilegasta verslunin í Reykjavík
og hafði mikil umsvif. Þangað réð-
ist Elísabet 1922 og sýnir það dugn-
að hennar og hæfni að hún var
brátt orðin verslunarstjóri í vefnað-
arvörudeildinni. Og svo mikils
trausts naut hún að hún var send
til Danmerkur í innkaupaferð fyrir
þessa merku verslun. Og einnig til
Þýskalands. En þótt launin væru
lág hafði hún tekið tíma í þýsku á
kvöldin. Sagði hún mér að hún hefði
ekki haft efrti á að borða í matsöl-
unni nema einu sinni á dag og held-
ur viljað eyða peningunum í að
mennta sig. Safnaði hún smám
saman bókum og greiddi síðar mán-
aðarlega 10 krónur inn á bókareikn-
ing sinn hjá Eymundsson. Um það
leyti voru yngri systur hennar, sem
einnig höfðu byrjað á að fara til
Ólafíu systur þeirra í Vestmanna-
eyjum, að koma til höfuðborgarinn-
ar og tók Elísabet þær undir sinn
verndarvæng. Þær bjuggu hjá henni
í herbergi og henni tókst að útvega
þeim stöður í helstu verslunum
bæjarins, en varla var hægt hærra
að komast á vinnumarkaðinum fyr-
ir ungar óreyndar stúlkur í þá daga
en að verða búðarstúlkur. Á fólk
nú sjálfsagt erfitt með að átta sig
á hvílíkan dugnað og sjálfsaga
þurfti til þess. Elísabet vann í Duus-
verslun í Hafnarstræti í 5 ár, þar
til Duusverslun varð gjaldþrota.
Elísabet sagðist hafa tekið mjög
nærri sér þegar Duus verslun hætti.
Hún hafði lagt sig þar fram og við-
skiptavinir í bænum þekktu hana
af öllu góðu. En skömmu síðar var
hún ráðin í aðra af stórverslunum
bæjarins, Verslun Haraldar Áma-
sonar í Austurstræti, og var þar í
7 ár í vefnaðarvörudeild, þar sem
það kom m.a. í hennar hlut að velja
efni fyrir skóla úti á landi og allt
til peysufata fyrir margar konur.
F’yrir 15 árum sagði Elísabet mér
í blaðaviðtali frá lífi búðarstúlkna
í Reykjavík á þeim árum. Þar var
glatt á hjalla, stúlkurnar leigðu sér
jafnvel sumarbústað og gengu
þangað um helgar og þær fengu
árlega kjóla til að vinna í, fínni en
þær höfðu efni á að kaupa í spari-
fatnað, jafnvel fengu þær hjá Har-
aldi silkikjóla þjóðhátíðarárið 1930.
Á þessum árum höfðu systurnar
gift sig hver af annarri og voru
farnar að eignast börn. Elísabet
dekraði okkur systurdæturnar og
var uppáhald okkar allra. Sumar
voru farnar að láta heita í höfuðið
á henni, sem var merki um að syst-
urnar reiknuðu ekki með að hún
gifti sig sjálf. Allt frá því ég man
fyrst eftir mér sat Elísabet með
mig og kenndi mér þulu'r og kvæði
og af engu vorum við systradætur
hennar stoltari en að fá að fara
með þessari glæsilegu og skemmti-
legu frænku í gönguferðir á sunnu-
dögum. Þannig hefur það verið alla
þessa áratugi, að Elísabet tók okk-
ur sérstaklega undir sinn verndar-
væng og við erum stoltar af því að
fá nú það hlutverk sem hún ætlaði
okkur, að fá að bera hana sadda
lífdaga til grafar. En eins og hún
sagði, þegar hún fór eitt sinn með
vísuna um Duusverslun: „Að vera
ríkur eins og Duus/óskar sér marg-
ur snauður./Eiga fögur og háreist
hús/hvar í býr sæld og auður./ En
eitt er meinið sem allir sjá/og
ómögulegt er að komast hjá,/loks-
ins að liggja dauður.“ Elísabet var
hafsjór af fróðleik og kunni vísu
við hvert tækifæri. Þar var aldrei
komið að tómum kofanum.
