Morgunblaðið - 13.09.1991, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. SEPTEMBER 1991
Nýju fötin keisarans?
_______Myndlist____________
Eíríkur Þorláksson
Nú fer að ljúka á Kjarvalsstöð-
um sýningu á verkum franska list-
amannsins Philippe Cazal, en hér
er um að ræða sýningu sem er
sameiginlegt átak Kjarvalsstaða
og fjögurra franskra safna.
Philippe Cazal hefur áður komið
hingað til lands; hann átti verk á
sýningunni Alþjóðleg nútímalist,
sem haldin var á Kjarvalsstöðum
sumarið 1989, og vakti mikla at-
hygli og deilur. Segja má að sýn-
ingin nú gegni að nokkru svipuðu
hlutverki, þ.e'. að færa alþjóðlega
hræringar í myndlist inn í íslenskt
umhverfi, þannig að listunnendur
hér geti fylgst með hvað er að
gerast á erlendum vettvangi og
þar með gert sér betri grein fyrir
hvaða stöðu íslensk myndlist hefur
í því samhengi.
I ágætri sýningarskrá (sem
jafnframt verður að teljast ódýr,
miðað við efnismagn) segir í inn-
gangi, að viðfangsefni Cazals séu
listamenn og listaheimurinn „og
það samsafn af kenjum og klisjum,
sem þar er að finna“. Hann vinnur
á mörkum myndlistar og auglýs-
inga, og hefur sagt að hann leitist
við að gera verk sem fólki finnst
það hafa séð áður; því séu verk
hans ætíð tvíræð á einhvern hátt
og beri í sér ákveðnar andstæður.
Þetta viðhorf hefur komið
glögglega fram í öllum ferli Caz-
als; hann felst meira í að fjalla
um iist og stöðu hennar í samfé-
laginu en nokkuð annað. Með því
telur hann að hægt sé að víkka
svið myndlistar og tengja hana
betur því samfélagi neyslu og
munaðar, sem Vesturlönd hrærast
í. Tákn þess eru kampavínsglös
og glæstar konur, sem hann notar
af mikilli fágun við framsetningu
sinnar listhugsunar; eggjandi aug-
lýsingar glanstímaritanna er það
fyrsta sem áhorfandanum dettur
í hug. En hvar eni þá mörkin
milli myndlistar og auglýsinga?
Og hvers vegna ættu áhorfendur
að taka skýringar Philippe Cazals
á forsendum eigin listar gildar,
þegar þær gætu einfaldlega verið
settar fram til að slá ryki í augu
fólks og hylja hugmyndasnauða
yfírborðsmennsku glæsileikans?
Svo notuð séu orðtök sýningarinn-
ar má setja umræðuna fram á
eftirfarandi hátt:
Annars vegar er sýning Philippe
Cazals á Kjarvalsstöðum afrakstur
nákvæmrar vinnu með rými og
efni, svo af ber. Sjálft húsið er
merkt við innganginn með áritun
listamannsins, og er þannig bæði
hluti af og umgjörð sýningarinn-
ar; vestursalurinn, nýmálaður, er
tvískiptur með lágum skávegg,
sem bæði klýfur heildina og er
hluti hennar. Staðsetningar ein-
stakra verka, sem eru einföld og
hrein í framsetningu, einkum hin-
ar glæsilegu ljósmyndir, eru þann-
ig að fullkomið samræmi ríkir, og
ekkert er tilviljunum háð.
Hins vegar er hægt að segja
að hér sé um að ræða ríkulegar
umbúðir um lítilfjörlegt efni. Sú
listheimspeki, sem hér er verið að
halda fram (tengsl veruleika og
draumsýnar, myndlistar og aug-
lýsinga, forms og innihalds), er
hvorki ný né frumleg. Aðrir lista-
menn hafa áður krufið þessa hluti
af meiri dýpt, og er skemmst að
minnast þess fjölskrúðuga skeiðs
myndlistarsögunnar, sem kennt
er við Pop- listina. Tilvísanir til
bóhem-lífs listamanna á 19. öld
bætir þar engu við, því tilraunir
til að færa það tímabil sjálfsel-
<skrar sýndarmennsku listamanna
í dulúðugan hjúp ákveðinnar lífs-
speki eru máttlitlar í ljósi þess um
hverja er verið að fjalla. — Hið
eina sem því situr eftir er glæst
yfirborð og fáguð framsetning.
