Morgunblaðið - 11.01.1991, Blaðsíða 27

• mi i/h//.;,. :jrjDAiu'nr- uu'utuuonc
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 11. JANUAR 1991
Amnesty um voða-
verk íraka í Kúvæt
ég rannsakaði, höfðu verið skotnir
í hnakkann af stuttu færi, svo að
kjálkarnir splundruðust. Venjan var
sú, að írakar fóru með lifandi gæzlu-
fanga heim til þeirra. Fjölskyldu-
fólkið var beðið um að staðfesta,
hver hann væri. Um leið og það var
gert, var hann skotinn í hnakkann
frammi fyrir allri fjölskyldunni.“
Læknir, sem vann hjá Rauða
hálfmánanum, lýsti algengustu teg-
und manndrápanna' á þessa leið í
viðtali við fulltrúa Amnesty Inter-
national. Frásagnir af þessari aðferð
voru endurteknar æ ofan í æ í mörg-
um skýrslum. Skýrslugjafar eru
ekki einungis læknar, hjúkrunar-
fræðingar og annað starfsfólk í
ýmsum sjúkrahúsum í Kúvæt, held-
ur einnig ættingjar hinna myrtu og
aðrir sjónarvottar, sem höfðu orðið
vitni að atburðum. Amnesty Inter-
national áætlar, að aftökur af þessu
tagi skipti hundruðum. Aðrir voru
sagðir hafa verið drepnir frammi
fyrir aftökusveit, stundum á al-
mannafæri. Engin réttarhöld virðast
hafa farið fram á undan. Aðrir,
þeirra á meðal smábörn, hafa verið
drepnir vísvitandi með því að synja
þeim um nauðsynlega læknismeð-
ferð.
Friðsamleg mótmæli
enda í dauða
Sana’ Al-Nuri hét 25 ára gömul
stúlka, laganemi við Háskóla Kúv-
æts. Skýrslur sjónarvotta herma,
að hún hafi verið skotin til bana í
al-Jabiriyya 8. ágúst, þegar íraskir
hermenn skutu inn í hóp 35 kvenna,
sem mótmæltu hernáminu og inn-
limun Kúvæts í írak á friðsamlegan
hátt. Önnur stúlka á svipuðu reki
var einnig drepin þarna; svo og 13
ára drengur, sem skotinn var í höf-
uðið, og 16 ára piltur, sem skotinn
var í hjartastað.
Lík rithöfundarins
fannst í öskutunnu
Rithöfundurinn Mahmoud Khal-
ifa Al-Jassem bjó í al-Salmiyya-
hverfi í Kúvætborg. Hann var á
fertugsaldri og skrifaði m.a. talsvert
um múhameðstrú og málefni íslams.
Skv. upplýsingum, sem Amnesty
International fékk hjá læknum og
öðru starfsliði Rauða hálfmánans,
fannst lík hans í öskutunnu og var
flutt til heimildarmanna í ágústlok.
[Lík, sem fundust víðs vegar, voru
framan af flutt af vegfarendum að
sjúkrahúsum og læknamiðstöðvum,
en þangað komu ættingjar til að
leita horfinna ástvina. Síðar fóru
menn að óttast, að þessi óumbeðni
líkflutningur þætti bera vott um
andspyrnutilhneigingar, og voru
líkin þá látin liggja þar sem þau
voru. Sum voru borin í gömlu graf-
reitina, þar sem ættingjar leituðu
líka, og síðan voru þau grafin þar
með aðstoð sjálfboðaliða. íraskir
hermenn þjóðnýttu síðar grafreitina
og krefjast 100 íraskra dínara fyrir
gröfina, sem afganskir verkamenn
eru látnir taka.] Tveir læknar, sem
skoðuðu líkið af Al-Jassem, segja
að hann hafi verið kvalinn fyrir af-
töku. Skeggið hafi verið reytt af
honum, táneglur dregnar út, og á
líkamanum fundust bruna- og sviða-
blettir eftir eitthvert glóheitt málm-
• verkfæri. Ástæðurnar fyrir hand-
töku, pyntingu og dauða, eru með
öllu ókunnar.