En allt í einu á árinu 1934 gekk
Elísabet frænka okkar í hjónaband,
hafði fallið fyrir ungum, glæsileg-
um presti, séra Óskari J. Þorláks-
syni, og fór með honum austur að
Kirkjubæjarklaustri. Það þótti ekki
öllum sjálfsagt þá, enda prestslaun-
in hálfdrættingur á við laun búðar-
stúlkunnar hjá Haraldi, sagði hún
mér einhvern tíma. En þá var
frænka mín hamingjusöm. Það
ljómaði af henni. Og hún gekk upp
í sínu starfi, að standa við hlið
prestsins og leggja sitt fram. Þótt
árin hennar yrðu ekki mörg á
Kirkjubæjarklaustri, þá talaði hún
oft og ávallt með hlýju um Skaftfell-
inga. Fannst hún eiga töluvert í
þeim og afkomendum þeirra sem
hún kynntist þar. Sama gilti um
Siglfirðingana, þeir sem þaðan
komu voru hennar fólk. Enda Heim-
sóttu sóknarbörnin fyrrverandi frá
þessum stöðum þau séra Óskar og
Elísabetu iðulega á fallegt heimili
þeirra á Aragötu 15 og brottfluttir
frá þessum stöðum kusu að koma
þangað til þess að láta vinna prest-
verk fyrir sig. Séra Óskar þjónaði
fyrst fámennu sveitapestakalli,
síðan allfjölmennu bæjarprestakalli,
Siglufirði, í 16 ár, og loks varð
hann dómkirkjuprestur í höfuðborg-
inni og dómprófastur þar. Ávallt
taldi Elísabet það sitt sjálfsagða
hlutverk að taka þátt í störfum
hans og láta sig varða sóknarböm-
in. Hún lét margvíslegt heilsuleysi
um ævina aldrei á sig fá og stóð
við hlið hans, hélt reisn sinni á
hveiju sem gekk. Kjarkur hennar
og dugnaður var oft alveg ótrúleg-
ur. Ég dáðist að frænku minni.
Gerðakotskjarkurinn lætur ekki að
sér hæða.
Þau séra Óskar og Elísabet eign-
uðust tvo drengi. Sá eldri dó
skömmu eftir fæðingu stuttu eftir
að þau fluttu til Siglufjarðar 1935
og var það frænku minni þung
þraut. En lítil stúlka, systurdóttir
Elísabetar, Helga Pálmadóttir, kom
til þeirra, og skömmu síðar eignuð-
ust þau annan dreng, Áma Óskars-
son. Árni er útvarps og sjónvarps-
virki að mennt, kvæntur Heiðdísi
Gunnarsdóttur fóstm og eiga þau
tvö böm, Elísabetu Halldóru og
Gunnar, og eitt bamabam. Helga
er sviðsstjóri hjá Sjónvarpinu, gift
Helga G. Samúelssyni verkfræðingi
og eiga þau tvö böm, sem bera
nöfn þeirra presthjónanna, Elísabet
Ama og Óskar Jón. Var samband
þeirra allra við Óskar og Elísabetu
einstaklega hlýtt. Og umhugsun og
hugulsemi eftir að halla tók undan
fæti fyrir frænku minni, svo hún
þurfti á umönnun að halda í Hátúni
lOb, falleg og fágæt. Þar naut
Elísabet góðrar hjúkmnar og hlýrr-
ar umönnunar hjá starfsfólki öldr-
unardeildar Landspítalans síðasta
æviskeiðið. Og þangað heimsótti
séra Óskar hana lengst af daglega
í strætisvagnj, þótt hann væri sjálf-
ur orðinn sjúkur. Það var fallegt
að sjá þá ástúð sem ríkti milli þeirra
hjónanna, sem engin veikindi eða
elli gátu slegið á. Þannig kvöddust
þau fyrir tveimur mánuðum og ég
vil trúa því að þau hafi nú aftur
hist fagnandi á þeim stað sem þau
bæði voru alla ævi sannfærð um
að biði þeirra.
