Morgunblaðið - 19.04.1991, Blaðsíða 26

Kvennalistinn og umhverfismál
eftír Sigrúnu
Helgadóttur
Á því kjörtímabili sem nú er að
ijúka hafa verið sex kvennalistakon-
ur á Alþingi, 24 kvenár. Við lauslega
athugun sýnist mér að þingmál
Kvennalistans í úmhverfísmálum, og
þá í þrengstu merkingu þess orðs,
séu vel yfír 30. (Ef sjálfstæðismenn
væru jafn virkir í umhverfísmálum
þá hefðu þeir lagt fram 120 þing-
mál um umhverfísmál.) Mal Kvenna-
listans eru t.d. um umhverfís-
fræðslu, einnota umbúðir, endur-
vinnslu úrgangsefna, umhverfísráð-
uneyti, vemdun vatnsbóla, það að
tekið sé tillit til umhverfís bæði í
orkustefnu og í útreikningum á þjóð-
hagsstærðum, um framleiðslu vetn-
is, friðlýsingu Hvítár og Jökulsár á
Fjöllum og svæðis undir Jökli, ráð-
stafanir gegn umhverfísmengun af
völdum rafhlaðna og rafgeyma,
mælingar á geislavirkni á Islandi,
endurunninn pappír, náttúruvemd-
arlög, landnýtingaráætlun og svona
mætti lengi telja.
Ótalin em Qöldamörg þingmál um
friðarmál, um frystingu kjamorku-
vopna, Iq'amorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum, friðarfræðslu og
mörg fleiri, sem auðvitað eru í eðli
sínu umhverfismál, og ótaldar eru
líka allar þær ræður sem kvennalis-
takonur hafa haldið, og þau orð og
álit sem þær hafa sett fram um
umhverfismál við hvert tækifæri
sem gefíst hefur.
Umhverfismál er afstaða
kvenna
Þessi áhersla á umhverfísmál er
kvennalistakonum svo eðlileg og
sjálfsögð að það sýnist nær óþarft
að rökstyðja hana, enda er fyrsta
setningin í stefnuskrá okkar:
„Kvennalistinn er stjómmálaafl sem
vill breyta samfélaginu og setja virð-
ingu fyrir lífi og samábyrgð í önd-
vegi.“ Róttæk stefna í umhverfis-
málum skilst líka ef það er haft í
huga, að við leggjum megin áherslu
á réttindin og þarfír bama, ekki
bara rétt þeirra til að lifa heldur til
þess að njóta lífsins og lífsins gæða,
líkamlega, menningarlega og and-
lega. Ekki bara í nútíð, heldur ekki
síður í framtíð. Konur hafa frá örófí
alda annast og útdeilt mikilvægustu
auðlindinni, fæðunni. Þær hafa gætt
þess, hver innan sinnar fjölskyldu,
að þörfum allra sé fullnægt ef kost-
ur er, og þegar þröngt er í búi þá
minnka konur sinn eigin skammt til
að bömin fái nóg. Þetta virðist vera
konum í blóð borið, a.m.k. hefur það
verið samofíð störfum þeirra og
menningu, líklega í milljónir ára. Það
er nákvæmlega þetta sem þarf að
gera núna bæði á þjóðarheimilinu
og í stórfjölskyldu heimsins. Það
þarf að jafna fæðu, jafna lífkjör fólks
og þjóða, þannig að allir fái nóg.
Það vitum við, skynjum og skiljum,
en á sama tíma sjáum við að það
em ræningjar í búrinu, sem með
græðgi taka miklu meira en þeir
þurfa, matarforðinn minnkar stöð-
ugt eða er skemmdur, gengið er á
auðlindir heimsins og þær mengað-
ar. Við vitum að með sama áfram-
haldi rýrna lífskjör, e.t.v. ekki þeirra
sem nú eru á miðjum aldri, en örugg-
lega barna okkar og ekki síður
barnabama. Og böm sín verja kon-
ur, vilja ekki annað, geta ekki ann-
að. Því hljóta þær, vilja þær og geta
ekki annað en lagt áherslu á um-
hverfísmál.
