Morgunblaðið - 05.05.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. MAI 1991
, ^rvaV.'K ,o0.
Ci«-: *ítV. Sl»la* j. "iin.son <
„\fcvicin<'0*' . V»'lír „cd*u‘01
'r“ SU'*"6'01' Bl»rn' B°Bl»rnl1'10'
s>»nrr, jo"»nne*
w'Töl.'*'13
Besfc6*’’ v Q»t«« 44113
8. 8W>'
lnn»n,a'
,W8

eftir Pál Lúðvík Ei_norsson
„ÞJOÐIN A sér viðreisnar
von,“ sagði Davíð Oddsson
formaður Sjálfstæðisflokks-
ins að afstöðnum Alþingis-
kosningum vorið 1991. Þessi
spádómsorð formannsins
rættust í síðastliðinni viku.
Viðreisn var einnig von leið-
arahöfunda Morgunblaðsins
veturinn 1959. Þeir töldu
marga erfiðleika bíða nýrr-
ar ríkissljórnar; „Það er
„vandræðabaggi" vinstri
sljórnarinnar, sem hin nýja
ríkisstjórn tekur við.“
mmm
■
'iOl

Samstjóm Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks
er í daglegu tali nefnd
„Viðreisn“ eftir ríkis-
stjórn þessara flokka
sem sat að völdum á ár-
unum 1959-71. Fyrsta
viðreisnarríkisstjórnin
var skipuð 20. nóvember 1959 undir
forystu Ólafs Thors. Ráðherrar voru
7, 4 úr Sjálfstæðisflokknum, auk
forsætisráðherrans Olafs Thors,
voru Bjarni Benediksson dómsmála-
og iðnaðarráðherra, Gunnar Thor-
oddsen fjármálaráðherra og Ingólfur
Jónsson samgöngu- og landbúnaðar-
ráðherra. 3 voru úr Alþýðuflokki,
Emil Jónsson félagsmála- og sjávar-
útvegsráðherra, Guðmundur í. Guð-
mundsson utanríkisráðherra og Gylfi
Þ. Gíslason viðskipta- og mennta-
málaráðherra.
Ólíkur aðdragandi
„Að fortíð skai hyggja, þá fram-
tíð skal byggja." Síðustu vikur hefur
nokkuð borið á því að menn hafi
rifjað upp minningar um viðreisnar-
stjómina fyrstu. En þegar menn
freistast að gera sögulegan saman-
burð verður að gæta mikillar varúð-
ar. Samstarf stjórnmálaflokka og
stefnumál ríkisstjórna mótast að
aðstæðum á hveijum tíma og að-
dragandinn að þeirri viðreisnarstjórn
sem er komin til valda er um sumt
ólíkur þeirri eldri. — Þótt hins vegar
Viðreisnarstjórnin fyrsta; fimmta ráðuneyti Ólafs Thors. F.v. Gunnar Thoroddsen fjármálaráðherra, Ingólfur Jónsson landbúnaðarráð-
herra, Bjarni Benediksson dómsmálaráðherra, Ólafur Thors forsætisráðherra, Birgir Thorlacius ráðuneytissljóri, Ásgeir Ásgeirsson for-
seti, Guðmundur I. Guðmundsson utanríkisráðherra, Emil Jónsson sjávarútvegsráðherra og Gylfi Þ. Gislason menntamálaráðherra.
fari ekki hjá því að ýmislegt komi
kunnuglega fyrir sjónir.
Á árunum 1956-58 hafði setið að
völdum vinstri stjórn, þ.e.a.s. sam-
stjórn Framsóknarflokks, Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags. í desem-
ber 1958 var svo komið að sögn
forsætisráðherrans Hermanns Jón-
assonar að ekki var samstaða í ríkis-
stjórninni um þau úrræði sem stöðv-
að gætu hina háskalegu verðbólgu-
þróun. Ríkisstjórnin sagði því af sér
en við tók minnihlutastjórn Alþýðu-
flokks undir forystu Emils Jónsson-
ar. (Þessi stjórn var stundum nefnd
„Emilía“ í óformlegu spjalli manna
í millum. Innsk. blm.) Sjálfstæðis-
menn veittu ríkisstjórn Emils hlut-
leysi og greiddu atkvæði með helstu
málum sem hún beitti sér fyrir, m.a.
breytingu á kjördæmaskipan og
nauðsynlegustu lagafrumvörpum.
Stjórninni tókst að stöðva víxlhækk-
anir kaupgjalds og verðlags en það
var ljóst að hún hafði ekki styrk né
umboð til að gera neinar gruridvall-
arbreytingar á skipan efnahags-
mála. Ríkisstjórn Emiis Jónssonar
sat í tæpa 11 mánuði.
