Morgunblaðið - 05.12.1990, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 1990
35
SÁÁ veit um hvað málið
snýst - sem betur fer
eftir Guðmund Örn
Ingólfsson
Alveg blöskrar mér þegar ég les
greinar eða hlýði á mál hinna svo-
kölluðu bindindismanna þessa
lands. Það er sami vællinn ár út
og ár inn og boðskapurinn allur á
einn veg; — áfengis- óg vímuefna-
bölið sé voðalegt, auka verði for-
varnir og draga úr neyslu — helst
að banna allt heila klabbið. Og auð-
vitað er bölið hræðilegt hjá mörg-
um. En boð, bönn og predikarnir
er svo annað mál.
Því er til að svara að allt hefur
það verið reynt — bönn hafa verið
reynd og lítið komið út úr þeim af
skynsamlegu viti. Nefndir hafa ver-
ið stofnaðar og haft það að mark-
miði að draga úr böli vímunnar.
Ekkert markvert hefur gerst, utan
að stofnuð var nefnd, og flestir
nefndarmanna töluðu varla mál
fólksins í landinu. Yfirleitt hefur
okkur íslendingum verið boðið upp
á hálf-vemmilega helgislepju þegar
kemur að því sem a.m.k. „áhuga-
manna“nefndir láta frá sér fara og
ber málflutningur þeirra oftar en
ekki með sér að þar fara menn sem
hafa sáralitla persónulega reynslu
af þessum hlutum og vita hreint
ekki hvar ætti helst að bera niður
á raunhæfan, nútímalegan hátt.
Þetta er svo sem í ágætu lagi, ef
þeir hefðu ekki alla tíð hæst og
fylltu mann algeru vonleysi um að
eitthvað verði gert af viti og í góð-
um tengslum við þessa þjóð sem
þetta land byggir.
Hér þjóta, alltaf öðru hveiju,
fram á ritvöllinn, menn sem lykta
langar leiðir ýmist af ofstæki eða
heimsfrelsunarkomplexum og tala
alls ekki til þeirra sem heyra þyrftu,
þ.e. áhættuhópa og aðstandenda
vímuefnaneytenda. — Það þýðir
ekkert að berja hausnum við
títtnefndan stein til eilífðarnóns og
halda að hægt sé að segja fólki í
eitt skipti fyrir öll að „vera nú ekki
að drekka" eða „að vera nú ekki
að fikta með vond efni“. Staðreynd-
in er sú að slík tilmæli hafa oftast
lítið upp á sig því mannskepnan er
forvitin og menn vilja einfaldlega
drekka — allavega svona í byijun.
Þeim fínnst þetta gott og gaman.
Og þá skiptir engu hvað einhverjir
velmeinandi bindindisfrömuðir
kunna að hafa til málanna að
leggja. Á þá er e.t.v. hlustað þegar
í óefni er komið og allt er í kalda
koli. Eða hvenær hafa t.d. foreldrar
getað sannfært börn sín í ljósi eigin
reynslu, svo þau fari ekki að feta
í óheppileg æskufótspor foreldr-
anna? Aldrei! Fólk vill brenna sig
sjálft og það mun það halda áfram
að gera og við því verður sáralítið
gert.
Nei, við þurfum á raunhæfum
forvörnum að halda, raunhæfri
fræðslu til sem flestra og raunhæf-
um viðbrögðum þegar siglt hefur
verið í strand í neyslu áfengis og
annarra vímuefna. Að mínu viti
hefur nefndarstarf, heimsóknir
bindindismanna, kannsku einu sinni
á ári í skólana, haft lítið að segja,
enda virðist mér að öll setning
markmiða í sambandi við forvarnir
hafi nú farið sisona fyrir ofan garð
og neðan jafnt hjá því opinbera sem
ýmsum bindindishreyfingum.
Vel getur það hafa farið fram
hjá mér, en hvergi hef ég séð neitt
um t.d. það markmið að selja minna
áfengi; hvergi neitt gert skipulega
í því að fræða skólakrakka í lengri
tíma, með verkefnavinnslu og
reglubundinni fræðslu, engin for-
eldrasamtök hef ég heyrt um í skól-
um sem hafi sett vímuefnavarnir á
oddinn og engar nefndir né bindind-
ishreyfingar sem koma fram í takt
við tímann með nútímalegum
starfsaðferðum.
Ég hef satt að segja ekkert séð
Guðmundur Örn Ingólfsson
„Mergurinn málsins,
þegar komið er að
vímuefnavandanum er
þessi: við þurfum for-
varnir þar sem mark-
miðin eru skýr og
árangur mælanlegur.“
af viti gert í þessum efnum nema
það sem kemur frá SÁÁ. Þar er
þó hægt að fá nokkuð ítarlegt nám-
skeið um þessi mál, þar er hægt
að komast í meðferð sem hefur
verið aðlöguð að því sem er að ger-
ast í nútímanum og þar er tekið
af jarðbundnu nútímaraunsæi á
þörfum jafnt sjúklinganna sem og
fjölskyldna þeirra, þar er hægt að
fá viðtöl við þjálfaða starfsmenn
án þess að hafa á tilfinningunni að
maður sé lentur inni á stofnun og
í kerfisbatteríi.