Tvö mikilvæg mál
Kvennalistinn hefur lagt fram ít-
arlega stefnuskrá í öllum málum. í
umhverfísmálakaflanum hennar er
lögð áhersla á fjölmarga mikilvæga
þætti en hér verða aðeins tveir
eftir Kristínu
Einarsdóttur
Nú eru liðin 8 ár frá því að Kvenn-
alistinn fékk sínar fyrstu konur
kjömar á Alþing. Við buðum fram
sérstakan kvennalista vegna þess
að við vildum hefja kvenfrelsissjón-
armið til vegs og virðingar í stjóm-
málum sem og annars staðar í þjóð-
félaginu.
Kvennalistinn gengur til þessara
kosninga með sömu áherslur og við
höfum áður gert. Launamálin eru
þar efst á blaði. Það er algert sið-
leysi að fólki sé ætlað að lifa af laun-
um sem ekki duga til framfærslu.
Við leggjum áherslu á hækkun
lægstu launa og hækkun skattleysis-
marka. Nú er komin röðin að þeim
sem hafa orðið að bera þyngstu
byrðar þjóðarsáttarinnar svokölluðu.
Þjóðarsátt sem hefur gert hina fá-
tæku fátækari og hina ríku ríkari.
Nú er kominn tími til að snúa við
blaði. Launafólk, atvinnurekendur
og ríkisvaldið verða að taka höndum
„Þrátt fyrir fagurgala
þá er reyndin sú að
sljórnvöld, bæði um-
hverfis- og mennta-
málaráðuneyti, hafa
mjög lítið stutt og nær
ekkert gert til um-
hverfisfræðslu. Því
verður að breyta.“
nefndir.
Kvennalistakonur hafa alltaf lagt
á það áherslu að komið yrði á lagg-
imar umhverfísráðuneyti. Hug-
myndir okkar koma m.a. fram í til-
lögu til þingsályktunar sem flutt var
í hittifyrra og átti án efa stóran þátt
í að loksins fór eitthvað að hreyfast
í því máli, þótt langt sé frá að tak-
markinu sé náð. Við viljum að allar
stofnanir og starfsemi á sviði um-
hverfismála falli undir ráðuneytið
t.d. hafrannsóknastofnun, land-
græðslan, skógræktin, orkustofnun
o.s.frv., og að vægi umhverfisráðu-
neytis sé svipað og fjármálaráðu-
neytis, munurinn sá að fjármálaráð-
uneytið haldi utan um peninga, en
„ Við vonum að í kosn-
ingunum á laugardag
fáum við þann stuðning
sem við þurfum til að
breyta áherslum í ís-
lenskri pólitík.“
saman og vinna að bættum kjömm
þeirra lægst launuðu. Við Kvennalis-
takonur munum ekki hika við að
takast á við það verkefni og skomm
á aðra að vinna að því með okkur.
Eitt af forgangsmálum Kvenna-
listans er öryggi og velferð barna
sem verður að tryggja m.a. með leik-
skóla fyrir öll börn, lengingu skóla-
dagsins og máltíðum í skólum. Við
viljum vinna að því að þetta geti
orðið að vemleika.
i atvinnumálum leggjum við
áherslu á atvinnuuppbyggingu sem
er í sátt við landið og fólkið sem þar
býr. Þess vegna höfnum við meng-
andi stóriðju en viljum að íslending-
ar hasli sér völl í framleiðslu á vetni
Sigrún Helgadóttir
umhverfisráðuneytið um hinn raún-
vemleg verðmæti, náttúm lands og
sjávar. í framhjáhlaupi má svo geta
þess, að það sem eftir væri af ráðu-
neytum landbúnaðar, iðnaðar og
sjávarútvegs viljum við sameina í
öflugt atvinnuráðuneyti.
