Morgunblaðið - 20.01.1991, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 1991
STRÍÐSÓTTl BARNA
ÞEIR ÆTLA AÐ SPRENGJA
ÞARSEMIESÚS
’ATTI
Vmræóur
kennara
ogbama um Persafíóaófridinn
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
SKÖMMU ÁÐUR en stríð hófst milli Bandamanna og íraka við Persaflóa var að tilmæl-
um fræðsluyfirvalda landsins hvatt til bænastunda í skólum landsins. Misjafnt er eftir
skólum hvernig að þessum bænastundum var staðið. í sumum skólunum var sameiginleg
bænastund þar sem prestar voru fengnir til þess að tala við nemendur en í öðrum skól-
um voru kennararnir með friðarstund inni í sínum bekk. Nokkurrar gegnrýni hefur orð-
ið vart meðal foreldra og aðstandanda barna vegna bænastundanna og telur sumt fólk
að þær hafi orðið til þess að beina hugum barna meira að ófriðnum og afleiðingum hans
en þeim er hollt. Aðrir benda á að börnin hafi þegar heyrt mikið um ástandið i alþjóða-
málum og með þeim vaknað margar spurningar sem gott væri að ræða við sér eldra fólk.
Egill
Þórarinsson
Klara Regina
Tómasdóttir Ludvig.
Hilmar
Gunnarsson
ISnælandsskóla i Kópavogi
ræddi skólastjórnin um að
halda sameiginlega bæna-
stund en horfíð var frá því
til að, hræða ekki minnstu
bömin, að sögn skólastjóra,
Reynis Guðsteinssonar. Valborg
Baldvinsdóttir kennari var spurð um
viðbrögð nemenda hennar við þeim
miklu umræðum sem nú fara fram
í fjölmiðlum vegna stríðsástandsins
við Persaflóa. Hún sagði: „Ég hef
orðið vör við miklar umræður og
vangaveltur meðal barna um Persaf-
lóaófriðinn og einnig hernaðarað-
gerðirnar sem Rússar beittu í Lithá-
en. En ég get ekki merkt að þau séu
almennt hrædd. Þau láta það alla-
vega ekki í ljós. Þau segjast hins
vegar ekki skilja af hverju deiluaðil-
amir semja ekki og hætti við
stríðsrekstur, sem alltaf leiði illt af
sér. Sum segja að Gorbatsjov ætti
að skila Nóbelsverðlaunum því hann
sé ekki friðarins maður..Aðrir segja
að Hússein sé með yfirgang og frekju
og það verða að stoppa hann. Enn
aðrir segja að Bandaríkjamenn hefðu
ekki átt að blanda sér í mál araba.
Þau hafa því flest sínar skoðanir á
heimsmálunum.
Samkennarar mínir segja mér að
nemendur þeirra á öllum aldri velti
mikið vöngum yfír stríðsógnunum.
Hvað snertir bænastundir í skólum
þá fínnst mér sjálfsagt að ræða
heimsmálin við nemendur og ieyfa
þeim að tjá sig um stríð og frið en
ég óttast að of mikið sé úr stríðsógn-
um gert, spenni það bömin of mikið
upp en breyti Iitlu. Afstaða bamanna
endurspeglar yfirleitt það sem þau
heyra hjá fullorðna fólkinu. Mér
finnst því ekki mikið unnið með sam-
eiginlegri bænastund gegn stríði.
Sérstakar bænastundir eru afar
sjaldgæfar í skólum á íslandi. Það
hafa oft geisað stríð úti í heimi og
það mikið nær okkur en ófriðurinn
við Persaflóa án þess að til slíkra
stunda hafí komið.
Blaðamaður ræddi við tvo af nem-
endum Valborgar í Snælandsskóla,
þá Björn Hjartarson og Pétur Bjarka
F.v. Björn Hjartarson og Pétur Bjarki Pétursson með bekkj arfél ögu m.
