Morgunblaðið - 20.01.1991, Qupperneq 16

16
MORGUN'BLAÐIÐ SUNfrlÍÖAGUR 26Í JANÍJAR 1991
Hvemig Saddam
verður sigraður
Hvaðtekur
við eftir Persa-
flóastríðið?
eftir Guðmund Halldórsson
STRÍÐIÐ við Persaflóa er í röð
meiriháttar hernaðarátaka.
Bandaríski liðsaflinn við Persa-
flóa var skipaður 425.000 mönn-
um þegar stríðið hófst og líklegt
var að hann yrði skipaður
440.000 mönnum að nokkrum
dögum liðnum. Arabaríki og aðr-
ir bandamenn tefldu fram
265.000 mönnum. í Víetnam
voru 600.000 bandarískir her-
menn þegar stríðið þar stóð sem
hæst.
egar Kínverjar hófu
sókn í Kóreu í apríl
1951, 10 mánuðum
eftir að stríðið þar
brauzt út, áttu
420.000 hermenn
Sameinuðu þjóð-
anna í höggi við
700.000 hermenn kommúnista.
Mikinn hluta tímabilsins nóvember
1951 til júlí 1953 voru 16 herfylki
Bandamanna til varnar á 130 mílna
yíglínu, sem lá þvert yfir Kóreu-
skaga. Við Persaflóa eru um 10
herfylki Bandamanna á um 200
mílna víglínu.
Margt er sameiginlegt með um-
fangsmiklum hernaðaraðgerðum
Bandaríkjamanna við Persaflóa og
tveimur víðtækustu styijöldum
Bandaríkjamanna frá lokum síðari
heimsstyijaldarinnar, í Kóreu og
Víetnam, en á þeim er mikilvægur
munur efns og fram kemur í grein
í Financial Times eftir Robert
O’Neill, prófessor í stríðssögu við
háskólann í Oxford, sem hér er
einkum stuðzt við:
í fyrsta lagi eiga Bandamenn
ekki í höggi við óvinaríki, sem nýt-
ur stuðnings stórveldis er liggur
að því og þarf ekki að óttast árás.
í öðru iagi er tiltæk skotgeta
beggja aðila miklu öflugri og ná-
kvæmari en í Kóreu og Víetnam
og landhersveitir verða nánast ber-
skjaldaðar á stórum hluta vígstöðv-
anna þegar þær ráðast til atlögu
að loftárásum loknum.
I þriðja lagi eru vígstöðvarnar á
miðbiki einhvers mesta olíusvæðis
heims. í fjórða lagi: þótt Víetnam
hafi verið kallað sjónvarpsstríð
munu átökin hafa meiri áhrif á
almenningsálitið í heiminum en
dæmi eru um vegna nýrrar gervi-
hnattatækni, fagmannlegri vinnu-
bragða blaðamanna og aukinnar
útbreiðslu sjónvarps í heiminum.
Fyrri reynsla
Áður en stríðsaðgerðirnar hófust
bentu báðir stríðsaðilar á sögulegar
hliðstæður til þess að styðja mál-
stað sinn.
George Bush forseti og James
Baker utanríkisráðherra bentu á
reynsluna frá árunum fyrir síðari
heimsstyrjöldina til þess að sýna
að tilraunir til að kaupa frið við
Saddam Hussein forseta mundu
einungis hafa í för með sér auknar
þjáningar og hörmungar síðar.
„Saddam reynir að draga okkur
aftur til fjórða áratugarins og við
vitum hvað það táknar,“ sagði
Saddam Hussein
Baker í ræðu. Bush var hins vegar
gagnrýndur þegar hann gerði sam-
anburð á Saddam og Hitler í nóv-
ember og varð að draga í land.
Flestir virtust telja hann ganga of
langt.
Saddam Hussein benti á reynslu
Bandaríkjamanna í Víetnam, en
afleiðingar Súez-deilunnar 1956 og
styijöld Araba og ísraelsmanna
1973 virtust einnig vera honum
ofarlega í huga. Tæpri viku fyrir
innrásina í Kúveit benti hann á
þann lærdóm, sem hann taldi að
mætti draga af Víetnamstríðinu.