— Stundum heyrast raddir sem
halda því fram að meðferðarstofn-
anir SAÁ séu bara fyrir sí-innlagða
einstaklinga. Þessu má alfarið vísa
á bug og sýna allar nýjustu tölur
úr þeim herbúðum að slik tal er
ijarstæða. Árlega koma inn hundr-
uð fólks sem aldrei hafa farið í
meðferð. Hins vegar verður að segj-
ast eins og satt er að til eru marg-
ir einstaklingar sem þurfa að leita
aftur og aftur til SÁÁ í viðureign-
inni við sinn vanda. En hvers vegna
er það svona mikið mál? Allir aðrir
sjúklingar geta lagst inn aftur og
aftur á sínar viðeigandi sjúkrastofn-
anir sé þess þörf. Hveijum dytti
t.d. í hug að amast við þriðju inn-
lögn kransæðasjúklings svo dæmi
sé nefnt? Hverjir rísa þá upp og
hrópa hástöfum að ho'num hefði
verið nær að borða ekki svona mikla
fitu, hætta fyrr að reykja og hreyfa
sig meira? Engir. Þá erum við ekk-
ert nema elskulegheitin. Enda er
ekkert við því að segja. Ég vil bara
að þeir sem skaðast af áfengi og
öðrum vímuefnum sitji við sama
borð og aðrir sjúklingar. En þetta
var útúrdúr. Mergurinn málsins,
þegar komið er að vímuefnavandan-
um, er þessi: við þurfum forvarnir
þar sem markmiðin eru skýr og
árangur mælanlegur og þangað til
við höfum náð einhverjum árangri
á þeim vettvangi er okkur hollt að
minnast þess hvernig komið væri
fyrir þúsundum einstaklinga og fjöl-
skyldna þeirra, ef ekki væri til
SÁÁ. Nefndir eða ekki nefndir,
ályktanir eða ekki ályktanir,
draumsýnir um að fólk hætti
skyndilega að vilja fikta við þessi
efni — ekkert af þessu hefur hingað
til gagnast neinum þegar til kast-
anna kemur.
Þar hafa þessi þróttmiklu áhuga-
mannasamtök SÁÁ hins vegar
komið inn og bjargað því sem bjarg-
að verður. Væri nú ekki ráð að
virkja SÁÁ til að auka enn við starf
sitt og þær forvarnir sem þar eru
þegar unnar t.d. í fjölskyldudeild
og víða um land, koma á fót for-
varnadeild þar sem byggt yrði á
raunhæfri vitneskju þeirra sem í
eldlínunni standa, í stað sjálfskip-
aðra bindindisfrömuða með ósk-
hyggjuna eina að leiðarljósi; of-
stæki, þekkingarskort og vandlæt-
ingu drúpandi úr hverjum penna?
Ja, ég bara spyr - höfum við efni
á að hika í baráttunni?
Iíöfundur er fulltrúi og hefur
lengi starfað að áfengis- og
vímuefnamálum.
STJÖRNUKORT
Falleg og persónuleg jólagjöf
Persónulýsing: Fjallar um
grunneðli, tilfinningar, hugs-
un, ást, samskipti, vinnu o.fl.
Bent er á hæfileika og veik-
leika.
Framtíðarkort: „Persónulegt
veðurkort", fjallar um hæðir
og lægðir í lífi þínu, hvað beri
að forðast og hvað sé æski-
legt. Nýtt í kortinu er ársyfirlit
á einni síðu.
Sendum samdægurs í
póstkröfu.
Guimlaugur Guómundsson
Stjömuspekistöðin
Aðalstræti 9, sími 91-10377
Miðbæjarmarkaði.
PERSÓNULÝSING
FRAMTÍÐARKORT
12 MÁNUDIR
JL III*
ASEA BROWN BOVERI
RAFVERKTAKAR -
RAFVIRKJAR
Eigum fyrirliggjandi greinitöflur og töflu-
efni fró ABB STDTZ KONTAKT
STOTZ
i
Vatnagorúum 10, 124 Reykjavík,
Símar 685854/685BS5.
E.TH.MATHIESEN H.F.
BÆJARHRAUN 10 - HAFNARFIRÐI - SÍMI 651000
með minni
Reykjavik:
Penninn, Hallarmúla, Kringlunni, Austurstræti.
0 Frábær vél á
einstöku verði
0 Strimill og skýrt
Ijósaborð
0 Svart og rautt letur
0 Stærð:
210x290x80 mm
mm m ®
ibico
REIKNIVELAR
ERU ÓRÝRARI OG BETRI
íbÍCO 1232
0 12 stafa reiknivél
Glæsileg v-þýsk eldhúsraftæki, samræmt
útlit. Vara í hæsta gæðaflokki á góðu verði.
Útsölustaðir um land allt.
Einar Farestveit & Co.hf.
Borgartúni 28 — S 622901 og 622900