Morgunblaðið - 06.01.1991, Blaðsíða 4

4 G
MGRGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 1991
SÆDREKINN
Upptökur
piýða Geirþrúði, þegar uppgötvað-
ist að leikstjórann vantaði. Þegar
menn fóru að skima í kringum sig
kom Dreyer í ljós við tjörn eina þar
sem hann stóð hugsi og horfði í
vatnsflötinn. Tíminn leið og ekkert
gerðist, en enginn vildi verða til að
trufla íhugun meistarans, þar til
tökumaðurinn mannaði sig upp í
að ganga til hans og benda honum
á að allt væri til reiðu og nauðsyn-
legt að hafa hraðann á til þess að
ljúka atriðinu í tæka tíð. Þá benti
Dreyer á ljósbrot í vatninu og sagð-
ist vilja ná þessu inn í atriðið, það
þyrfti að breyta skotinu. Engum
datt í hug að gagnrýna þessa af-
stöðu meistarans og næstu tveir
tímar fóru í að stilla upp í nýja
skotið. Þá byijaði að rigna. Meðan
beðið var eftir uppstyttu gekk
Baard ti Dreyers og spurði hvað
hann hefði í hyggju að gera ef ekki
næðist að taka upp atriðið fyrir
myrkur. „Þá tökum við það bara
næsta sumar,“ var svarið.
Enn víðtækari rullupróf fóru
fram í Lundúnum og síðan lagði
ég leikaralistann fyrir Alan, sem
samþykkti hann óbreyttan. Þetta
gerðist allt milli ótalinna ferða til
Wales, þar sem ég vann með leik-
myndahönnuði og búningahönnuði
og lagðist í enn frekari ferðalög í
leit að þeim tökustöðum sem enn
voru ófundnir.
Þreyttir víkingar fá
Graham MacGrath, sem fer
með eitt aðalhlutvertkið,
glímukappinn og leikarinn
Pat Roach og danski piltur-
inn Janek Lesniak.
ástæðu til að þakka tónskáldinu
fyrir fyrstu sinfóníu mína.
írskt langskip
Erfiðust var önnur vikan. Þá
fengum við víkingaskipið frá Ir-
landi, sem sigldi yfir írlandshaf til
móts við okkur á vesturströnd
Wales, við hafnarbæinn Fishguard.
Þetta skip létu borgaryfirvöld í
Dublin smíða til minningar um það
að borgin var á sínum tíma aðsetur
víkinga. Áhöfnin er einstakt safn
áhugamanna um siglingar þar sem
hver einstaklingurinn er öðrum for-
vitnilegri, en að írskum sið var mik-
ið um söng' og drykk á kvöldin,
jafnvel dans. Eftir skrautlega viku
með þessum írsku sægörpum er ég
sannfærður um skyldleika okkar
íslendinga við þessa létttrufluðu
þjóð.
Skipið er 70 fet á lengd, smíðað
eftir Gökstad-skipinu í Noregi. Það
lætur undravel í sjó, einkum þegar
seglið er uppi. Því miður var góð-
viðrið okkur tii vandræða og lá við
að ekki tækist að ná tveimur illvið-
risatriðum sem í myndinni eru.
Kallaðir voru til brunaliðsmenn frá
nærliggjandi borg til að búa til rign-
ingu. Þeir voru settir á stóran hrað-
bát með slöngur sínar og dælur,
en kvikmyndaliðið var á öðrum báti
með sín tæki og tól. í heila tvo
daga hringsnerumst við í kringum
víkingaskipið til að reyna að fá rign-
inguna réttu megin við tökuvélina
miðað við ljós og langskip - og
satt best að segja hefur ekkert á
ferli mínum reynt eins á þolinmæði
mína og þær tilfæringar allar. Leik-
ararnir ásamt sægörpunum írsku
máttu þola endalausa vosbúð, þind-
arlaust var ísköldum sjó dælt yfir
þá úr stórum brunadælum frá
morgni til kvölds.
I öðru sjávarháskaatriðinu hafði
ég ráðgert að einn skipveija hrykki
fyrir borð. Ég hafði leitað eftir sjálf-
boðaliða úr hópi statistanna, og
ekki stóð á framboði til slíkra
fremdarverka. Sá sem fyrir valinu
varð fór síðan í blautbúning undir
leikbúninginn, en eins og fyrr er
frá sagt var alltof gott í sjóinn og
því engin hætta á stórslysum, að
því er ég taldi. En aðstoðarhljóð-
maðurinn var ekki á sama máli og
lýsti því yfir að ég væri að leika
mér að dauðanum. Ekki vildi ég
valda honum né öðrum óróa og
breytti atriðinu, sagðist sjáifur
sér lúr.
mundu detta í sjóinn. Þessu mót-
mælti fyrsti aðstoðarleikstjóri, en
að breskri hefð er hann ábyrgur
fyrir almennu öryggi á vinnustað,
fremur en leikstjórinn. Hann vildi
sjálfur taka að sér hlutverkið. Ég
stakk upp á því að við færum báðir
í sjóinn. Hann samþykkti það.
í snatri vorum við drifnir í bún-
inga og komum okkur síðan fyrir
um borð í langskipinu. Brunaliðs-
menn beindu að okkur dælum sínum
og tökuvélar fóru í gang. Síðan
fleygðum við okkur í sjóinn, hann
miðskips, en ég af stefninu rétt við
drekahausinn og sveif dágóða stund
áður en ég hvarf í grænan sjó. Við
svömluðum nokkra hríð í sjónum,
öllum viðstöddum, nema kannski
aðstoðarhljóðmanninum, til mikillar
skemmtunar, en mest þó okkur
sjálfum.