„Þið Bandaríkjamenn," sagði hann
á síðasta fundi sínum með banda-
ríska sendiherranum í Bagdad,
April Glaspie, „getið ekki sætt ykk-
ur við að missa 10.000 menn fallna
í einni orrustu.“
Sumir sérfræðingar töldu að
Saddam hefði ákveðið að beijast
til að „vinna friðinn“, þótt hann
mundi tapa stríðinu. Á það var
bent að Nasser Egyptalandsforseta
hefði tekizt þetta í Súez-deilunni
1956. ísraelsmenn gersigruðu
egypzka heraflann, en Bretar og
Frakkar lentu í alvarlegri klípu og
Nasser varð leiðtogi Arabaheims-
ins.
Sadat og Súez
Eftirmaður Nassers, Anwar Sad-
at, beið ósigur fyrir Israelsmönnum
1973, þótt vel gengi í fyrstu, en
sú goðsögn að Israelsmenn væru
ósigrandi varð að engu'. Egyptar
töldu sig hafa unnið mikinn sigur
og Arabar endurheimtu stolt sitt
eftir ósigurinn í sex daga stríðinu
1967. Sadat samdi frið við ísraels-
menn og náði aftur Sinai-skaga.
Brezkur sagnfræðingur, Andrew
Roberts, telur stöðu Bush nú að
mörgu leyti hliðstæða stöðu Sir
Anthonys Edens, forsætisráðherra
Breta 1956. Báðir hafi tilheyrt
gamalli valdastétt, orðið sérfróðir
í utanríkismálum og viljað sýna
karlmennsku sína. Báðir hafí getið
sér gott orð í stríði og fengið alvar-
legt alþjóðamál til meðferðar um
18 mánuðum eftir að þeir tóku við
af frægum fyrirrennurum: Church-
ill og Reagan.
Báðir líktu óvinum sínum við
Hitler, en fylgdu friðkaupastefnu
að vissu marki áður en í odda
skarst. „Eden missti kjarkinn,
beygði sig fyrir almenningsálitinu
í heiminum, átti í útistöðum við
vinstrisinnaða stjórnarandstæð-
inga og bugaðist að lokum,“ sagði
Roberts í Wall Street Journal.
„Bush er í þeirri ákjósanlegu að-
stöðu. að geta lært af þessum fyrri
mistökum Breta.“
Annað dæmi frá 1956 er talið
hliðstætt. Þegar Súez-deilan stóð
sem hæst sendu Rússar skriðdreka
inn í Ungverjaland til þess að bijóta
sjálfstæða umbótahreyfingu á bak
aftur. Að margra dómi eru svipað-
ir atburðir að gerast nú í Eystra-
saltslýðveldum Sovétríkjanna.
Sumir sagnfræðingar fata enn
lengra aftur til að leita að hlið-
stæðu, allt til 1914. Þá áttu tíma-
áætlanir herforingjaráða þátt í því
að heimsstyijöld brautzt út. Nú
varð Bush að láta til skarar skríða
áður en hitatími hefst í marz.
Framferði Þjóðveija gagnvart
Belgum 1914 þykir minna á innrás
Saddams í Kúveit.
Stutt stríð
Stríðið við Persaflóa verður stutt
miðað við styijaldirnar í Kóreu og
Víetnam. Saddam á engan voldug-
an bandamann, sem bíður þess að
bjarga honum eins og Kínverjar
björguðu Kim II Sung 1950-1951.
Saddam getur ekki einu sinni
treyst á stuðning vinveittra ríkja í
sambandi við aðdrætti, viðhald,
vopn og vistir. Hann er einangrað-
ur og umkringdur óvinum. Jórd-
aníumenn standa með honum, en
þeir mega sín lítils og þeim er ógn-
að af Israelsmönnum, sem hafa
sloppið við efnavopnaárás, en eftir
á að koma í ljós hvernig þeir bregð-
ast við eldflaugaárás Iraka.
