Morgunblaðið - 21.04.1991, Blaðsíða 12

ai2
!M<®»ÍÍMBLAÐIÍí) iStóNNURAjSUJð 81, lAPRÍLlími
NÆGUR KVOTI
ÓNÓG VINNA
Ottó Wathne hf.:
Óskapa fjöl-
miólaáróður
— segir Trausti Magnússon skipstjóri
Skipstjórarnir Trausti Mag'nússon og Páll Agústsson eru eigendur að
Ottó Wathne hf. sem gerir út samnefndan togara. Sjómenn eru 19.
Trausti Magnússon skipstjóri taldi ólíklegt að skipið landi heima eftir
þann „óskapa fjölmiðlaáróður" sem rekinn hefði verið gegn Otto Wat-
hne hf.
ingu. Skömmu síðar fór fyrirtækið
fram á aðstoð Atvinnutrygginga-
sjóðs, en beiðni fyrirtækisins var
hafnað. Þá var leitað til Hlutafjár-
sjóðs Byggðastofnunar. Sjóðurinn
setti það skilyrði fyrir aðstoð að
fyrirtækið yrði sameinað Gullbergi
hf. og þar með útgerð togarans
Gullvers. Eigendur Gullbergs hf.
sem jafnframt voru aðaleigendur
Fiskvinnslunnar-Norðursíldar höfn-
uðu þessum kosti. Því var ekki neina
fyrirgreiðlu að hafa frá Illutafjár-
sjóði. Fiskvinnslan-Norðursíld lýsti
sig því gjaldþrota í september 1989.
Þá voru áhvílandi kröfur að frá-
dregnum veltuíjármunum taldar
nema rúmum 300 milljónum en
brunabótamat fasteigna var talið
500 milljónir. Stærsti kröfuhafinn
var Landbankinn en auk þess var
fyrirtækið í verulegri skuld við
bæjarsjóð Seyðisfjarðar og enn-
fremur við Gullberg hf. sem hafði
landað afla hjá fyrirtækinu.
Dvergasteinn
Eftir gjaldþrot Fiskvinnslunnar
hf. var reynt að ná samstöðu um
stofnun nýs fyrirtækis. í júní var
undirritað samkomulag allra helstu
aðila á staðnum, eigendur Ottó
Wathne voru þar á meðal en þeir
féllu síðan frá þátttöku. í ágúst í
fyrra var fískvinnslufyrirtækið
Fiskiðjan Dvergasteinn hf. stofnað
og samkomulag gert við Lands-
bankann og Byggðastofnun um
kaup á eigum Fiskvinnslunnar-
Norðursíldar fýrir 102 milljónir
króna. Þar að auki samþykkti
Byggðastofnun að lána 20 milljónir
króna til endurbóta á frystihúsi fé-
lagsins.
Hluthafar í Dvergasteini hf. eru
Seyðisfjarðarbær 15 milljónir
króna, Hafnarsjóður 5 millj. kr.
Gullberg hf. 15 millj., Verkamanna:
félagið Fram 5 millj. kr., og ein-
staklingar 2 millj. kr. Fyrir liggur
vilyrði frá ríkisstjóm um hlutafé
fyrir 20 milljónir króna sem á að
koma í gegnum Byggðastofnun.
Um-
mánaðamótin janúar/febrúar í vet-
ur sýndist loks vera að rofa til á
Seyðisfirði. Dvergasteinn hf. hóf
botnfiskvinnslu. Gullberg hf. hefur
lofað að landa 30%, um 1.000 tonn-
um, af afla Gullvers NS hjá fyrir-
tækinu. Fiskverðið er þó nokkuð
hærra en hefur tíðkast annars stað-
ar á Austfjörðum, t.a.m. eru greidd-
ar 75 kr/kg fyrir þorsk en annars
staðar á fjörðunum hefur til
skamms tíma verið greiddar 63
kr/kg. Auk 1.000 tonna afla af
Gullveri NS má gera ráð fyrir því
að aflaheimildir smábáta frá Seyð-
isfirði geti fært allt að 1.000 tonn-
um til vinnslu og þá væntanlega á
sama verði og greitt er fyrir aflann
af Gullveri.
