Morgunblaðið - 27.09.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1991
• •
Oryggisráð Sameinuðu þjóðanna:
Irakar fá skrá yfir
gögn sem eftirlits-
menn leggja hald á
Reuter.
Georgía:
^ Sameinuðu þjóðunum, Bagdad, London, Wellington. Reuter.
ORYGISRAÐ Sameinuðu þjóðanna ákvað í gær að samþykkja þá
kröfu Iraka að þeir fengju skrá yfir og afrit af þeim gögnum sem
eftirlitsmenn SÞ tóku í vörslu sína á þriðjudag um kjarnorkuvopna-
frainleiðslu þeirra. Er þessi ákvörðun talin ryðja brautina fyrir því
að írakar sleppi eftirlitsmönnunum 44 sem í gær höfðu verið í haldi
á bilastæði í Bagdad í þrjá sólarhringa. Robert Pickering, sendi-
herra Bandaríkjanna hjá SÞ, lagði áherslu á að þessi ákvörðun hefði
ekkert fordæmisgildi og gilti bara í þetta eina skipti.
Tengiz Kitovani, forsprakki mótmælendanna, ræðir hér við sveitir sínar fyrir utan sjónvarpsbygginguna
í Tbilisi í gær.
írakar tóku eftirlitsmennina til
fanga á þriðjudagsmorgun eftir að
þeir voru reknir út úr skrifstofuhús-
næði í miðborg Bagdad þar sem
þeir höfðu lagt hald á verulegt
magn gagna. Segja eftirlitsmenn-
irnir þau veita mjög verðmætar
upplýsingar um uppbyggingu
kjarnorkuvopnaframleiðslu Iraka
sem og nöfn á fyrirtækjum og lönd-
um sem hefðu aðstoðað þá við hana.
Irakar segja á hinn bóginn að
Sveitir forsetans taka raf-
niagn af sjónvarpshúsinu
fyrst og fremst sé um að ræða
upplýsingar um starfsmenn írösku
kjarnorkustofnunarinnar og að þeir
telji hættu á að þær lendi hjá ísra-
elsku leyniþjónustunnar Mossad ef
gögnin verða látin af hendi.
David Kay sem fer fyrir eftirlits-
mannahópnum sagði í símaviðtali
við bresku Sky-sjónvarpsstöðina að
ekkert benti til þess að írakarnir
ætluðu brátt að sleppa þeim úr
haldi. Hefðu 80 íraskir hermenn
gráir fyrir járnum gætt þeirra í gær
en 150 aðfaranótt fimmtudagsins.
„Þetta er orðið eðlilegt óeðlilegt
ástand,“ sagði Kay. Gögnin sem
þeir hefðu lagt hald á væru örugg
í innsiglaðri bifreið og þeir fengju
nóg að bíta og brenna.
Nigel Murray, einn þriggja nýsjá-
lenskra lækna sem staddir eru hjá
eftirlitsmönnunum sagði í viðtali við
Radio New Zealand að hópnum liði
ágætlega. „Okkur finnst við ekki
vera í neinni beinni hættu. Okkur
finnst við vera frekar öi-uggir,“
sagði Murray.
Skotárás á heimili Gamsakhurdia
Tbilisi. Reuter.
SKOT á stangli kváðu við í gær í Tbilisi, höfuðborg Georgíu, þar
sem stuðningsmenn og andstæðingar Zviads Gamsakhurdia for-
seta hafa eldað grátt silfur saman í nokkrar vikur. Sveitir sem
eru hliðhollar forsetanum tóku rafmagnið af sjónvarpshúsinu þar
sem mótmælendur hafa bækistöðvar sínar. í myrkrinu guilu svo
við skipanir til mótmælendanna um að leggja niður vopnin.
Hermenn stjórnarhersins sáust
leggja upp frá víggirtu þinghúsinu
og þá komst á kreik orðrómur um
að stórárás væri í bígerð. Þúsund-
ir mótmælenda forðuðu sér því hið
snarasta frá sjónvarpshúsinu.
Fyrir framan þinghúsið söfnuð-
ust þúsundir stuðningsmanna for-
setans saman og hrópuðu „Zviad,
Zviad!“ Gamsakhurdia ávarpaði
þjóð síria í sjónvarpi og skipaði
andstæðingum sínum alvarlegur í
bragði að leggja niður vopn. Frest-
ur til að skila vopnum var fram-
lengdur frá kl. 6 til kl. 8 til að
fólki gæfist nægur tími til að verða
við skipuninni, að sögn Georgi
Buijanadze, talsmanns forsetans.