í kynningum á sýningunni á
Kjarvalsstöðum kom fram, að
Philippe Cazal er nú talinn vera í
framvarðarsveit í franskri mynd-
list. Því verður að álykta að áhersl-
ur Frakka séu nokkuð aðrar en
nágranna þeirra í austri, Þjóð-
veija, en þar hefur átakamikill
expressionismi verið ráðandi afl í
myndlistinni á nýliðnum áratug;
slétt og felld yfirborðsmennska af
þvi tagi sem hér sést væri ekki
hátt skrifuð þar. Sé litið yfir ís-
lenska myndsviðið, kemur í ljós
að íslenskir listamenn hafa staðið
nær viðhorfum þýskra en fran-
skra. Þetta kann að styðja gamla
kenningu um mismunandi áhersl-
ur germanskra og rómanskra
þjóða í myndlistinni, þar sem hinar
fyrri leggi meira upp úr dramat-
ískum átökum, en hinar síðari
hrífist meira af munúð, fágun
og „stíl“.
Sé sýning Phiiippe Cazals metin
á forsendum ofangreindrar kenn-
ingar, er hér á ferðinni glæsileg
kynning á þeim áherslum, sem
rómanskar þjóðir leggja mest upp
úr: fágunin fer ekki fram hjá nein-
um, munúðin geislar af ljósmynd-
unum, og það er „stíll“ yfir öllu
sem Cazal ber fram, hvort sem
það er stækkuð mynd af gylltum
pappír kampavínsflöskunnar eða
hönnun áritunarinnar. Hafni menn
þessum forsendum, virðist því
miður lítið eftir í salnum- nema
glansandi yfirborð auglýsinga-
mennskunnar, og þá er stutt í að
listunnendur taki sér í munn
spurningu barnsins í hinni frægu
sögu H.C. Andersens um trúgirni,
áhrifagirni og sýndarmennsku.
Sýningu Philippe Cazals í vest-
urhluta Kjarvalsstaða lýkur
sunnudaginn 15. september.

Afmæliskveðja:
Steinunn Antons-
dóttir frá Siglufirði
Síldarárin eru að hverfa í blá-
móðu fjarskans og ljósrauð róm-
antíkin hylur þann harða veruleika
sem þá ríkti. Ein af þeim konum
sem báru uppi sköpun þeirra
auðæfa sem þá streymdu í þjóðar-
búið er góð vinkona mín Steinunn
Antonsdóttir verkakona sem í dag
fyllir áttunda áratuginn.
Steinunn er einstök gæða- og
dugnaðarkona. Það var enginn til-
viljun að eitt síldarsumarið hlaut
hún virðingarheitið „síldardrottn-
ing“. En þann titil hlaut sú kona
er saltaði flestar tunnur í sömu
törninni án þess að taka sér hvíld.
í þessari törn saltaði Steinunn 47 'h
tunnu. Oft runnu saman sólar-
hringamir án þess að nokkur hvíld
kæmi. Þegar búið var að salta
voru mörg handtökin eftir sem
FÆST
UM LAND ALLT
XJöföar til
JL JLfólksíöllum
starfsgreinum!
ekki þoldu bið og urðu að gerast
áður en hægt væri að ganga til
hvílu. Slíkt úthald var aðeins á
færi þeirra sem bjuggu yfir óhemju
þreki og dugnaði. En það var ekki
bara viljinn til að skila góðu verki
sem knúði Steinunni áfram. Hún
hafði fyrir börnum að sjá og þar
brást hún ekki.
Ástin vitjaði hennar ungrar
konu. Þar gaf hún allt af þeirri
einlægni sem henni er svo lagið.
Hún ól Steini Jónssyni sem síðar
varð sambýlismaður hennar fjögur
börn. Þijú börnin, þau Hreinn, Jó-
hann og Sigrún, ólust upp hjá
móður sinni en Regína í föður-
garði. 011 eru þau harðdugleg og
eftirsótt til vinnu. Oft var fátt ver-
aldlegra gæða í búi en alarei alls-
leysi. Fyrir því sáu hinar vinnu-
glöðu hendur móðurinnar og ekki
voru drengimir sparir á sína vinnu
um leið og þeir gátu lagt hlut í
bú. En Steinunn bjó yfir ríkidæmi.
Aldrei átti hún svo lítið að hún
gæti ekki gefið öðrum sem hún
taldi að væru þurfandi og á guð
sinn hefur hún alla tíð treyst.
í dag er Steinunn eldhress.
Gengur út í Strákagöng hvem dag
sem göngufært er. Ræktar sinn
garð og hugsar algjörlega um sitt
heimili. Þó hún sé orðin ein í hús-
inu fyllist það oft af vinum og
ættingjum sem koma til Siglufjarð-
ar því hvergi er betra að vera en
í hennar umsjón. Hanna, systir
Steinunnar, er henni mikill styrkur
því miklir kærleikar em milli
þeirra.
