Morgunblaðið - 27.09.1991, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1991
Þorsteinn Kristjáns-
son - Afmæliskveðja
Þorsteinn Kristjánsson er fædd-
ur 27. september 1901, sonur hjón-
anna Rannveigar Þórðardóttur og
Kristjáns Magnússonar, bónda á
Korpúlfsstöðum í Mosfellssveit.
Þorsteinn Kristjánsson hóf ung-
ur að árum að æfa íslensku glí-
muna og fékk fljótt mikinn áhuga
á glímunni, sem haldist hefur alla
tíð.
Þorsteinn Kristjánsson er mér
sérstaklega minnisstæður þeirra
glímumanna sem ég hefi komist í
kynni við fyrir framúrskarandi
glæsileik og kunnáttu í glímu.
Þorsteinn stundaði glímu frá ungl-
ingsárum, fyrst sem þátttakandi í
kappglímum og sýningarglímum,
síðan sem glímukennari, bæði í
Reykjavík og víða um land. Hann
var landsþjálfari í glímu hjá Glímu-
sambandi íslands.
Þorsteinn var þátttakandi í
mörgum utanlandsferðum sýning-
arflokka glímumanna og m.a.
þjálfaði hann ágætan glímuflokk
frá Knattspyrnufélagi Reykjavík-
ur, sem fór glímusýningarferð til
Færeyja 1951 undir hans stjórn.
Þorsteinn var kunnáttumaður
og snillingur bæði í sókn og vörn
í glímunni. Hann var mjög fjölhæf-
ur glímumaður og undirbjó oft lok-
asóknina í glímunni af mikilli
kunnáttu. Þorsteinn kunni öll
glímubrögð íslensku glímunnar af
frábærri þekkingu og forðaðist að
bolast eða níða í glímunni. Glímu-
stígandinn var með rólegri yfii-veg-
un, allt þetta setti sinn svip á glímu
Þorsteins sem ég hef verið að lýsa.
Helstu úrslitaglímubrögð Þorsteins
tel ég að hafi verið; mjaðmahnykk-
ur, klofbragð með hægra fæti og
sniðglíma á lofti með vinstra fæti.
Þorsteinn hlaut oft verðlaun fyr-
ir glímu sína, m.a. vann hann í
fjölmennri flokkaglímu í þyngsta
flokki, sem haldin var í Reykjavík
1929. Annar að vinningum í þeim
flokki var Lárus Salómonsson.
Þorsteinn Kristjánsson varð glí-
musnillingur íslands í Íslandsglí-
munni á Þingvöllum 1930 og vann
Stefnuhornið — verðlaunagrip fyrir
glímuhæfni. Þá fékk hann enn-
fremur mjög vandaðan silfurbikar
frá íþróttasambandi íslands.
Sem glímukennari var Þorsteinn
Kristjánsson framúrskarandi góð-
ur kennari. Hann hafði ríkan skiln-
ing á íslensku glímunni og skildi
sérstöðu hennar sem fangbragða-
íþróttar. Nemendur hans forðuðust
allt bol og níð og tömdu sér að
standa beinipog glíma af mjúkleik,
jafnvægi og kunnáttu í glímunni.
Fyrir hveija glímuæfingu tók
Þorsteinn sérstakan tíma til undir-
búnings glímukennslu sinnar,
glímubragða og varna, svo kunn-
átta næðist í drengilegri og góðri
íslenskri glímu og að forðast alla
slysahættu í glímunni.
Þorsteinn er vel meðalmaður á
hæð og þéttvaxinn, mjúkur í öllum
hreyfingum og afburða vel á sig
kominn að öllu atgervi. Glímur
Þorsteins voru oft hreinasta snilld.
Mýkt, lipurð og jafnvægi og kraft-
ur líkamans samþætt góðri þjálfun
var allt fléttað saman svo sem
best getur orðið.
Þorsteinn Kristjánsson er góð-
um gáfum búinn, sem var einn
þáttur í glímukunnáttu hans og
hæfileikum í glímunni og til að ná
þeim ágæta árangri í glímukennslu
sem hann náði. Þorsteinn var líka
ágætur félagsmálamaður og
stendur íslenska glíman í þakkar-
* skuld við hann og þeir menn sem
með honum unnu að málefnum
glímunnar.