En hvað er brýnast að gera? Á
því er ekki nokkur vafí. Það næst
aldrei neinn raunvemlegur árangur
Kristín Einarsdóttir
sem ætlað er að verði notað sem
eldsneyti í framtíðinni jafnvel strax
í upphafí næstu aldar. Treysta þarf
undirstöður atvinnulífsins með rann-
sóknum og þróunarstarfi og auka
fjölbreytni. Við höfum bent á fjöl-
margar leiðir í atvinnumálum en
mikilvægast er að virkja þann mikla
kraft og fmmkvæði sem víða er að
fínna meðal fólks, sérstaklega
Nú er dömufrí
í umhverfismálum nema umhverfís-
vitund fólks aukist. Sagan sýnir að
það er ekki nóg að vísindamenn
hafí þekkingu, ekki nóg að stjórn-
málamenn hafí líka þekkingu, heldur
þurfa allir að þekkja og þá ekki síð-
ur að skilja, virða og skynja um-
hverfí sitt og náttúm. Hin vestræna
menning hefur um árþúsundir slitið
fólk frá náttúru, talið fólki trú um
að það sé ekki hluti náttúrannar,
heldur yfír hana hafíð, talið fólki trú
um að hag þess sé borgið, ekki ef
það skilur náttúruna heldur ef það
stjórnar henni. Þessi afstaða verður
að breytast og það gerist ekki nema
með fræðslu og aftur fræðslu. Sú
fræðsla verður að opna augu fólks
fyrir því, að mannkyn er á rangri
leið og verði að snúa af braut auð-
lindasóunnar og mengunar. Fræðsl-
an verður að breyta lífsgildum og
verðmætamati og hún verður að
kenna nýja lífshætti þannig að fólk
geti lifað við þær aðstæður sem
munu ríkja í framtíðinni.
Þrátt fyrir fagurgala er reyndin
sú að stjórnvöld, bæði umhverfis-
og menntamálaráðuneyti, hafa mjög
lítið stutt og nær ekkert gert til
umhverfísfræðslu. Því verður að
breyta.
Höfundur er náttúrufræðingur og
skipar 7. sæti V-listans í
Reykjavík.
kvenna. Við viljum fá tækifæri til
að hlúa að atvinnulífi sem tryggir
gott mannlíf, virðingu fyrir náttúr-
unni og framtíð komandi kynslóða.
Virðing fýrir umhverfínu er ráuð-
ur þráður í gegnum okkar tillögur
og lausnir. Við höfnum þeirri hag-
vaxtartrú sem hefur verið ríkjandi
og tekur ekkert tillit til umhverfísins
og eyðingar auðlinda.
I utanríkismálum leggjum við
áherslu á friðsamlegar lausnir deilu-
mála og gott samstarf við aðrar þjóð-
ir um leið og við viljum tryggja efna-
hagslegt og menningarlegt sjálf-
stæði þjóðarinnar. Þess vegna höfn-
um við aðild að EB og evrópsku
efnahagssvæði sem er ekkert annað
en fordyrið að EB. Við verðum að
koma í veg fyrir að siglt verði í faðm
miðstýringarinnar í Brussel.
Þetta eru aðeins nokkur atriði úr
stefnu Kvennalistans. Við vonum að
í kosningunum á laugardag fáum
við þann stuðning sem við þurfum
til að breyta áherslum í íslenskri
pólitík. Nú er kominn tími til að
konur fái tækifæri til að ráða ráðum
í landinu. Nú er dömufrí.
Höfundur er þingmaður og skipar
2. sæti Kvennalistans í Reykjavík.
Rógburður þingmanns um
starfsvettvang sjómanna
eftír Eyjólf Pétursson
Að undanförnu hefur mikið verið
rætt og ritað um brot á svokölluðum
vökuiögum á togveiðiskipum og að-
allega að þau hafi verið brotin á
frystitogumm landsmanna. Þeir
menn, sem látið hafa heyra í sér,
hafa jafnvel líkt þessu við galeiðu-
þrælkun á þessum skipum.
Keyrði um þverbak í þessum rógi,
þegar Ámi Gunnarsson, þingmaður
krata í Norðurlandskjördæmi eystra,
tók þetta upp á þingi og lét síðan
hafa eftir sér í DV 16. janúar 1991,
að hann gæti ekki nefnt ákveðna
togara en sagðist hafa heyrt um
málið frá Vestmannaeyjum og bein-
ast því spjótin tvímælalaust að mér
undirrituðum, þar sem ég er skip-
stjóri á eina frystitogaranum í Vest-
mannaeyjum.
Jafnframt sagðist Ámi hafa
heyrt, að ef sjómenn kvörtuðu yfír
styttingu frívakta væri þeim einfald-
lega sagt að taka pokann sinn.
Nú hljóta allir, sem vökulögin
þekkja, að hugsa: Er maðurinn eitt-
hvað skrítinn? Það getur ekki verið,
að hann hafi lesið lög um hvíldatíma
á íslenskum botnvörpuskipum. En
þau hljóða nákvæmlega svona:
„Lög um hvíldartíma á íslenskum
botnvörpuskipum (nr. 53. 27. júní
1921, og 1. nr. 51956).