Pétursson. „Við erum ekki hræddir
við stríð. Það getur þó komið fyrir
að maður verði hræddur þegar mað-
ur sér einhver ofbeldisverk í sjón-
varpinu," sagði Pétur. „Það er auð-
vitað svolítið talað um stríðið heima
hjá okkur, mest um nýjustu fréttir,"
bætti Bjöm við. Þeir félagar vom
sammmála um að mikið væri talað
um stríðið í skólanum og krökkunum
litist illa á það ástand. „Samt fínnst
okkur rétt að ráðast á Hússein til
að koma honum burtu úr Kuveit,"
sagði Pétur. „En við sofum samt vel
á nóttunni þó það sé stríð úti í heimi.“
Blaðamaður tók einnig tali ungan
pilt í áttunda bekk, Egil Þórarinsson
að nafni. Hann kvaðst ekki haldinn
stríðsótta en hugsa talsvert um
ástand mála við Persaflóa. Hann
ÞAÐ ER U ALLIR
HRÆDDIR NÚNA
Treysti kennurum og fóstrum fultkomlega tti aö ræöa um
stríó víd börn, segirHelga Hannesdóttir barnageólæknir
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
„MIÉR FINNST friðarumræðurnar í tengslum við bænastundir í
skólum bera vott um meiri skilning á þörfum barna í þjóðfélaginu
en oft hefur komið fram. Kennarar og fóstrur hafa staðið að mik-
illi friðarfræðslu meðal barna, sem égtel mjögjákvætt. Einnig
önnur félög einsog alþjóðlegi friðarfélagsskapurinn ICSV sem hef-
ur á stefnuskrá sinni að stuðla að friði í heiminum. Það virðist
hafa orðið hugarfarsbreyting meðal þjóðarinnar á þörfum barna
sem miðar að því að taka meira tillit til radda þeirra en gert var
áður.“ Þannig mæltist Helgu Hannesdóttur barnageðlækni þegar
blaðamaður spurði hana álits á bænastundum í skólum og friðarum-
ræðum meðal barna. „Það er miklu betra að tjá sig um ótta sinn
og hræðslu ef eitthvað ógnvekjandi er í aðsigi, en bæla þær tilfinn-
ingar eða jafnvel hugsanir, þetta á jafnt við um börn sem full-
orðna,“sagði Helga.
að hefur meira verið gert til
að fræða börn um styijald-
ir og afleiðingar þeirra á
meðal nágrannaþjóða okk
ar en hér. í Japan, þar sem ég hef
nýlega setið þing, er það skyldu-
fræðsla í skólum að fræða börn
um áhrif kjamorkustyrjaldar og
efnavopnastyijaldar. Þetta gera
Japanir vegna sinnar sáru reynslu
frá Hirosima. Þegar kjamorku-
sprengjunni var varpað á borgina
árið 1945 var það gert klukkan
8.15 að morgni, einmitt til að ná
til sem flestra barna sem þá voru
nýlega komin í skólana. Japönsk
böm vita að tímasetning sprengj-
unnar var miðuð við að hún næði
til sem flestra báma. Ég var mjög
snortin þegar ég ásamt fleiri ís-
lendingum naut leiðsagnar jap-
anskra barna um þessi efni. Þessi
börn vissu meira en við hinir full-
orðnu vegna þeirra verkefna sem
þau höfðu verið látin vinna í skólan-
um. Mér finnst af hinu góða að
fræða börn um styijaldir og afleið-
ingar þeirra. Það ber vott um auk-
ið siðgæði og siðfræði gagnvart
börnum.
Það er að öllum líkindum ekki
rétt hjá foreldrum að líta á friðar-
umræður og bænastundir sern ótta-
vald. Ef börnin hafa verið hrædd
eftir þessar umræður þá hafa þau
áreiðanlega verið hræddari fyrir
þær. Hefði þessi umræða ekki kom-
ið til hefðu þau geymt innra með
sér ótta sem þau hefðu reynt að
bæla. Hugsanlega hefði ekki verið
fyrir hendi hjá þeim öllum nógu
góður farvegur innan heimilanna
fyrir þennan ótta. Börn vita miklu
meira en fullorðnir halda. Þau
heyra og sjá og upplifa allt miklu
sterkar en íúllorðnir. Það er ekki
nema eðlilegt að þau sé hrædd, það
eru allir hræddir núna. Allir sem
hafa fylgst með blöðum og skynjað
styijaldir í gegnum þau og aðra
fjöllmiðla vita að sagan endurtekur
sig alltaf. Það hafa allir vitað með
sjálfum sér að það yrði styrjöld.
Hergagnaiðnaðurinn er svo voldug-
ur og þörfin fyrir að framleiða vopn
svo mikil að það, eitt og sér, skap-
ar mikinn þrýsting á að hafa stríð.
Ástand heimsmála hefur að und-
anfömu verið einna líkast sívax-
andi hita í eldvirknisvæði. Fyrr eða
síðar springur jarðskorpan við þær
aðstæður.