Oft er gripið í spil eða skellt sér
í bingó saman þegar færi gefst.
Þegar kynni okkar Steinunnar hóf-
ust fann ég að þar eignaðist ég
góðan vin sem ég mat mikils. Því
sendi ég henni hugheilar ham-
ingjuóskir á þessum tímamótum
og vona að vinir og ættingjar megi
um langa framtíð njóta hlýju henn-
ar _og umhyggju.
í tilefni afmælisins tekur Stein-
unn á móti gestum á heimili sonar
síns Jóhanns Steinssonar og
tengdadóttur Ragnhildar Magnús-
dóttur í Seiðakvísl 37, Reykjavík,
að kvöldi afmælisdagsins, föstu-
dagsins 13. september.
Haukur Helgason
Radial
stimpildælur
= HÉÐINN =
VÉLAVERSLUN SÍMI 624260
SÉRFRÆÐIP9ÓNUSTA - LAGER
Ekki jass - ekki pönk
en The Government
BRESKA hljómsveitin Tlie Government er stödd hér á landi og leikur
á þrennum tónleikum í Púlsinum. Hljómsveitin er skipuð fjórum hljóð-
færaleikurum og leikur blöndu af fönki, rokki og rappi. The Govern-
ment var tekin tali meðan ráðherrar hennar sátu að snæðingi á steik-
húsinu Argentínu í vikunni.
Sveitin hefur náð mikilli hylli í
Svíþjóð og hefur farið sex sinnum
þangað í tónleikaferðalög auk þess
sem hún hefur leikið á tónleikum
víðar á Norðurlöndum og meginlandi
Evrópu. The Govemment hefur
starfað í íjögur ár og segjast piltarn-
ir sem hana skipa stefna að heims-
frægð - ekki eingöngu vegna pening-
anna, heldur einnig til að koma á
framfæri í tónlist og textum jákvæðu
hugarfari í samskiptum manna og
benda á hættur sem steðja að mann-
kyninu verði ekki við málum sporn-
að. í þessu skyni hafa þeir félagar
í undirbúningi nýja smáskífu, sem
er sú þriðja sem þeir senda frá sér.
Sveitina skipa Brian Foley frá
Newcastle, saxafónleikari, söngvari
og textasmiður, Roger Leece tromm-
ari frá eyjunni Mön, gítarleikarinn
Paul Hughes frá Wales og Steve
0. Jay bassaleikari frá Manchester.
Þeir búa allir í London, sem þeir
segja að hafi tvær hliðar. Dekkri
hliðin er viðvarandi innilokunar-
kennd á meðal 12 milljóna íbúa borg-
arinnar sem brýst m.a. út í ofbeldi
- ljósari hliðin er andrúmsloft sköp-
unar og Ijölbreytni mannlífsins.
Hvers vegna ísland, Roger?
„Mig hefur alltaf langað að koma
til íslands. Þetta er lítill markaður
en við viljum vita hver viðbrögð
áheyrenda hér við okkar tónlist
verða. Ég átti reyndar hugmyndina
að íslandsförinni. Ég er frá eyjunni
Mön og okkur finnst við ekki til-
heyra Bretlandi vegna okkar kelt-
nesku arfleifðar. Og íslendingar eru
að einhveiju leyti af keltneskum
uppruna og mig langaði að sjá hvort
við ættum margt sameiginlegt með
þeim,“ sagði Roger. Útlit hans er
óneitanlega keltneskt, rautt hár nið-
ur á axlir og andlitsfallið gæti allt
eins verið íslenskt.
Paul sagði að útgefendur hefðu
átt í erfiðleikum með að skilgreina
tónlist sveitarinnar og hefði það sett
strik í reikninginn. „Tónlist okkar
er á vissan hátt á einskis manns
landi. Við viljum segja að þetta sé
stíll The Government, tónlistin verði
ekki flokkuð á annan hátt. Þetta er
ekki jass, ekki pönk, heldur blanda
af ýmsum stíltegundum. Alltof
margir eru að gera sömu hlutina,“
sagði Paul. Hann bætti því við að
kannski mætti heyra samsvörun við
tónlist Defunkt og jafnvel Jimi
Hendrix á köflum.
Steve bassaleikari, sem á ættir
að rekja til Jamaíku, hvatti alla til
að mæta á tónleikana í Púlsinum í
kvöld og annað kvöld með opnum
hug, skilja allar fyrirframgefnar
hugmyndir um tónlist eftir heima.
„Ég get lofað því að allir skemmta
sér vel ef þeir fara að mínum ráðum
og mæta með opnum hug.“
Gugu.
Frá vinstri: Roger Leeee, Paul Hughes, Brian Foley og Steve O. Jay.