Ósennilegt er að Iranar setji strik
i reikninginn. í fyrsta skipti síðan
1945 virðist Bandaríkjamönnum
hafa tekizt að einangra hættulegan
óvin — stjórnmálalega, efnahags-
lega og hemaðarlega.
írakar kunna að geta veitt við-
nám í nokkrar vikur að sögn
O’Neills. Ef her þeirra væri jafn-
góður og þýzki herinn 1944 gætu
þeir dregið stríðið á langinn með
nokkrum blóðugum orrustum, hörf-
að og komið sér fyrir í nýjum varn-
arstöðvum. En eftir frammistöðu
þeirra í stríðinu við írana að dæma
standa þeir Þjóðveijum langt að
baki.
Þótt hernaðaraðgerðirnar á landi
muni líklega aðeins taka nokkrar
vikur er ekki þar með sagt að
Bandaríkjamenn og bandamenn
geti farið heim við svo búið. Veija
verður Kúveit og reisa írak úr
rústum og það getur dregizt á lang-
inn. Verið getur að stuðningsmenn
Saddams reyni að halda uppi við-
varandi hryðjuverkaherferð gegn
vestrænum ríkjum. Bandaríkja-
menn og bandamenn þeirra munu
hins vegar ekki þurfa að fóma
mannslífum í langvarandi og
víðtækum hernaðaraðgerðum, sem
engu virðást breyta, eins og í Kóreu
og Víetnam.
Þótt stríðið við Persaflóa muni
standa skemur en styijaldirnar í
Kóreu og Víetnam er meiri hernað-
armætti beitt nú en þá. Kóreustríð-
ið kom Bandaríkjamönnum og
bandamönnum þeirra í opna
skjöldu og þeir gátu ekki beitt flug-
vélamætti sínum fyrir alvöro fyrr
en um mitt ár 1951. íhlutunin í
Víetnam var aukin stig af stigi og
þéttur fromskógur vemdaði hern-
aðaraðgerðir og flutninga óvinar-
ins.
Blóðugustu átökin
Lengi hefur verið vitað um helztu
skotmörk þess öfluga herliðs, sem
dregið hefur verið saman við Persa-
flóa. Fyrsta lota stríðsins, hinar
kröftugu loftárásir, stendur enn
yfir og .áhrifin eru gífurleg, þótt
eyðileggingin sé ef til vill ekki eins
mikil og ýmsir höfðu búizt við.
Mannfail Bandamanna er lítið.
Þó mun reynast nauðsynlegt að
beita landherliði til að þrengja að
írökum og yfirbuga þá, nema Sadd-
am gefist upp. Enn er ekki ljóst
hvernig Irakar eru á sig komnir.
Baráttuvilji þeirra kann að vera í
molum eftir hinar hörðu loftárásir,
en þeir sýndu seiglu þegar þeir
vörðust írönum í stríðinu 1980-
1988 og það bendir til þess að
margir þeirra muni berjast þegar
landherlið Bandamanna ræðst til
atlögu. Síðan munu Bandamenn
standa berskjaldaðir þegar þeir
sækja fram gegn nákvæmum vopn-
um, sem írösku varnarhermennirnir
hafa grafið niður. Barizt verður í
návígi og það verður líklega blóð-
ugasta stig átakanna.
í Kóreu vörðust óvinirnir á
víglínu. sem lá þvert yfir skagann.
Við Persaflóa hefur Saddam ekki
getað lokað öllum landamærunum
að Saudi-Arabíu, sem eru 600
mílna löng. Hann hefur hreiðrað
um sig í varnarlínu, sem nær um
200 mílur inn í land. Síðan þynnist
hún til muna. Yzti hluti fylkingar-
vængs hans stendur því opinn og
fyrir hendi er möguleiki á hreyfan-
legum hernaði, gagnstætt því sem
uppi varð á teningnum í Kóreu.