Á efri árum hefur Þorsteinn
haft mikinn áhuga fyrir skógrækt
og er ánægjulegt að sjá umhverfi
sumarbústaðar hans, sem er um-
vafinn fögrum skógi.
Að atvinnu var Þorsteinn Krist-
'jánsson bílstjóri.
Hann var fyrsti maður sem
keyrði alla leið frá Reykjavík til
Akureyrar 1928 og með flokk
glímumanna úr Ármanni fór hann
á vörubíl 1929.
Kona Þorsteins Kristjánssonar
var Emma Guðjónsdóttir frá Borð-
eyri. Þau áttu þijú börn.
Ég óska Þorsteini Kristjánssyni
innilega til hamingju á 90 ára af-
mælinu. Ég þakka ánægjulegt
samstarf liðinna ára.
Kjartan Bergmann Guðjóns-
son
Afmæliskveðja frá
Glímufélaginu Armanni
Tíðum sést á leið milli Sund-
lauga Reykjavíkur og heimilis við
Laugarnesveg háleitur maður með
hvelfda bringu, léttstígur sem læð-
ist hann á tábergi, berandi undir
handlegg sundskýlu í samanvöfðu
handklæði. Um átta tugi ára hefur
Þorstéinn Kristjánsson sótt „sund-
laugarnar“. Náði snemma að verða
syndur af sjálfsdáðum en komst
þó í sundrólu Páls sundkennara.
Hann minnist margs frá laugar-
ferðum. Man er klefagólfin í væg-
um frostum voru lögð svellbunk-
um, þróarveggir ásamt botni þétt-
vaxið grænþörungum fram til upp-
hitaðra flísagólfa kristalstærra
lauga nútímans. Það er aðdáunar-
vert að verða þess áskynja hvað
hinar fornu „Laugarnesslaugar“
hafa veitt fjöldanum aukna veliíð-
an, bætt líkamsfar og félagsskap.
Þessu ber Þorsteinn vitni, er hann
kemst á tíræðis aldur. Þorsteinn
er okkur Reykvíkingum fyrst og
fremst kunnur af glímusnilld og
affærasælum akstri vörubifreiða.
í lok síðustu aldar settu saman
bú á Korpúlfsstöðum í Mosfells-
sveit Rannveig Sveinsína Þórðar-
dóttir og Kristján Magnússon.
Þórður faðir Rannveigar var
Sveinbjöi-nsson prests Svein-
björnssonar á Staðarhrauni, Mýra-
sýslu. Þórður var sagður: „Greind-
ur maður, hraustmenni og fjör-
menni, vel látinn“, bóndi í Hrúts-
holti, Hnappadalssýslu, og Tungu
í Staðarsveit, Snæfellssýslu. Starf-
aði að sveitarstjórn og barna-
kennslu. Rannveig bar nafn ömmu
sinnar Vigfúsdóttur sýslumanns
Þórarinssonar á Hlíðarenda,
Rangáivallasýslu, systur Bjarna
amtmanns og skálds Thorarensen.
Þar frá skyldleiki með þeim Sig-
urði Grímssyni Thorarensen,
glímukappa íslands um árabil, og
Þorsteini. Kristján faðir Þorsteins
var frá Hofstöðum í Garðahreppi,
Gullbringusýslu, sonur Magnúsar
bónda þar Þorleifssonar. Systir
Þorsteins var Vigdís listvefnaðar-
kdna. Móðir þeirra dó er Þorsteinn
var fimm ára. Vigís var tekin í
fóstur af móðursystur þeirra, Sig-
ríði, sem hafði mjólkui-sölu á
Laugavegi 46, Reykjavík.