Greinargerð Byggðastofnunar
Til að tryggja enn frekar hráefni
til vinnslu leituðu forráðamenn
Dvergasteins hf. eftir kaupum á
togaranum Hjörleifi frá Reykjavík
sem var í eigu Granda hf. Kaup-
verð skyldi vera 125 milljónir en
meðfylgjandi aflaheimildir, 450
þorskígildistonn, skyldu fylgja með
í þessum viðskiptum. 450 tonn eru
ekki nóg til að standa undir rekstri
togara; forráðamenn Dvergasteins
gerðu því ráð fyrir að leita eftir
kaupum á viðbótarkvóta, a.m.k.
1.000 þorskígildistonnum.
Til þess að þessi áform fengju
framgang leituðu bæjaryfirvöld á
Seyðisfirði eftir ríkisaðstoð. Var
farið fram á um 60 millj. kr. Ríkis-
stjórnin vísaði þessu erindi til
Byggðastofnunar til athugunar. í
greinargerð sem stofnunin skilaði
um miðjan febrúar kom m.a. fram
að Byggðastofnun t’aldi áætlanir
Dvergasteins hf. vart raunhæfar.
Til að pndurbæta Hjörleif og kaupa
viðbótarkvóta yrði mun hærra fjár-
framlag að koma til. Eigið fé fyrir-
tækisins þyrfti að vera miklu meira.
Auk þess væri fyrirsjáanlegt að
þegar fram í sækti þyrfti fyrirtækið
lánsfé sem næmi hundruðum millj.
kr. og fyrir því þyrfti tryggingar
sem tæpast væru fyrir hendi. í
umsögn Byggðastofnunar komu
fram miklar efasemdir almennt um
rekstrargrundvöll Dvergasteins hf.
Stofnunin taldi að samkomulag fyr-
irtækisins við Gullberg hf. byggi á
fiskverði ,sem skuldsett’vinnsla geti
ekki staðið undir. Frá rekstrarlegu
sjónarmiði sé lítil skynsemi í því
að borga 15-20% hærra fiskverð
en aðrir. Byggðastofnun taldi að
þrátt fyrir nokkuð skárri afkomu í
sjávarútvegi væri líklegt að hefð-
bundin fiskvinnsla á þessu fiskverði
myndi engu skila til afskrifta eða
fjármagnskostnaðar.
Ekki varð af kaupum á togaran-
um Hjörleifi en hann var seldur
Skagstrendingi hf. á Skagaströnd.
Eins og fram hefur komið ér
vandi Seyðisfjarðar að því leytinu
sérstæður að aflaheimildir á staðn-
um eru umtalsverðar en vandinn er
í því fólginn að önnur útgerðin á
staðnum vill ekki landa heima,
nema greitt sé fiskverð sem sé sam-
bærilegt við það sem gerist á er-
lendum og innlendum fiskmörkuð-
um. Samkvæmt lögum um stjórn
fiskveiða er umráðaréttur útgerðar-
innar á veiði-
heimildum
skýlaus og
samningsað-
staða vinnsl-
unnar heldur
veik. Víðast á
landsbyggð-
inni er útgerð-
in og fisk-
vinnslan í eigu
eins og sama
aðila og hefur
það yfirleitt
dugað til að
tryggi'a fisk-
vinnslunni
hráefni.
— Reyndar
æði oft á verði
sem sjómenn hafa talið of lágt.
í greinargerð Byggðastofnunar
segir m.a: „Sú sérstæða staða sem
komin er upp á Seyðisfirði hlýtur
að tengjast þeim umræðum sem
verið hafa um að tengja kvótann
við byggðarlögin með einhverjum
hætti. Jafnframt hljóta að vakna
upp spumingar um hvort réttlætan-
legt sé að ríkissjóður hjálpi Seyð-
firðingum til að auka við aflaheim-
ildir sínar þegar þeir hafa engar
aflaheimildir misst. Hér kemur upp
spurningin um fordæmi gagnvart
öðrum, t.d. Reyðarfirði. Geta aðrir
staðir látið sinn togara leggjast í
siglingar og fengið síðan tilstyrk
ríkisjóðs til að bæta við aflaheimild-
um fyrir vinnsluna?"
Hvers vegna landar togarinn
Ottó Wathne ekki í heima-
höfn?
„Það eru mörg svör við því en
fyrst og fremst er það að við höfum
fengið betra verð erlendis og greitt
strax. Við lönduðum heima áður fyrr,
töpuðum hátt á þriðju milljón í gjald-
þrotinu. Við keyptum hlut bæjarins
í fyrirtækinu með fullum verðbótum
og tilheyrandi og eru því með gríðar-
lega erfið lán sem við verðum að
stánda skil á. — Og höfum staðið í
skilum með,“
— Hvað þarf verðið að vera hátt
til að það borgi sig fyrir útgerðina
að landa heima?