Elín Pálmadóttir
Þín náðin Drottinn nóg mér er,
því nýja veröld gafstu mér,
í þinni birtu hún brosir öll,
í bláma sé ég lífsins jjöll.
(E.H. Kvaran)
Hún Elísabet Árnadóttir er nú
kbmin á leiðarenda og hefur fengið
hvíldina. Nú er hún frjáls úr fjötrum
erfíðra sjúkdóma, sem öðm hveiju
hafa þjáð hana á langri ævi. Én
aldrei brast kjarkurinn og áfram
barðist hún og sigraðist á hverri
þrautinni á fætur annarri.
Afltaugin hennar var eiginmað-
urinn. Á hann var alltaf hægt að
treysta enda brást hann aldrei.
Hann var eins og farvegur óbilandi
trausts og trúar. Saman sigruðu
þau sjúkdóma og þrautir. Enda
sýndi það sig, að jafnskjótt og hann
var horfínn af hinu jarðneska sviði
lífsins, hrakaði óðum lífskrafti
hennar.
Hún þurfti ekki að bíða meira en
í tvo mánuði eftir lausninni, sem
henni og öllum ástvinum hennar
var kærkomin og Guði þökkuð. Hún
var komin heil til hafnar. Við vinirn-
ir samgleðjumst, hvað er annað
hægt að gera? Það er alltaf átakan-
legt að horfa upp á fólk sem þjáist
og á engar batahorfur eða lífsmögu-
leika framundan. Dvalartíminn er á
enda, hlutverkinu lokið. Eftir eru
minningar um duglegan og kjark-
mikla konu, fyrirmyndar húsmóður
og prestsfrú, sem stóð við hlið
manns síns og var hans hægri hönd
í öllu hans starfí. Hún gegndi vissu-
lega hlutverki sínu svo af bar.
Ég og mín börn minnumst þeirra
hjóna, sr. Óskars J. Þorlákssonar
og Elísbetar Ámadóttur með þökk
og virðingu. Þau vörðuðu veginn
vel og skildu eftir sig spor, sem
óhætt er að feta í.
Börnum þeirra, Helgu og Árna,
ástvinum þeirra og venslafólki öllu,
vottum við innilega samúð og biðj-
um þeim öllum blessunar Drottins.
Hrefna Tynes
Kveðja frá Inner Wheel
Reylgavík
í dag er kvödd ein af félögum
okkar í Inner Wheel Reykjavík, en
það er félag eiginkvenna Rotary-
félaga.
Elísabet Ámadóttir var gift sr.
Óskari J. Þorlákssyni, dómprófasti
í Reykjavík, en hann lést fyrir
skömmu.
Hún fæddist 12. nóvember 1896
og var því á 94. aldursári þegar
hún lést eftir langvarandi veikindi.
Elísabet var vel gefin, skemmti-
leg og ósérhlífín enda kom það sér
vel á sínum tíma, þegar prestsfrúin
þurfti að sinna hinum fjölbreytileg-
ustu störfum sem ekki tíðkast í
dag. Þótt hún gengi ekki alltaf
heil til skógar kvartaði hún aldrei,
heldur stóð alla tíð eins og klettur
við hlið manns síns.
Hún var orðin 80 ára þegar hun
gerðist félagi í Inner Wheel og sýn-
ir það út af fyrir sig hversu vak-
andi og félagslynd hún var. Hún
var alla tíð mjög áhugasöm um fé-
lagsstarfið og mætti vel á fundi
meðan heilsan leyfði.
Það er því með söknuði sem við
kveðjum hana og vóttum aðstand-
endum samúð og biðjum Guð að
blessa minningu hennar.