Kaupfélagsstjórinn
átti mynd af emírnum
Mubarak Faleh Al-Noot var 44
ára gamall. Hann var kaupfélags-
stjóri í al-’Ardiyya, myntsafnari og
forseti Myntfræðingafélagsins í
Kúvæt. Nokkrar frásagnir hafa
borizt af dauða hans, þeirra á með-
al vitnisburður sjónarvotta. Aftöku-
sveit skaut hann til bana fyrir fram-
an kaupfélagsverzlunina hinn 7.
september, og virðist honum hafa
verið gefið það að sök að hafa
tregðazt við að taka mynd af emírn-
um í Kúvæt niður af vegg og hengja
upp mynd af Saddam Hússein í stað-
inn.
Læknar og hjúkrunar-
fólk drepið
Dr. med. Abd Al-Hamd Al-Bal-
han stjómaði Hússein-Makki-
Jum’a-krabbameinslækningastöð-
inni. í þriðju viku september fundu
menn lík hans úti á stræti og báru
það í höfuðstöðvar Rauða hálfmán-
ans. Líkið bar merki pyndinga, og
skotsár var á höfði. Þegar Irakar
fóru að stela lækningatækjum, faldi
hann nokkur þeirra niðri í kjallara.
írakar fundu felustaðinn, handtóku
lækninn, pyntuðu og drápu. Nokkrir
læknar og fjölskylda eins sjúklings-
ins bera vitni um þetta.
Dr. med. Hisham Al-’Ubaidan var
tæplega fertugur fæðingarlæknir,
sem vann í Fæðingarheimilinu. Lík
hans var borið í stöðvar Rauða hálf-
mánans í fyrstu viku októbermánað-
ar. Heimildir (þ. á m. er vitnisburður
egypzks læknis) herma, að írakar
hafi handtekið hann 1. október
vegna grunsemda um að hann
hjúkraði fólki, sem styddi and-
spyrnuhreyfinguna. Hann hafi verið
beittur harðræði og pyntingum, en
síðan skotinn til bana fyrir utan
heimili sitt nokkrum dögum síðar.
Adel Dashti vár starfsmaður í
al-’Addan-sjúkrahúsinu. Skv. all-
nokkrum frásögnum í fórum Amn-
esty International voru nokkrir ir-
askir hermenn, sem höfðu særzt,
fluttir í sjúkrahúsið 9. sept. Einn
þeirra, foringi, lézt sama dag. írak-
ar röðuðu þá fimm starfsmönnum
sjúkrahússins upp fyrir framan það
og skutu þá alla til bana. Þeirra á
meðal var Adel Dashti.
Margar fleiri hroðasögur frá
sjúkrahúsum er að finna í skýrsl-
unni.
Vitnisburður A 8
Hér er um að ræða 31 árs gaml-
an karlmann, sem tekinn var hönd-
um á heimili sínu aðfaranótt 14.
september, meðan á diwaniyya stóð.
fDiwaniyya er samkunda nokkurra
karla, sem koma saman að fornum
sið til að ræða stjórnmál, fjölskyldu-
mál og önnur mikilsvarðandi þjóðfé-
lagsmálefni. Grið eru sett með öllum
á meðan, og eigi má trufla fundinn,
sem leynd og helgi hvílir á.] Honum
var haldið í þijár vikur í al-Far-
wanyya-lögreglustöðinni, í al-
Jahra’-lögreglustöðinni, á einka-
heimili í Kúvætborg og síðar í Basra
í írak. Hann var barinn, pyntaður
með rafmagni, látinn þola gerviaf-
töku, neyddur til að horfa á ætt-
ingja sína pínda, og sjálfur var hann
pyntaður í augsýn þeirra.
„45 hermenn brutust inn á heim-
ili mitt klukkan hálfþijú að morgni.
Heima voru, auk eigin fjölskyldu,
faðir minn, bræður mínir og mág-
konur. Alls vorum við tólf saman;
átta Kúvætar, þrír Indveijar og einn
Jemeni. [Amnesty International
þekkir nöfn þessa fólks, en gefur
þau ekki upp.] Hermennirnir að-
skildu konur frá körlum. Þeir létu
mennina leggjast á grúfu á gólfið
með hendur kræktar fyrir aftan
hnakka. Leit var gerð í húsinu.
Mynd af þjóðhöfðingjanum, emírn-
um, fannst og einnig kúvæzki
fáninn. Ökkur var sagt, að dauða-
refsing lægi við hvoru tveggja.
Mennirnir voru látnir fara út og
stíga upp í stóran farþegabíl. Bif-
reiðar okkar voru gerðar upptækar.
