Morgunblaðið - 21.04.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1991
ÞRAUTASAGA u
ÞJOÐARBÖKHLÖÐU
A inni yfir 750 milljónir af sérstökum skatti sem ekki hefur skilað sér
eftir Jóhannes Tómasson
Þjóðarbókhlaðan á Melunum í Reykjavík á sér orðið langa
byggingarsögn. Og enn er mikið eftir áður en hún verður
tekin í notkun. Þessu mannvirki er ætlað að hýsa það sem
Landsbókasafnið og Háskólabókasafnið hafa nú að geyma og
allt sem við þessi söfn á að bætast um nokkra framtíð. Þótt
undirbúningur hafi byrjað um 1970 hófust framkvæmdir ekki
fyrr en 1978 og þeim er hvergi nærri lokið nú. Þegar bygging-
arsagan er skoðuð kemur í ljós að framkvæmdum hefur alltaf
miðað hægt og sum árin legið niðri með öllu. Þessi seinagang-
ur er meiri en stjórnendur og starfsfólk safnanna fá við un-
að. Hann stafar að sjálfsögðu af naumum fjárframlögum. Það
er í svo mörg önnur horn að líta að alltaf verður Þjóðarbók-
hlaðan útundan. Þetta átti ekki að vera svo því henni var ein-
mitt markaður sérstakur tekjustofn til að hún fengi fram-
kvæmdafé. Aðeins hluti þess fjár hefur skilað sér.
Hugmyndin um að sameina
Landsbókasafn og Há-
skólabókasafn er allgöm-
ul. Alþingi ályktaðj um
slíka sameiningu árið
1957 að fengnu áliti nefndar og
árið 1966 tók til starfa önnur nefnd
sem kanna átti framtíðarskipulag
vísindalegra bókasafna og mælti
hún einnlg með sameiningu safn-
anna. Byggingarsjóður er stofnaður
árið 1967, árið 1970 ályktar Al-
þingi að Þjóðarbókhlaða skuli reist
I tilefni af 1100 ára afmæli íslands-
byggðar, lóð er fengin árið 1971
og teikningar samþykktar árið
1977. Framkvæmdir heQast 1978
og náðist þá að grafa grunn og
steypa sökkla og kjallaraplötu en
árið eftir var ekkert hægt að gera.
Árið 1981 er húsið steypt upp að
mestu og hornsteinn lagður. Næstu
árin er síðan unnið að ytra frá-
gangi húss og lóðar og lauk þeim
framkvæmdum árið 1989. Síðan
hefur lítið gerst og á meðan kostar
5 milljónir króna á ári að hita upp
húsið og hirða um það. Við látum
vaxtagjöld liggja milli hluta hér og
eins hitt hvort það er viturlegt að
láta langt komið hús standa og bíða.
Fjölbreytt starfsemi
En hvaða starfsemi á að fara
fram í Þjóðarbókhlöðu?
Hlutverk hennar er að vera í
senn þjóðbókasafn og háskólabóka-
safn og þannig aðaÍBafn landsins í
fjölmörgum greinum mennta og
vísinda, Safnið leysir af hólmi nú-
verandi Landsbókasafn og Háskóla-
bókasafn og þó að lög um starfsem-
ina hafi ekki verið samin er ljóst
að starfsemin mun einkum snúast
um eftirfarandi atriði:
Að annast söfnun og varðveislu
íslenskra rita og rita er varða ísland
eða íslensk efni, fornra og nýrra,
að veita viðtöku skylduéintökum,
að halda uppi rannsóknum í ís-
lenskri bókfræði og gefa út skrár,
að geyma og láta í té upplýsingar
um Íslen8ka bókaútgáfu, að varð-
veita handritasöfn og vinna að frek-
ari söfnun handrita og að annast
söfnun og varðveislu íslensks efnis
á hljóðritum.