Verðir Gamsakhurdia hrundu í
gærmorgun skotárás sem gerð var
á heimili hans í Tbilisi að sögn
Jemals Kutateladze, háttsetts yfir-
manns í hernum.
Tengiz Kitovani, foringi mót-
mælendanna, sagði í gær að a.m.k.
þrír eða fjórir menn hefðu látið líf-
ið í árás stjórnarhermanna á búðir
þeirra í Shavnabada, nálægt höf-
uðborginni Tbilisi. Að sögn Kito-
vanis tóku um 100 hermenn þátt
í árásinni. Hann sagði að allir sem
féllu hefðu verið úr röðum and-
stæðinganna.
Talsmaður stjórnarinnar þvert-
ók hins vegar fyrir það að til átaka
hefði komið í Shavabada.
Ný ráðgjafanefnd
Gorbatsjovs:
Níu um-
bótasinn-
ar valdir
Sambandsherinn barðist með Serbum
eftir að valdaránið í Moskvu mistókst
- segir Janez Jansa, varnarmálaráðherra Slóveníu, í samtali við Morgunblaðið
Zrich. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
BRIJONI-samkomulagið sem Evrópubandalagið gerði í sumar við
Slóveníu og Króatíu um seinkun sjálfstæðisaðgerða ríkjanna um
þrjá mánuði rennur út í október. Dimitrij Rupel, varnarmálaráð-
herra Slóveníu, sagði í samtali við Morgunblaðið, sem birtist í
gær, að ekki kæmi til greina fyrir Slóveníu að framlengja samkom-
ulagið. Hann sagði að það yrði í höndum þingsins að taka ákvarð-
anir um framkvæmd sjálfstæðisins 7. október. Slóvenar hyggjast
þá taka upp nýjan gjaldmiðil í stað júgóslavnesks dinars og sjá
alhliða um sín mál sjálfir. Janez Jansa, varnarmálaráðherra Slóve-
níu, segir að Slóvenar hafi tekið mjög hátíðlega það ákvæði Bri-
jonisamkomulagsins að þeir veittu ekki Króötum hernaðarlega
aðstoð. Vert væri að minnast þessa þegar þrýst væri á Slóvena
að fresta gildistöku sjálfstæðisyfirlýsingar sinnar.
Júgóslavneski sambandsríkja-
herinn er svo til farinn úr landi.
Slóvenar hugðust gefa honum
þijú ár til að hafa sig á brott
þegar þeir lýstu yfir sjálfstæði 25.
júní, en innrás hans og átök í
framhaldi af sjálfstæðisyfírlýs-
ingu sambandslýðveldisins fyrr-
verandi ollu því að hann varð að
hypja sig mun fyrr en til stóð.
Janez Jansa, vamarmálaráðherra
Slóveníu, sagði að hættan sem
stafaði af hernum væri þó ekki
liðin hjá. „Við erum enn hluti af
júgóslavneska vandanum og get-
um ekki látið sem hann sé okkur
óviðkomandi. En hemaðarástand-
ið hér er ekki eins alvarlegt og
það var.“
Jansa, sem var dæmdur af
Serbum í 18 mánaða fangelsisvist
árið 1988 fyrir að birta hernaðar-
leyndarmál ásamt þremur öðmm
Slóvenum, er 33 ára hermála-
fræðingur. Hann sagði í samtali
við Morgunblaðið nú í vikunni að
Slóvenía vonaðist til að verða hluti
af sameiginlegu varnarkerfi Evr-
ópuþjóða í framtíðinni. „Við höf-
um engan áhuga á að byggja upp
stóran og dýran her eri við þurfum
á eigin her að halda. Við stefnum
að því að hafa ávallt nokkrar sér-
þjáífaðar sveitir, skipaðar at-
vinnuhermönnum, til taks. Við
höfum kynnt okkur varnarskipu-
lag Sviss, Austurríkis, ísraels og
Finnlands en Slóvenía er of lítil
til að geta farið alveg að fordæmi
annars ríkis."