Hermenninir hirtu einnig skartgripi,
úr og reiðufé.
Þeir fóru með okkur í al-Far-
waniyya-lögreglustöðina og lokuðu
okkur inni í tveimur klefum. Klukk-
an níu um kvöldið hófust yfirheyrsl-
ur. Áður var bundið fyrir augu okk-
ar og við handjárnaðir fyrir aftan
bak. Við vorum sakaðir um að vera
í.andspyrnuhreyfingunni. Venjulega
var það einn maður, sem yfirheyrði
okkur, og hann hafði þá tvo verði
hjá sér. Við neituðum, en hann
kvaðst ekki sannfærður. Eftir 15
mínútur var farið að beija okkur.
Rafstrengur var snúinn fastur við
löngutöng á báðum höndum mér.
Straumi var hleypt á í 4-5 sekúnd-
ur. Spurningarnar voru endurtekn-
ar. Komið var með föður minn inn
í herbergið. Flokksforingi í hernum,
Hani að • nafni, fór að misþyrma'
honum, sparka í hann og beija hann.
Eg var neyddur til þess að horfa á
þetta. Nú var sonur minn sóttur.
Eg var lúbarinn fyrir framan hann,
til þess að reyna að þvinga hann til
að játa. Á þessu gekk frá kl. níu
um kvöldið til kl. hálftvö um nóttina.
Farið var með mig aftur inn í
klefa. Ég gat ekki lagzt á bakið í
tvo sólarhringa. Tvisvar sinnum
hvern sólarhring vorum við færðir
til yfirheyrslu. Þær hófust kl. ellefu
fyrir hádegi og kl. hálfþijú að nóttu.
Við vorum barðir með nælonslöngu,
af því að þá sjást síður varanleg
merki um barsmíðar utan á
skrokknum. Álstöng með rafmögn-
uðum broddi var rekin í mig. Á
þriðja degi var mér hótað því, að
konan mín yrði sótt og barin fyrir
augum mér. Mágur minn lentf í
„falaqa" (iljabarsmíð).
Um 50 manns voru í tveimur klef-
um í al-Farwaniyya. Matur var mjög
naumt skammtaður. Ekki var leyft
að fara á salerni nema tvisvar á
sólarhring hveijum. Að sjö dögum
liðnum var ég látinn þola gervi-
aftöku. Sá, sem yfirheyrði, setti
byssu að höfði mér og tók í gikk-
inn. Síðar rak hann byssukjaftinn í
munn mér og tók aftur í gikkinn.
Ég var neyddur til þess að skrifa
undir skjöl, e.k. frásögn af yfir-
heyrslunum. Kl. 4 eftir hádegi á
mánudegi var ekið með okkur í
þremur bílum til al-Jahra’-lögreglu-
stöðvarinnar. Tólf var troðið í einn
klefa. Nu vorum við átta eftir úr
fjölskyldunni, því að Indveijunum
þremur og Jemenanum var sleppt,
en fjórum öðrum var bætt í hópinn.
Okkur vár skipað að tala ekki sam-
an.
Yfirheyrslur hófust klukkan níu
að kvöldi. Nú vorum við ekki barð-
ir, heldur aðeins spurðir um fyrri
yfirlýsingar. Næsta dag var ég sótt-
ur kl. ellefu að morgni. Bundið vai
fyrir augu mér. Þegar bindið var
aftur tekið frá, sá ég spanskreyr-
stafi og rafmagnsvíra. Mér var sagt
að játa. Þegar ég neitaði, var ég
kaghýddur með spanskreyrnum.
Tveimur dögum síðar var öllum úr
fjölskyldunni sleppt nema mér.
Næsta dag ritaði ég nafn mitt und-
ir ýmis skjöl. Þá var ég ásamt sjö
öðrum sendur í farþegabíl að húsi
í al-Jahr’a-hverfínu. Klukkan var
sex að kvöldi. Farið var með okkur
niður í kjallara. í húsinu virtist vera
e.k. stjórnstöð öryggisgasZlumanna.
Verðirnir voru borgaraiega klæddir;
engjnn var í hermannabúningi.
Þarna í lq'allaranum voru u.þ.b. 15
fangar. Fjórir þeirra voru Palestínu-
menn. Verðirnir börðu okkur, þegar
þeir áttu leið framhjá. Eftir fimm
klukkutíma var farið með okkur í
klefa. Þrír fangageymsluklefar voru
á neðstu hæð hússins. Alls voru þar
85 fangar, 35 í einum klefa og 25
í hvorum hinna tveggja.
