Morgunblaðið - 12.09.1991, Page 21

Morgunblaðið - 12.09.1991, Page 21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1991 21 Joseph A. Schumpeter var hægri hönd Samuelsons við samsuðu til- gátunnar, sem m.a. liggur að baki nýaldarhugsun prófessors Hayeks, sem áður var getið. í tímamótaverki sínu „Theory of Economic Development“, sem kom út á þýzku árið 1911, hafði Schump- eter sjálfur sett fram hugmyndir um tengsl peningahugsunar á eignahlið og tekjuhlið. Er bókin kom út á ensku 1934 lýsti Schumpeter þær hugmyndir ófullnægjandi en lét síðan þar við sitja. Um verðtryg’gingu fjárskuldbindinga íslenzkir peningahagfræðingar virðast kunna nákvæmlega engin skil á „Correspondence Principle" Samuelsons, þótt tilgátan sé einnig undirrót kennisetninga seðlabanka- manna um gildi verðtryggingar fjár- skuldbindinga við nútímaaðstæður í hinu íslenzka hagkerfi. Sem slík á tilgátan rætur að rekja til Ricardos og Marx, sem litu á alla peninga sem jafngildi fram- leiðsluverðmæta — nýsköpun pen- inga án tengsla við samtíma og samsvarandi aukningu raunverð- mæta spilaði enga rullu í Das Kapi- tal og bíður enn viðurkenningar í Seðlabanka ísiands. „Hvað gengur manninum til með þessari vitleysu," sagði Keynes er Winston Churchill, þáverandi fjár- málaráðherra Breta, hneppti brezka hagkerfið í langvarandi kreppu upp úr 1920 með fyrirfram dauða- dæmdri tilraun til að endurvekja það gullgildi, sem pundið hafði fyrir 1914. Með Ólafslögum 1979 voru mis- tök Churchills endurtekin hér á Fróni af nákvæmlega sömu ástæð- um og ráðið höfðu gerðum hins fyrr- nefnda — í báðum tilfellum var gengið til móts við hagsmuni fjár- magnseigenda, sem hagnast höfðu á undanfarandi seðlaprentun og vildu gulltryggja hag sinn. í grein sinni gengur prófessor Ólafur út frá hliðstæðum forsend- um, þótt síðustu leifar rauntrygg- ingar pappírspeninga á alþjóðavett- vangi hafi horfið með afnámi gull- tengsla bandaríkjadals árið 1971 — hugvitsmenn í íslenzka stjórnkerf- inu kusu hins vegar að snúa klukk- unni til baka. Eins og fyrri daginn í Bretlandi á fjármálaráðherratíð Churchills, þá hafa afleiðingarnar orðið hrikalegar — sá er þó munurinn, að Seðla- banki íslands hefur forðast það for- dæmi Englandsbanka, sem segir ábyrgð á raungildi pappírspeninga hvíla á herðum seðlabanka hvers lands. Ef yfirstjórn íslenzkra peninga- mála vill axla þá ábyrgð, þá er henni hægur leikurinn að endurvekja gull- tryggingu íslenzku krónunnar — hinn er þó vandinn verri, að nei- kvæður gjaldeyrisvarasjóður bank- anna, sem lög segja skuli varðveitt- ur af Seðlabanka, myndi gera leik- inn ótrúverðugan! Vextir og verðbólga Allur þessi formáli er nauðsynleg- ur svo íjalla megi um umsagnir prófessors Ólafs Björnssonar um meint samhengi vaxta og verðbólgu, þar sem höfðað er til reynslu er- lendra ríkja af vaxtahækkun tii áréttingar umsögnum, sem ekki verða studdar fræðilegum rökum. Gegn marxískri arfleifð sinni, sem endurspeglast í kreppuvaldandi verðtryggingu fjárskuldbindinga, teflir yfirstjórn íslenzkra peninga- mála óhaminni lánsfáraukningu eft- ir forskrift nýaldarspeki — „flýtur á meðan ekki sekkur" segja menn þar á bæ og veðja á álver landi og lýð til bjargar! Prófessor Ólafur segir réttilega, að háir vextir dragi úr verðþenslu að því marki sem þeir minnki fjár- festingar og umframeftirspurn í hagkerfinu — hann lætur hins vegar ósagt, að svo verður einungis ef háir vextir draga úr nýsköpun pen- inga í bankakerfi landsmanna. í marxískri