Langþráður stormur
Eitt atriði sýnir langskipið sigla
upp árós að heimabyggð víking-
anna. Ósinn fannst hjá Aberdovey,
en þangað var nokkurra tíma sigl-
ing fyrir langskipið. Fiskibátur
fygldi þeim eftir, en allt gekk
óhappalaust. Það gaf góðan byr,
seglið var uppi alla leiðjna, en svo
tók að hvessa um of þannig að við
árósinn urðu írarnir að híma við
akkeri í fjóra klukkutíma í rigningu
og roki, áður en fært var upp ána.
Þá varð manni hugsað til þess að
heldur hafa ferðir víkingaskipa ver-
ið hijúfar og þægindasnauðar.
Þarna náðust loksins sannfærandi
myndir af skipinu í sjávarháska,
auk þess sem róðurinn upp árósinn
tókst með ágætum.
Við vorum náttúrulega stöðugt í
talstöðvarsambandi við skipið með-
an filmað var. Sem við vorum að
taka bestu langskotin í hvítfyssandi
stórsjó bárust þær fregnir frá skip-
inu að eldur væri kominn upp í
því, ennfremur að einn skipveija
væri slasaður! Þess ber að geta að
mótor er í langskipinu, þótt ekki
sjáist, og hafði komið upp eldur við
rafmagnsleiðslur. Örskömmu síðar
sáum við reykinn stíga upp af skip-
inu. Við vissum ekki betur en stór-
háski væri á ferðum, meðal annars
fyrir þá sök að talstöðvaraddir
erfiðleikum háð, einkum í ljósi þess
stutta tíma sem við höfðum til
stefnu. Þá mundi ég eftir því að á
skóladögum mínum hafði ég ætlað
mér að kvikmynda bút úr Njálu,
nánar tiltekið kaflann um Högna
Gunnarsson. Þar sest Gunnar upp
í haugnum og kveður: Mælti dögla
deilir/dáðum rakkr o.s.frv. Ég hafði
sjálfur búið til svolítinn lagstúf við
þetta, sem merkti náttúrlega í raun
að ég átti lag í fórum mínum við
hvaða dróttkvæða vísu sem var.
Ég valdi vísu úr Sneglu-Halla þætti:
Grís þá greppr að ræsi/gruntrau-
stuðum dauðan, fékk danska þýð-
ingu og kenndi þeim tveimur skand-
inövum sem með okkur voru að
syngja lagið. Allir aðrir leikarar
voru breskir og gátu því ekki farið
með textann. Til þess að styrkja
sönginn fór ég sjálfur í búning og
tók undir.
Tónskáldið sem síðar kom til
sögu færði sér þetta stef mitt í
nyt, svo að það kemur hvað eftir
annað fram sem annað af tveimur
meginstefjum myndarinnar. Þar
hljómar það oftast í kraftmikilli
útfærslu með tvö mögnuð frönsk
horn í broddi fylkingar. Þegar ég
heyrði það í fyrsta sinn sá ég
Nú fór í hönd strangt vinnutíma-
bil: við filmuðum sex daga
vikunnar í fimm vikur, aldr-
ei undir tíu tíma á dag og
stundum meira. Þar með er
starfi kvikmyndastjórans •
ekki lokið: kvöldin þarf að
nota í undirbúning fyrir
næsta dag, svo og vinnu með
klipparanum sem byijaði
strax á fyrsta tökudegi að
setja verkið saman.
Kvöldfundina átti ég eink-
um með tökumanni mínum,
sem ævinlega var fullur áhuga
og gæddur óþijótandi orku til
að ræða málin fram á rauða
nótt eins þótt farið yrði af stað
í bítið morguninn eftir. Af þessu
leiddi að fátt kom okkur á óvart
þegar á staðinn kom - nema
veðrið eða annað smálegt sem
ekki verður leyst með slíku kvöld-
spjalli.
Við hófum tökur á því að setja
aðalleikarana tvo upp á velska
fjallahesta, og reyndi þar með á
reiðfimi leikaranna. Strax í fyrstu
viðtölum hafði ég tekið skýrt fram
að ég gæti einungis notað vana
hestamenn- í þessi hlutverk, og
sögðust þeir báðir alvanir. í ljós kom
að Daninn hafði farið með nokkrar
ýkjur í þeim efnum - væntanlega
til þess að fá hlutverkið. Ég fyrir-
gaf honum þó fljótt, vegna þess að
hann náði brátt reiðlaginu og var
á endanum kominn í hóp bestu
hestamanna sem ég hef urtnið með.
Þegar Baard birtist fannst okkur
hann helst til stutthærður, hárið
hafði ekki náð að vaxa eins mikið
og ég hafði gert mér vonir um. Ég
lagði til að við krúnurökuðum hann,
og hann sló til eftir að hafa hringt
í konuna sína í Kaupmannahöfn og
beðið hana leyfis. Bárður átti eftir
að kunna vel við skallann. Ég vil
ganga svo langt að segja að hár-
leysið hafi orðið mikilvægur þátturí
túlkun hans á oddvita víkinganna.
Fornmannasöngur
I handritinu stóð á einum stað
að víkingarnir tækju lagið. Það
fannst mér út af fyrir sig ágætt,
svo ég spurði: Og hvað syngja þeir?
Bara einhvern glaðan víkingasöng,
var svarið.
I fyrstu vildi ég kveðja til tón-
skáld, því að víkingasöngvar eru '
ekki á hveiju strái. Það reyndist