Matur var mjög lítill og sjaldan
fram borinn. Okkur var leyft að
ganga til salernis einu sinni á dægri
hverju. Barsmíðar voru látlausar.
Læknir kom annan eða þriðja hvern
dag. Hann leit á þá, sem veikir voru,
og gaf þeim róandi efni. Við vorum
yfirheyrðir á hveiju dægri í sérstöku
herbergi. Varðmenn gengu um með
rafstraumsstöng í hendi og vöktu
fangana með þeim, hvenær sem var
nætur, ailt eftir því, í hvernig skapi
þeir voru þá og þá stundina. Oftast
sáu sjö menn um að yfirheyra okkur
í hvert skipti. Hver yfirheyrsla stóð
Hussein hefur ekki aðeins beitt
Kúvæta harðræði. Hann beitti
eiturvopnum gegn Kúrdum i
norðurhluta Iraks og varð þetta
barn fyrir þeirri árás.
Þessi Kúvæti ber barsmíðum ír-
aka merki.
yfir í u.þ.b. hálftíma, en á eftir
fylgdi klukkust'undar löng pynting.
Þeir börðu okkur með gúmmíslöng-
um og settu rafstraum í okkur með
stöngunum.
í vikulok var farið með mig og
átta aðra fanga [Amnesty Inter-
national birtir ekki nöfnin] í lang-
ferðabíl til Basra. Fyrst vorum við
settir í Sijn al-Amn al-Siyassi (Ríkis-
öryggisfangelsið). Mörgum írökum
var haldið þar föngnum, aðallega
félögum í al-Da’wa-al-Islamiyya*).
Fyrsta daginn var ég í einangrunar-
klefa. Þeir fóru nú að kvelja mig.
Nögl var dregin út úr tá á hægra
fæti. Drepið var í vindlingum á hendi
mér. Rafstraumi var hleypt á líkama
minn, ýmist með vírum eða stöng-
um. Næsta dag var ég settur í’klefa
með fjórtán öðrum. Einn fékk
hjartaáfall. Engin læknisaðstoð var
veitt. Hann gaf upp öndina. Ég var
yfirheyrður einu sinni á dag. Að
átta dögum liðnum var ég knúinn
til þess að skrifa undir ýmis skjöl.
Ég fékk ekki að sjá, hvað ég var
að setja nafn mitt undir. Farið var
með mig einan aftur til al-Jahra’.
Eftir sex klukkustunda bið þar, var
ég gefinn í hendur föður mínum.
Ég hafði lézt um 20 kílógrömm."
[Eiginkona hans skýrði Amnesty
International frá því, að hermenn
hefðu komið á heimili þeirra daginn
eftir handtöku hans. Þeir börðu
hana og tvær dætur þeirra hjóna,
til þess að reyna að neyða þær til
þess að jdta, að hann hefði flækzt
í mótspyrnu andstöðuafla. Byssa var
keyrð í hpfuð annarrar dótturinnar.
Því var hótað, að hún yrði skotin
til bana. Síðan snoppunguðu þeir
hana og fleygðu til jarðar.]
* [Frá 1980 liggur dauðarefsing við aðild
að þessum irösku samtökum. Nafnið þýð-
ir Hróp eða Neyðaróp íslams.]
Um skipulagt rán og
falskar forsendur
Auk þeirra mannréttindabrota,
sem hér er sagt frá, var opinberum
eignum og eink'aeignum rænt og
stolið í miklum mæli. Annað var
eyðilagt. Alvarlegastir eru þjófnaðir
og rán á lyflum, lækningatækjum,
hjúkrunai'vörum og matvælum.
Þessi altæka eyðilegging og rán-
skapur, sem heimildir eru fyrir,
bendir til þess, að hvorugt hafi ver-
ið tilviljunarkennt eða einangrað á
vissum sviðum og svæðum, heldur
komi þar fram fastmótuð stefna
stiórnarinnar í írak. Upplýsingai
eru fyrir hendi um það, að sumum
íröskum hermönnum þótti óþægi-
legt að þurfa að framfylgja þessari
stefnu. Allnokkrir þeirra, sem flúið
hafa frá Kúvæt, hafa tjáð Amnesty
International, að íraskir hermenn
hafi beðið þá að fyrirgefa sér fyrir
að leggja landið þeirra í rúst, en
)eim hefði verið talin trú um það,
að þeir væru sendir til þess að koma
í veg fyrir innrás einhverra að utan
inn í írak.