1. gr. Þegar botnvörpuskiþ, sem
skrásett er hér á landi, er í höfn við
fermingu, eða affermingu, fer vinna
háseta eftir því, sem venja hefur
verið, nema annars sé getið í ráðn-
ingarsamningi háseta.
2. gr. Þá er skip er að veiðum
með botnvörpu eða á siglingu milli
erlendra hafna og fiskimiða, skal
jafnan skipta sólarhringnum í fjórar
sex stunda vökur. Skal eigi nema
helmingur háseta skyldur að vinna
í einu, en hinn helmingurinn eiga
hvíld, og skal hver háseti hafa að
minnsta kosti 12 klst. á sólarhring
hverjum til hvíldar og matar.
Samningar milli sjómannafélaga
og útgerðarmanna um lengri vinnu-
tíma en fyrir er mælt í lögum þess-
um, skuiu ógildir vera.
3. gr. Engin af fyrirmælum 1. og
2. gr. gilda, þá er skip er í sjávar-
háska eða líf skipshafnar í hættu.
„Er maðurinn eitthvað
skrítinn? Það getur
ekki verið, að hann hafi
lesið lög um hvíldatíma
á íslenskum botnvörpu-
skipum.“
4. gr. Skipstjóri og útgerðarmaður
bera sameiginlega ábyrgð á því, að
fyrirmælum þessara laga sé fylgt,
og varðar ítrekað brot skipstjóra
stöðumissi.
5. gr. Brot gegn lögum þessum
varða sektum, frá 5.000-50.000 kr.
Mál út af slíkum brotum skulu rekin
sem almenn lögreglumál."
Þetta em lög, sem höfð hafa ver-
ið í heiðri á íslenskum togurum síðan
þau vom sett, sama hvort um er að
ræða skip, sem veiða í ís eða full-
vinna aflann um borð.
En takið eftir. í lögunum er talað
um botnvörpunga. Ég vil nú upplýsa
það, að botnvörpungur er skip, sem
dregur botnvörpu (öðru nafni troll)
á eftir sér til að reyna að veiða físk,
Eyjólfur Pétursson
sem oft gengur ákaflega misjafn-
lega. í lögunum er ekki nefnd einu
orði stærð botnvörpunga svo þessi
lög spanna yfír allar gerðir togara
og togbáta.
Það stendur jafnframt í lögunum
að samningur milli sjómannafélaga
og útgerðarmanna um lengri vinnu-
tíma en fyrir er mælt í lögum þess-
um, skulu ógildir vera.
Held ég, að Ámi Gunnarsson hafí
miðað bogann of hátt að þessu sinni.
Hann hafí frekar átt að miða bogan-
um neðar, sem sé á litlu togarana
og reyna að fá svör við því, á hve
mörgum togbátum vökulögin séu
virt. Er ég viss um, að hann geti
gleymt stærri togveiðiskipunum, því
þar standa menn 6 og 6 tíma enda
ráðnir skv. lögunum um hvíldartíma.
Skilst mér, að upphaflega hafi
þessi rógur hafist með fyrirspurn til
ráðherra um það, hver fylgdist með,
að þessum lögum væri framfylgt,
þar sem þingmaðurinn taldi, að brot
á vökulögum og kvótakerfið væru
orsök fyrir auknum slysum á físki-
skipum landsmanna. Það má vel
vera, en að þingmaðurinn skuli taka
þar einn flokk skipa út, sem sé fryst-
iskipin, fínnst mér lýsa því best, að
þama hefur þingmaðurinn farið af
stað með fullyrðingar eftir einhverj-
um kjaftasögum.
Ámi Gunnarsson er nú kominn
úr Norðurlandi eystra til Suðurlands
og sækist þar eftir kjöri til Alþingis.
Miðað við málflutning Áma Gunn-
arssonar um málefni sjómanna og
ekki síst með tilliti til þess, að hann
stendur að stefnu Alþýðuflokksins
um gjaldtöku af fískveiðum og þá
um leið auðlindaskatt, sem er fyrst
og fremst skattur á landsbyggðina
og sjávarplássin, þá skora ég á
Sunnlendinga að gleyma A-listanum
í komandi alþingiskosningum en
styðja þess í stað D-listann.
Höfundur er skipstjóri á
togaranum Vestmannaey.