I
„Við fengum nýlega 191,5 kr. fyr-
ir kílóið af þorski og ýsu sem við
sendum til Englands í þrem gámum.
Meðalverð í siglingu er oft 130
kr./kg. til 150-60 kr./kg. Dverga-
steinn hefur hæst boðið 85 krónur.
Við þurfum eitthvað hærra verð.“
— Stímið út kostar nú sitt?
„En aðföngin eru ódýrari, við
fengum olíuna á rétt rúmar 9 krónur
lítrann en hún er 17-18 krónur hér
að virðisaukaskattinum frádregn-
um.“
— í greinargerð frá Byggðastofn-
un segir að þið hafið eignast skipið
með stuðningi sveitarfélagsins og
verkalýðsfélagsins, er það rétt?
„Við lítum þannig á að við höfum
stutt bæinn til að halda skipinu sem
annars hefði farið til Hornafjarðar.
Með 18-19 störfum og útsvarstekjum
af þeim fyrir bæjarsjóð."
— Hvers vegna vilduð þið ekki
gerast hluthafar í Dvergasteini?
„Við lítum þannig á að það sé al-
gjörlega vohlaust fyrirtæki, eins og
það er rekið. Miklar endurbætur sem
þurfti að gera, frystiklefar og raf-
magn voru á undanþágum. Fyrirtæk-
ið var alltof skuldsett í bytjun. Og
persónulega höfum við engan áhuga
á frystihúsarekstri."
— En nú voruð þið í júní fyrra
búnir að undirrita samkomulag um
þátttöku í fyrirtækinu?.
„Við ætluðum að vera með en
sáum að okkur í tíma sem betur fer.“
— Telurðu einhvetja möguleika á
því að löndunarsamningar geti tekist
milli ykkar og Dvergasteins hf.?
„Ákaflega ólíklegt eftir þann
óskapa fjölmiðlaáróður sem rekinn
hefur verið gegn okkur.“
— Fjölmiðlumræðan og kvóta-
kerfið. Hvert er þitt álit á kvótakerf-
inu eða hugmyndum um byggða-
kvóta eða sölu veiðileyfa?
„Að mörgu leyti lítið álit. Ég hef
verið 48 ár á sjó og er andvígur öll-
um lögþvingunum en maður við-
urkennir að það þarf að vera einhver
stjórnun. Persónulega sé ég eftir
sóknamarkinu. Sölu veiðileifa er ég
algjörlega andvígur. Útgerðin þarf
að hafa ráðstöfunarrétt á kvótanum
til að fiska með sem hagkvæmustum
hætti."
Trausti Magnússon skipstjóri.
Rétti fylgir ábyrgó
- segir Þorvaldur Jóhannsson bæjarstjóri
VANDI fiskvinnslunnar er líka vandi bæjarfélagsins. í janúar
síðastliðnum birtist í bæjarblaðinu áskorun frá bæjarstjórn
Seyðisíjarðar þar sem skorað var á eigendur Ottó Watne NS
að ráðstafa hluta af aflakvóta skipsins til vinnslu á Seyðis-
firði. Seyðfirðingar allir sem einn yrðu að leggja sitt af mörk-
um til að tryggja atvinnuöryggi bæjarbúa.
Erfiðleikarnir og öryggisleysið
koma fram með ýmsum
hætti, t.d. fækkaði íbúum
um 45 á síðasta ári og voru sam-
kvæmt bráðabirgðatölum Hag-
stofunnar taldir 977 í desember
1990. „Já, það hefur fækkað í
bæjarfélaginu og það stafar af
þessu ástandi. Fiskvinnslan hf.
var langstærsti atvinnurekandinn
í bæjarfélaginu með um 100-120
manns í vinnu. Þetta skánar ekki
fyrr en við tökum okkur til í and-
litinu og tryggjum rekstur físk-
vinnslunnar í landi,“ sagði Þor-
valdur Jóhannsson bæjarstjóri.
— Dvergasteinn skortir enn
hráefni?