Þorsteinn var um skeið á ýms-
um bæjum í Mosfellssveit eða það
lengi, að hann gekk í skóla í
Grafarholti. Þar naut hann
kennslu Guðrúnar Björnsdóttur og
segist hann hjá þeirri ágætu konu
hafa lært það sem honum auðnað-
ist að læra í skóla. Eftir að hann
kom til föður síns í Reykjavík var
hann við nám í Miðbæjarskólan-
um. Þar iðkaði hann leikfimi hjá
Steindóri Björnssyni frá Gröf. í
Mosfellssveitinni komst Þorsteinn
í kynni við buxnatök. Árið 1919
var eftir 5 ára hlé aftur keppt um
Grettisbeltið. Voru keppendur
fimm. Meðal keppenda var Þorgils
Guðmundsson frá Valdastöðum,
sem hreif áhorfendur og þar á
meðal Þorstein. Framganga Þorg-
ilsar og nokkurra annarra glímu-
manna af 15 í- Íslandsglímunni
1920 vakti áhuga Þorsteins á
glímu, svo að hann gekk um haust-
ið í Glímufélagið Armann og hóf
að æfa glímu ásamt grísk.-rómv.
fangi. Veturinn 1920-21 naut
hann kennslu Guðmundar Kr.
Guðmundssonar, sem Þorsteinn
kvaðst hafa lært mikið af, t.d.
mýktina og leiknina, en kraftbeit-
inguna aðeins á skömmu augna-
bliki en því rétta. Þessari megin-
reglu hefur Þorsteinn fylgt á
glímuferli sínum. Á æfingar sóttu
tíðum utanbæjarmenn. Glímulag
höfðu þeir misjafnt. Þingeyingar
lyftu viðfangsmönnum af fótum
og beittu bragði á lofti. Sunnlend-
ingar þyngdu andstæðing niður
og lögðu brögð lægra eða niðri.
Sumir reyndu að ná hraðri stíg-
andi, aðrir stigu aftur og leituðust
við að láta keppinautinn elta sig.
Þá voru þeir sem vart vildu bif-
ast, þyngdu sig niður og beittu
tregðu.
Þorsteinn var fljótur að nema
glímulag manna og ná að beita
þá viðeigandi aðför í sókn og
mjúkri undanlátssemi í vörn. Hann
fór bil beggja við beitingu bragða,
ýmist hátt með fettu eða lágt með
bolbeygju. Han átti til að stiga í
stigandinni náið að viðfangs-
manni, en svo allt í einu víkja
undan til þess að fá rými til beit-
ingar mjaðmavinda. Á þessum
fyrstu árum Þorsteins við æfingu
á glímu naut hann glímufélaga
eins og Ágústs Jóhannessonar,
Eggerts Kristjánssonar, Her-
manns Jónassonar, Magnúsar Sig-
urðssonar, Varmadalsbræðra Þor-
geirs, Ágústs, Björgvins og Jóns.
Fyrstu kappglímuna lagði hann í
1923, sem er Skjaldarglíma Ár-
manns, en var svo óheppinn að
fara úr liði á handlegg. Næst lagði
hann i glímukeppni 1925. Beðið
hafði verið með Islandsglímuna
þar til glímumenn þeir kæmu frá
Noregi, sem þar höfðu verið á
sýningarferð á vegum UMFÍ undir
stjórn Jóns Þorsteinssonar. Aðeins
Noregsfararnir kepptu. Sigurður
Greipsson var í þeim flokki og
skyldi nú veija Grettisbeltið í
þriðja sinni og þá fyrir 5 félögum
sínum úr glímuflokknum. Meðal
þeirra var Þorsteinn Kristjánsson.