nútímapeningahag- fræði er engan slíkan fyrirvara að finna, eins og áður var rakið — þar er einfaldlega ekki gert ráð fyrir því samspili kreppu — og þenslu- valdandi þátta, sem einkennt hefur yfirstjórn íslenzkra peningamála um langt árabil. Þar sem hér er um kjarna máls- ins að ræða, þá skal enn vitnað til forystugreinar Financial Times 29. ágúst sl., þar sem hávaxtastefna er réttilega sögð vera tvíeggjað sverð við aðstæður hliðstæðar þeim, sem einkennt hafa íslenzka efna- hagskerfið mörg undanfarin ár: „Vankantar peningastefnu, sem þyggist alfarið á virkni vaxtabreyt- inga, hafa þegar verið dregnir fram í dagsljósið. Vandinn er ekki einung- is sá að vaxtahækkun sé seinvirkt stjórntæki, heldur eru jafnvel refsi- vextir óvirkur hemill á lánsfjáreftir- spurn, þegar verðlag fer ört hækk- andi, eins og var á fasteignamarkað- inum í lok síðasta áratugar," segir þar um reynslu Breta af nýaldar- hagspeki á peningamarkaði. („The shortcomings of a monetary policy that places exclusive reliance on interest rates have already been exposed... It is not simply that interest rates take a long time to bite in a deregulated market; even penal rates of interest will fail to deter borrowers when asset prices are rising as fast as house prices rose in the late 1980s). í stuttu máli sagt, þá má halda mörgum Alafossinum á floti svo lengi sem fyrirtækjum er fleytt yfir kreppuvaldandi vexti með þenslu- valdandi fjármok^tri — einhvern tíma kemur þó að skuldadögunum, jafnvel þótt stundum megi skjóta skipbrotinu á frest fram yfir næstu kosningar! Enn um vexti og verðbólgu prófessor Ólafur Björnsson minn- ist ekki á það stefnu- og stjórnleysi sem einkennt hefur íslenzkan láns- Eigendaskipti hjá bílaleigunni Erni EIGENDASKIPTl urðu nýlega á bílaleigunni Erni á Akureyri. Bílaleiga RVS, Sigtúni 5, hefur nú yfirtekið reksturinn og með þvl aukið við starfsemi sína. AVIS-fyrirtækið er með yfir hundrað þúsund bíla um allan heim og er ein allra þekktasta bíla- leiga veraldar. Fyrirtækið starfar i 62 löndum og vinna um 6.000 manns hjá því á 1.900 stöðum, auk Akureyrar nú. Með þessum kaupum er Bílaleiga RVS að leitast við að þjóna við- skiptavinum sínum enn betur og geta nú allir tekið eða skilað bílum í Reykjavík eða á Akureyri, án aukagjalds. Aðsetur Bílaleigu RVS verður á sama stað og Bílaleigan Örn hafði, þ.e. á Tryggvagötu 1 (Glerárstöð Olís) og er afgreiðslubás einnig á Akureyrarflugvelli. Bílaleiga RVS er með um 20 teg- Eigendur Bílaleigunnar Arnar á Akureyri. F.v.: Þorsteinn Bene- diktsson og Birgir Bragason, sem er að handsala fyrirtæki þeirra yfir til Hafsteins J. Reykjalíns hjá Bilaleigu RVS. undir af bílum, allt frá 4ra til 12 manna. Einnig verða þar farsímar til útleigu. fjármarkað um árabil og endur- speglast m.a. í tvöföldun útlána á sama tíma og magn landsfram- leiðslu hefur staðið í stað eða dreg- ist saman á undangengnum misser- um. Sendinnefnd Aljþóðagjaldeyris- sjóðsins, sem heimsótti Island til skrafs og ráðagerða fyrir tæpu ári síðan, vék hins vegar að vandanum í skýrsiu sinni, þar sem sagt var berum orðum, að stjórnvöld hefðu látið undir höfuð leggjast að móta einhveija trúverðuga stefnu í pen- ingamálum. Með hliðsjón af staðreyndum málsins, þá er prófessor Ólafi ekki stætt á eftirfarandi kjarna umsagn- ar hans um meint tengsl vaxta og verðbólgu í íslenzka hagkerfinu síð- ustu_ árin: „Á hinn bóginn er sú skoðun í meira lagi hæpin, svo ekki sé dýpra tekið í árinni, að hærri vextir leiði til aukinnar verðbólgu. Þeir sem slíku halda fram einblína á áhrif vaxtanna á framboðs- eða kostnað- arhlið vöru og þjónustu, en taka ekkert tillit til áhrifanna á ijárfest- ingu eða heildareftirspurnar, sem auðvitað er í öfuga átt.