„Já, við höfum ekki náð nægi-
legri samstöðu um að leysa vand-
ann. Það er nánast vonlaust í dag
að stofna til vinnslu án tengsla
við útgerðina, t.d. Ottó Wathne
hf. sem er' því miður ekki aðili
að Dvergasteini. Til að fiskvinnsl-
an geti staðið undir sér og veitt
fólki atvinnu þarf mikið hráefni á
verði sem vinnslan ræður við. Og
við höfum ekki náð utan um nægi-
legt magn.
Hugmyndin var að fá um helm-
ing af togarakvótanum 2.000-
2.500 tonn og síðan um 1.000
tonn frá smábátunum. Við treyst-
um því að við myndum ná samn-
ingum.“
Rétt verð?
— Nú komu fram í greinargerð
frá Byggðastofnun miklar efa-
semdir um að Dvergasteinn gæti
staðið undir því fiskverði sem fyr-
irtækið byði í aflann?
„Já það er rétt. En hver veit
hvert raunverulegt verð er í dag?
Þegar Dvergasteinn var tilneydd-
ur til að bjóða 75 krónur varð
allt vitlaust hér í kringum okkur.
Hvað eru sömu aðilar að borga í
dag? Skýrsla Byggastofnunar var
gerð í febrúar og það hafa marg-
ar forsendur breyst síðan — sér-
staklega varðandi fiskverðið. Það
eru margs konar verð í gangi sem
hafa það helst sameiginlegt að
hækka stöðugt.
Mér sýnist allt stefna í það að
við komust ekki hjá því að allur
íslenskur fiskur fari í gegnum
fískmarkað hérlendis, þá myndi
verðlagið jafnast og jafnframt
lækka. Það myndi auðvelda rekst-
urinn fyrir aðila sem hafa ekki
skip til að afla hráefnis.“
— Nú átti Seyðisfjarðarbær
hlut í skipi, Ottó Wathne, hvers
vegna var sá hlutur seldur?
Það hefur verið stefna bæjar-
yfirvalda að láta aðra sjá um al-
mennan atvinnurekstur og vera
ekki að vasast í atvinnulífínu
.nema í sérstökum tilvikúm. Við
höfum talið farsælast að skapa
gott urnhverfí fyrir atvinnulífið
og einnig verið reiðubúnir til að-
stoða með ábyrðum og tíma-
bundnu hlutafé. Því íjármagni
sem losnaði við söluna á hlutafé
okkar í Ottó Wathne hf. var varið
til að treysta jámiðnaðinn með
byggingu dráttarbrautar."
Þorvaldur Jóhannsson bæjarstjóri.
— Kaupin á Hjörleifi?
„Eins og staðan hefur verið,
hefur Dvergasteinn verið í hinu
mesta basli með að fá hráefni og
því varð algjör samstaða um að
kaupa Hjörleif og viðbótarkvóta.
En það er óhætt að segja að
umhverfíð hafí verið þeirri hug-
mynd mjög mótdrægt. Lands-
bankinn, Byggðastofnun og jafn-
vel aðrar sjávarbyggðir hér fyrir
austan lögðust hart gegn því. Það
var haft á orði að nægur kvóti
væri á Seyðisfírði og líka það að
fyrirtækið hækkaði fiskverðið.“
Seyðisfjörður virðist þokkalega
settur með kvóta sem nýtist
byggðinni illa. Viltu einhvers kon-
ar byggðakvóta?
„Miðað við aðstæður hér er það
ákaflega freistandi en þá þarf að
ákveða hver á að fara með úthlut-
un hans. Eru það vinnslustöðvarn-
ar? Eru það sveitarstjórnirnar?
Eða hveijir eru það?
í núverandi kerfí er útgerðinni
treyst fyrir þessum rétti; því hvíl-
ir mikil ábyrgð á útgerðarmönn-
um að misnota ekki þennan rétt.
Og þeir eiga ekki að ráðstafa
kvóta óháð hagsmunum byggða-
lagsins, lögin um stjórnum físk-
veiða segja: „Nytjastofna á ís-
landsmiðum eru sameign íslensku
þjóðarinnar. Markmið laga þess-
ara er að stuðla að vemdun og
hagkvæmri nýtingu þeirra og
tryggja með því trausta atvinnu
og byggð í landinu. Úthlutun sam-
kvæmt lögum þessum myndar
ekki eignarrétt eða óafturkallan-
legt forræði einstakra aðila yfír
veiðiheimildum.““
Byggdavcmdi á Seyðisfirdi