Verkefnalistinn er mun lengri og
má nefna atriði eins og að kynna
íslenskar bókmenntir, afla erlendra
rita f öllum greinum vfsinda, að
sinna þörfum kennslu og rannsókn-
arstarfsemi f Háskóla Islands, að
gefa safngestum kost á góðri vinnu-
aðstöðu, einnig þeim sem þurfa að
nota hin verðmætari gögn safnsins,
að leiðbeina og örva til bóklestrar
og fræðiiðkana, að gegna forystu-
hlutverki f bókasafnsstarfsemi og
að stuðla að greiðum aðgangi um
fjarskiptanet að skrám safnsins svo
og þeim samskrám Bem haldið er
uppi.
Margt er enn óljóst varðandi
endanlegan samruna safnanna. Á
það við um yfirBtjórn safnsins,
hvernig starfsmannaflutningum
verður háttað og þvílíku, Vera má
að nýfengin reynsla af ýmiss konar
samruna fyrirtækja og stofnana
geti orðíð hér nokkur fyrirmynd,
Byggingarnefndin
Byggingarnefnd Þjóðarbókhlöðu
skipa nú Finnbogi Guðmundsson
landsbókavörður sem er formaður
nefndarinnar, Sigmundur Guð-
bjarnason háskólarektor, Árni
Gunnarsson skrifstofustjóri f
menntamálaráðuneytinu, Jóhannes
Nordal seðiabankastjóri og Egil!
Skúli Ingibergsson verkfræðingur
sem er framkvæmdastjóri nefndar-
innar. Einnig starfar Einar Sigurðs-
son háskólabókavörður með nefnd-
inni.
Nefndin annast yfirstjórn fram-
kvæmda og á henni hvflir það snúna
hlutverk að spila úr þeim fjármun-
um sem til framkvæmda gefast
hveiju sinni. Hér á eftir fara nokkr-
ar tölur í þvf sambandi.
Áfallinn kostnaður við fram-
kvæmdirnar nú stendur í um 1.000
milljónum króna færður til núgild-
andi verðlags, Er þá meðtalin sú
upphæð sem unnið er fyrir í ár, Á
síðasta sumri var staldrað við og
áætlanir um sfðustu áfangana end-
urskoðaðar. Auk lokahönnunar er
þar um að ræða hluti eins og inn-
veggi og ínnréttingar, gólfefni,
málningu, loftræsingu, húsgögn,
tæki og lausan búnað. Aætlað er
að þeir þættir kosti tæplega 1.000
milljónir króna, þannig að heildar-
kostnaður við bygginguna sjálfa,
tæki og búnað, verði tæplega tveir
milljarðar króna. Það er síst hærri
upphæð en varið hefur verið til
sambærilegra stórbygginga hér á
landi á undanförnum árum.
Síðan hefur verið samin sérstök
verk- og kostnaðaráætlun varðandi
aukningu mannafla, sjálfa flutning-
ana og það að hefja rekstur stofn-
unarinnar. Sé allt þetta talið saman
þarf um 1400 milljónir króna til að
geta lokið byggingunni og hafið
fulla starfsemi í henni. Heildar-
kostnaður verður því um 2,4 millj-
arðar en athuga ber að þar er ekíri
aðeins um byggingarkostnað húss
að ræða heldur einnig kostnað við
að flytja þangað starfsemi tveggja
stofnana úr ýmsum áttum og hefja
rekstur hennar og þar með er einn-
ig talinn heildarrekstrarkostnaður
hinnar nýju stofnunar fyrir árið
1994.
Hvert féru yfir 750 milljónir?
Árin 1987 til 1989 var lagður á
þjóðina sérstakur eignarskattsauki
sem eingöngu skyldi renna til Þjóð-
arbókhlöðunnar, í árslok 1990
höfðu innheimst um 560 milljónir
en innan við helmingur þess hafði
þá verið Iagður inn á reikning bygg-
ingarsjóðsins eða 244 milljónir
króna.
Ný lög um Þjóðarbókhlöðu og
endurbætur menningarbygginga
s