Sumir kúvæzku fanganna, sem
sluppu síðar, segja frá íröskum sam-
föngum sínum, stundum hermönn-
um. Þeir voru. sagðir „hafa kallað
smán og vanvirðu yfir ætt sína“,
)ví að þeir væru landráðamenn.
Nýjar reglugerðir og
bann við skeggvexti
Almennir borgarar voru einnig
handteknir fyrir að framfylgja ekki
nýjum og óvæntum reglum, sem
enginn vissi, að hefðu verið settar].
Nefna má bann við skeggvexti Kú-
væta, sem sagt var, að hefði tekið
gildi í fyrstu vikunni í septemb-
er ... Þrítugur Kúvæti, sem flýði
■16. september, segir svo:
„ ... skeggjaðir menn voru gripn-
ir og þeim skipað að raka sig. Refs-
ing við óhlýðni er sú, að skeggið
er reytt og plokkað burtu með töng-
um. Aðrar, svipaðar reglugerðir,
sem hernámsliðið framfylgir og eru
álíka gjörræðisfullar, hafa ekki ver-
ið auglýstar opinberlega með form-
legum hætti. Vandi okkar fólst í
því, að við vissum ekki um þessar
reglur, fyrr en við þurftum að fara
framhjá hermönnum við vegartálma
og eftirlitsstöðvar. Þeir upplýstu
okkur um nýjustu reglugerðina, en
þá var það orðið um seinan fyrir
okkur, því að við höfðum þá þegar
drýgt umræddan „glæp“. Ég veit
um menn, sem írakar reyttu og slitu
skegghárin af. Þeirra á meðal eru
trúheitir öldungar, sem verða að
vera skeggjaðir samkvæmt fomri
siðvenju."
Brennimerktur skólapiltur
Meðal þeirra bama og unglinga,
sem Amnesty International hefur
talað við, er 16 ára gamall kúvæzk-
ur piltur, sem var nemandi í fram-
haldsskólanum í al-Farwaniyya.
Hann var handtekinn 1. október,
þegar hann sást úti við eftir myrkv-
un. Hann segir:
„Þeir fóm með mig á al-Rabia-
lögreglustöðina. Ég var settur í
klefa með ljórum öðmm. Mér var
haldið þama í fimm daga. Ég var
yfirheyrður alla daga, venjulega upp
úr klukkan þijú eftir hádegi. Eg var
spurður um föður minn, bræður og
vini. Einhvern tíma í hverri yfir-
heyrslu kom maður inn, barði mig
krepptum hnefa og sló mig með
belti. . . Eftir seinustu yfirheyrsl-
una brennimerktu þeir mig með
H-merki á vinstra handlegg. Til
þess var notaður glóandi teinn. Mér
var sagt, að kæmi ég mér aftur í
vandræði, biði mín ömgglega ekkert
nema dauðinn einn. Svo var mér
sleppt og sagt að fara heim til mín.“
Skýrslur eru um langvarandi og
hroðalegar pyntingar á 17-19 ára
skólapiltum. Játningar vom til
dæmis knúnar frám að lokum með
því að láta piltana setjast ofan á
flöskustúta, eða þeim var troðið upp
í rassa þeirra.
Börnin fóru að stama
Andrúmsloft óttans kemur þungt
niður á yngstu börnunum. Kúvæzk
húsmóðir, hátt á fertugsaldri, [sem
er flúin] lýsti þessu svo fyrir Amn-
esty International:
„ ... Börnin lifðu í stöðugum
ótta. Mörg börn fóm að stama og
gátu ekki lengur talað eðlilega.
Onnur fóru sífellt að gera á sig, og
gátu ekki ráðið við það. [Þegar börn-
in okkar fóru að stama] fórum við
með þau upp á þak. Við hrópuðum
„Allahu Akbar“ (Guð er meiri) og
sögðum þeim að hrópa með okkur.
í fyrstu áttu börnin erfitt með að
koma orðunum út úr sér, en við
hvöttum þau til þess að reyna að
hrópa eins hátt og þau gætu. Eftir
nokkrar tilraunir [gátu sum þeirra
farið að tala eðililega aftur, en önn-
ur ekki].“