“ Hvað undirritaðan varðar, þá skal hér tekið undir þau orð prófessors Ólafs, að hæð vaxta er lykilatriði við ákvörðun umfram eftirspurnar, sem eðli málsins samkvæmt hlýtur að vera fjármögnuð af nýsköpun lána, sem keyrir eftirspurn umfram það mark sem samræmist stöðugu verðlagi. Þótt marxískar forsendur nútíma- peningahagfræði viðurkenni ekki tilveru slíkrar peningasköpunar, þá hefur hún um langt árabil verið hinn versti verðbólguvaldur í íslenzka hagkerfinu, þó yfírstjórn peninga- mála kjósi að láta sem staðreyndir málsins séu allt aðrar. Ilinn vandaði fræðimaður pró- fessor Ólafur Björnsson hefur enn ekki tekist á við þau flóknu vanda- mál, sem bíða úrlausnar þegar „ein- földun" að hætti Samuelson-Solow- Tobin er látin sigla sinn sjó — svo má m.a. ráða af eftirfarandi tilvitn- un hans til erlendra peningahag- fræðinga: „Flestir hagfræðingar eru sam- mála um það að þessi (samdráttar-) áhrif séu að jafnaði þyngri á metun- um en fyrrnefndu (verðbólgu-)áhrif- in,“ ritar prófessor Ólafur, „enda þarf ekki annað en hlusta á dagleg- ar fréttir um efnahagsmál grann- landa okkar til þess að sannfærast um að stjórnvöld í þessum löndum líta jafna svo á að vextir og verðlag breytist í öfuga átt.“ Burtséð frá fyrirvara um „dóm- greindarleysi“ hinna sömu stjóm- valda, sem Financial Times vék að í síðustu viku, þá lýsir minn ágæti lærifaðir hér samþykki sínu við af- neitun erlendra stjórnvalda á þeirri flónsku, sem Paul Samuelson og félagar hafa gert að hornsteini nú- tímapeningahagfræði. Samuelson sagði peninga skipta engu máli þar til Milton Friedman hlaut Nóbels- verðiaun fyrir að sanna hið gagn- stæða — að baki býr hugmyndin um sparnað af tekjum líðandi stund- ar sem einu uppsprettu lánsfjár, eins og yfirstjórn islenskra peningamála vili vera láta. Með öðrum orðum, „Flestir hag- fræðingar eru (í rauninni) sammála um það,“ að hugmyndarammi þeirra Ricardos, Marx, og Samuelsons hef- ur nákvæmlega ekkert að gera með þær staðreyndir á peningamarkaði, sem hagfræðingar aðrir en skemmtiskokkarar taka mið af í fræðilegri umræðu. „Að eitthvað allt annað eigi við hér á landi er firra ein,“ eru lokaorð prófessors Ólafs Björnssonar, sem undirritaður gerir hér að sínum. Höfundur er hagfræðingvr. Macintosh fyrir byrjendur Works - ritvinnsla, gagnasöfnun, töflureiknir og stýrikerfi á © _ 15 klst námskeiöi fyrir byrjendur! Fáiö senda námsskrá. *<? *%> Tölvu- og verkfræBiþjónustan Grensásvegi 16 - flmm ár f forystu FERÐAMIÐSTÖÐIN VERÖLD býður nú, í samvinnu við SAS, ThaHandsferðir á hreint ótrúlegu verði: Tvær vikvr á fímm stjörnv hótefí á AÐHNS 99.500 krónvr. Fiogið er með SAS um Kaupmannahöfn og haidið beint á hina giæsiiegu Pattaya strönd, sem á fáa sína iíka í heiminum. Dvaiið verður á Royai C/iff, sem hefur verið útnefnt eitt aftíu bestu hóteium í heiminum. Boðið er upp á ferðir á hálfsmánaðar fresti fram til jóla á þessu frábæra verði. Látið ekki happ úr hendi sieppa. Það býður enginn betur! Brottfarirnar eru 11. og 25. september, 9. og 23. október, 6. og 20. nóvember og 4. desember. BB UI/fSAS mmi m i is i ð e i n hr#ib AUSTURSRÆT117, SÍMI622200 YlftffvtVfl á hreint ótrúlegu verdi, 99.500 kr.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.