Jansa sagði að júgóslavneski
sambandsríkjaherinn væri nú orð-
inn að serbneskum her. „Leiðtog-
ar hans höfðu eigin stefnu og
ætluðu að halda Júgóslavíu saman
í upphafi átakanna en þeir lögð-
ust á sveif með Slobodan Mi-
losevic, forseta Serbíu, eftir 'að
valdaránið í Sovétríkjunum fór út
um þúfur. Valdaránið var mjög
mikilvægt fyrir okkur. Þá var
hugmyndin um sósíaískan valkost
endanlega borin til grafar. Herinn
barðist opinberlega með tsétník-
um [sveitum Serba] í Króatíu eft-
ir það. Hann var þriðji aðilinn á
átakasvæðunum fram að því og
stillti oft til friðar en hann gekk
til liðs við Serba eftir valdaránið.
Franjo Tudjman, forseti Króatíu,
reyndi fyrst að starfa með hernum
en Króatar réðust gegn honum
eftir að hann barðist með tsétník-
um.
Króatar voru í mjög erfíðri að-
stöðu. Þetta var f fyrsta sinn í
sögunni þar sem her var árásar-
her á sumum stöðum en varnar-
her á öðrum. Almenningur skilur
ekki slíka stöðu. Króatar urðu að
ráðast gegn honum, líka þar sem
hann hafði verið til friðs eins og
í Zagreb. Króatískar hersveitir
hafa staðið sig vel á svæðum þar
sem Króatar eru í meirihluta, þær
hafa hins vegar tapað á svæðum
þar sem Serbar eru fjölmennir.
Agreiningur um þessi landsvæði
mun halda áfram lengi enn.“
Jansa taldi ekki að friðarsveitir
Evrópuþjóða eða Sameinuðu þjóð-
anna gætu gert mikið gagn.
„Hvar ætti að staðsetja þær? Það
þyrfti nokkra tugi þúsunda her-
manna til að halda friðinn á þess-
um dreifðu svæðum.“
Franjo Tudjman, forseti Kró-
atíu, Milosevic og Veljko Ka-
diljevic, varnarmálaráðherra
Júgóslavíu, reyna nú í sameiningu
að koma á friði í Króatíu en það
dró mjög úr átökum eftir að Tudj-
man og Kadiljevic sömdu um
vopnahlé á sunnudag. Fréttir
herma að glundroði ríki í sam-
bandsríkjahemum, hermenn hafi
ekki nóg að borða, þeir gerist lið-
hlaupar og ungir menn sinni ekki
kalli til herskyldu.
Moskvu. Reuter.
MÍKIIAÍL Gorbatsjov Sovétfor-
seti hefur útnefnt níu umbóta-
sinna í nýja ráðgjafanefnd sína.
Þar á meðal er Edúard She-
vardnadze, fyrrum utanríkis-
ráðherra. í hópi þessara nýju
ráðgjafa forsetans eru menn
sem höfðu gagnrýnt Gorbatsjov
opinberlega fyrir að halla sér
um of að harðlínumönnum síð-
ustu mánuðina fyrir valdaránið.
Meðal þessara nýju ráðgjafa
Gorbatsjovs eru, auk Shevardnad-
zes: Jegor Jakovlev, nýráðinn yfir-
maður ríkissjónvarpsins, hagfræð-
ingurinn Gavríl Popov og lagapró-
fessorinn Anatólíj Sobtsjak en þeir
era borgarstjórar Moskvu og Pét-
ursborgar. Vadím Bakatín, yfír-
maður öryggislögreglunnar KGB,
á einnig sæti í ráðgjafanefndinni
sem og Nikolaj Petrakov hagfræð-
ingur og Alexander Jakovlev hug-
myndasmiður glasnost og perestrj-
oku.
Gorbatsjov útnefndi í gær auk
þess Alexander Jakovlev sem sér-
stakan ráðgjafa ríkisins. Ekki er
ljóst hvort sá póstur er frábragðinn
setu hans í ráðgjafanefndinni.
Jakovlev, sem var náinn samstarfs-
maður Gorbatsjovs og hans helsti
ráðgjafi allt frá árinu 1985, sagði
af sér fyrr á árinu. Hann sagði þá
að það sjónarmið Gorbatsjovs að
hægt væri að endurskipuleggja
kommúnistaflokkinn stangaðist á
við þá skoðun sína að algers að-
skilnaðar væri þörf. Eftir valdarán-
ið, í síðasta mánuði, snerist
Jakovlev á sveif með Gorbatsjov á
ný.