Allt siðferði breytist í kringum
styijaldir. Þá verður allt í einu
heimilt að drepa og myrða fólk sem
er bannað á friðartímum. Arabar
eru illa upplýstir margir hverjir og
því þeim mun auðveldara fyrir
Hússein að ástunda andlýðsræðis-
leg vinnubrögð. Hann upplýsir fólk
sitt lítið og talar til þess einsog það
séu eintóm börn. í einfeldni sinni
lokar þetta fólk augum og eyrum
og dýrkar sinn einræðisherra.
Saddam Hússein er að mínu viti
og margra annarra geðlækna hald-
inn mikill geðveiki sem Iýsir sér í
sjúklegri trúarlegri áráttukennd.
Hitler var líka álitinn alvarlega
geðveikur sem kom í ljós sem trúar-
legar ofsóknaráráttukenndir gagn-
vart gyðingum. Hann fyrirfór sér
Helga Hannesdóttir barnageð-
læknir.
þegar spilið var tapað, Það er
spuming hvort Hússein grípur til
sömu ráða.
Þrátt fyrir mikinn fréttaflutning
af atburðunum á Persaflóasvæð-
inu, þar sem frásagnir eru settar
upp af mikilli nákvæmni á vandað-
an hátt hvað snertir vopnabúnað,
þá er það staðreynd að það er mjög
mörgu leynt. Það liggur enn ekkert
fyrir um mannfall beggja stríðsað-
ila og ekki öll kurl komin til grafar
um það hversu mikil eyðileggingin
var. Þeir sem stjórna styijöldinni
núna eru allt karlmenn. Ég hefði
viljað sjá konur leggja meira af
mörkum til að reyna að tryggja
frið í heiminum. Afleiðingar styij-
aldar koma ekki síst niður á þeim
og börnunum.
Ég hef heyrt raddir bama og
kennara í ýmsum skólum þar sem
friðarumræður og bænastundir
voru haldnar. Allflestir hafa verið
á þeirri skoðun að þetta hafí gert
gott, og jafnvel átt þátt í að auð-
velda umræðu um þá staðreynd að
styijöld er skollin á. En þess ber
að gæta að börn innan tíu ára
skynja umræður af þessum toga
öðruvísi en fullorðnir. Þau skynja
þetta sem tímabifsbundið ástand
og geta ekki sett sér fyrir sjónir
afleiðingar styijaldar. Það virðast
margir fullorðnir líka eiga erfítt
með. Komi til efnavopnastyijaldar
þá getur enginn vitað hver áhrifin
verða á lífríkið. Hitt er víst að eyði-
leggingin verður mikil og hennar
mun gæta víða. Mér finnst furðu-
legt að heyra þjóðarleiðtoga víða
um heim lýsa yfír að þeir telji
Bush hafa gert rétt. Það minnir á
viðbrögðin í Bandaríkjunum þegar
kjarnorkusprengjan var sprengd í
Hirosima. Þá hrópaði fólkið af
fögnuði eftir verknaðinn og hrósaði
sér fyrir að ekki varð mannfall.
Seinna kom í ljós hversú hörmuleg-
ur þessi atburður var og hve hræði-
legar afleiðingar hans reyndust.
Jafnvel í dag em um 80 þúsund
manns að veslast upp úr krabba-
meini af völdura sprengjunnar sem
þurrkaði út heilu ættbogana. Af-
leiðingar efnavopna yrðu ekki betri
og þeirra myndi iíklega gæta á
miklu stærra svæði.
Mér finnst ekki rétt að halda
bömum utan við þessa umræðu.
Það er nauðsynlegt að kynna þeim
staðreynir til þess að þau læri af
hernaðarmistökum sem leitt hafa
til mikilla hörmunga fyrir mann-
kynið og láti þau ekki endurtaka
sig. Mér fínnst umræða af þessum
toga þvert á móti gefa til kynna
aukinn skilning á þörfum barna í
þjóðfélaginu. Það er alltaf verið að
tala um að skólinn eigi að sinna
meira uppeldisstörfum og þetta er
fræðslu og uppeldisstarf. Ég var
undrandi þegar ég heyrði þetta
gagnrýnt. Ég er sannfærð um að
kennarar og fóstrur hafa meiri
skilning og þekkingu á bömum
heldur en almenningur í landinu.
Vegna reynslu minnar af kennur-
um og fóstrum treysti ég þeim
fuilkomlega til að ræða við börn
um stríð og frið í heiminum.