Undir 40%
Vegna breytinganna á kjördæma-
skipaninni var tvívegis kosið til Al-
þingis árið 1959, sumar og haust.
Islendingar gengu til hinna síðari
Alþingiskosninga 25.-26. október
1959. Kosið var um 60 þingsæti.
HVAD SKAL HUH HEITA?
Það er talin
gæfa ríkis-
stjóma að beíta
góðu nafni,
helst lýsandi
og þróttmiklu.
Það var Sig-
urður Bjarna- H
son frá Vigur 1ÍM».
sem gaf ríkis- sigurður
stjórninni nafn. Bjarnason.
í desember
1959 og janúar 1960 var unnið að
athugun og stefnumótun í efna-
hagsmálum. Aðgerðir hófust um
mánaðamótin janúar/febrúar
1960, í þeim fólust víðtækar kerf-
isbreytingar í félags-, efnahags-
og skattamálum. Miklu var talið
varða að kynna almenningi vel
ráðagerðir ríkisstjórnarinnar.
Benedikt Gröndal ritstjóri Alþýðu-
VIÐREISN
blaðsins
Sigurður
Bjamason frá
Vigur, rítstóri
Morgunbiaðs-
ins, voru
fengnir til að
setja saman
bækling um til-
lögur stjórnar-
innar. Þeir fé-
lagar útbjuggu
„hvíta bók“, alls 47 síður. Þegar
að því kom að nefna ritið, var til-
laga um fyrirsögn: „Greinargerð
um tillögur ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum.“ Ritstjóri Morg-
unblaðsins benti á: „þessu tekur
enginn eftir. Þetta les enginn mað-
ur. Látum hana heita „Viðreisn".
Þar með fékk bókin — og ríkis-
stjómin nafn.
Framsóknarflokkur hlaut 25,7% at-
kvæða og 17 þingsæti, Þjóðvarnar-
flokkur sem lagði megináherslu á
brottför varnarliðsins í Keflavík
hlaut 3,4% og ekkert þingsæti. Al-
þýðubandalag náði 16,0% atkvæða
og 10 þingsætum. Sjálfstæðisflokk-
urinn hlaut 39,7% atkvæða og 24
þingsæt.i, Alþýðuflokkur 15,2% og
9 þingsæti.
Þegar úrslitin lágu fyrir sagði leið-
arahöfundur Morgunblaðsins 28.
október: „Sjálfstæðismenn hefðu
kosið úrslitin á nokkuð annan veg
en þau nú urðu. En styrkleiki flokks-
ins er óhaggaður." Það vakti at-
hygli leiðarahöfundar að Alþýðu-
flokkurinn kom sterkari úr kosning-
unum og Sjálfstæðisflokkurinn veik-
ari en vænst hafði verið, ennfremur:
„Verður að játa að kommúnistar
fengu yfirleitt meira fylgi en menn
höfðu búizt við.“ (Hér mun átt við
svonefnt „Alþýðubandalag“, skýring
blm.) Degi síðar er spurt í Morgun-
blaðsleiðara: „Hvað er framundan?
... Kosningaúrslitin gera óhjákvæmi-
legt, að enn verði hafið hið gamal-
þekkta samningamakk á milli flokka
... þrátt fyrir ágreining um sumt,
þá benda kosningaúrslitin og stefnu-
skrár flokkanna eindregið til þess,
að sjálfstæðismenn og Alþýðuflokk-
ur geri nú tilraun til þess að koma
sér saman og mynda starfliæfa
stjórn."
Ritstjórar dagblaðsins Þjóðviljans
höfðu nokkrar áhyggjur af þessum
möguleika; að sjálfstæðismenn köll-
uðu á Alþýðuflokkinn, „til myndunar
afturhaldsstjórnar þeirrar, sem nú
verður reynt að beija saman,“ eins
og segir í leiðara blaðsins 30. októ-
ber. Leiðarahöfundur spyr: „Var það
þetta sem vakti fyrir mönnunum sem
stofnuðu Alþýðuflokkinn og Alþýðu-
blaðið: Að flokkur auðmannanna og
afturhaldsins næði slíkum tökum á
forystuliði Alþýðuflokksins, að íhald-
ið gæti talið ,-ér flokkinn vísan til
liðsauka við myndun afturhalds-
stjórnar á Islandi. Ekki mun svo
hafa verið.“
Alþýðublaðið gerði einnig sína
úttekt á stjórnmálaástandinu, 31.