Þeir Sigurður höfðu oft átt saman
snarpar glímur í ferðinni. Sigurður
sagði við mig, er á góma bar ferð-
in og Íslandsglíman 1925: „Maður
gat átt von á mörgu frá Steina
Kristjáns. Hann var séður og bjó
yfir mikilli færni í glímu. Ég lenti
líka í erfiðleikum með hann. Af
snöggum mjaðmahnykk var ég á
leið í gólfið. Rak niður þumalfing-
ui' og gat rétt mig við á honum.“
Næsta opinbera kappglíma Þor-
steins var flokkaglíma Reykjavík-
ur 1928. í þyngsta flokki vann
hann alla. Síðasta og fjórða kapp-
mót sem Þorsteinn sótti var Is-
landsglíman á Alþingishátíðinni
1930. Til veglegustu verðlauna,
sem veitt höfðu verið til að keppa
um hérlendis, var að vinna. Áuk
þeirra Stefnishornið fyrir fagra
glímu og bikar úr hendi Kristjáns
konungs tíunda. Keppendur voru
16. Þeirra á meðal Þorsteinn
ásamt öðrum snjöllustu glímu-
mönnum þjóðarinnar. Sigurður
Grímsson Thorarensen lagði alla
15 viðfangsmenn sína, Jörgen
Þorbergsson og Lárus Salomons-
son 13 hvor og Þorsteinn Kristj-
ánsson 12. Fegurðardómnefndin
treysti sér ekki að kveða upp á
Þingvöllum hver skyldi hljóta
Stefnishomið. Varð nokkur bið á
að úrskurður félli en er hann var
birtur dæmdist glímusnillingstign-
in Þorsteini ásamt Stefnishorninu
og bikar ÍSÍ. Þegar konungur tók
í hönd glímumanni að loknum við-
ureignum tóku menn eftir að hon-
um dvaldist framan af við Þor-
stein og spurðist að hann hafí átt
að segja „De var den bedste“.
Glímuferðar til Noregs 1925 á
vegum UMFÍ hefur verið getið.
Veikindi ög meiðsli ásóttu glimu-
mennina, svo að t.d. í Moss voru
aðeins 5 sýningarfærir af 9 og
stjórnandinn, Jón Þorsteinsson,
veikur. Sigurður tók að sér stjórn
en Þorsteinn margar viðureignir.
Til Danmerkur hélt Jón Þor-
steinsson árið eftir og þá á vegum
Glímufélagsins Ármanns. Skipu-
leggjandi ferðarinnar var Niels
Bukh skólastjóri íþróttalýðháskól-
ans í Ollerup og nemendafélag
skólans. Ferðin tók 2 mánuði og
urðu sýningar 40. Þorsteinn
Kristjánsson var einn glímumann-
anna. Niels Bukh ferðaðist stund-
um með flokknum og naut þess
að láta Þorstein aka, því að hann
naut þess er hratt og öruggt væri
ekið. I þriðja sinn var Þorsteinn á
faraldsfæti með Jóni Þorsteinssyni
og glimu- og leikfimiflokki Ár-
manns 1929 til Þýskalands. Ferðin
tók 2 mánuði og sýningar urðu í
29 borgum. Sá er þetta skrifar var
einn ferðafélaga Þorsteins og fékk
að njóta snarpra og snjallra viður-
eigna sem hann átti við félaga
sína, þó sérstaklega Jörgen Þor-
bergsson. Það þurfti áhuga og
þegnskap fjölskyldumanns til þess
að taka þátt í 3 slíkum tímafrekum
og útgjaldasömum ferðum.
Eftir 1930 hóf Þorsteinn að
kenna glímu. Fyrst hjá Glímufé-
laginu Ármanni og þá í 5 ár hjá
KR. Árið 1950 efndi KR til glímu-
farartil Færeyja. Þjálfari flokksins
og stjórnandi var Þorsteinn Kristj-
ánsson. Um 10 ára skeið var Þor-
steinn umferðakennari hjá ÍSÍ og
fræðslumálaskrifstofunni milli fé-
laga og skóla. Þorsteinn var ein-
lægur nemendum sínum og íþrótt.
Ég kynntist honúm sem kennara,
er hann var aðstoðarmaður minn
við þjálfun, æfingu og stjóm
flokks glímumanna sem komu
fram á heimssýningunni í Monre-
al, Kanada, 1967. Flokkurinn þáði
boð félags Vestur-íslendinga í
Torento að sýna þar. Við þessa
heimsókn kynntist ég hve ljúf-
mannleg framkoma Þorsteins féll
gestgjöfum okkar vel í geð. Glímu-
mönnunum var hann góður félagi,
án þess að glata aga. Við ofláta
gat hann verið meinyrtur eða
hæðinn.
Ungur komst Þorsteinn í kynni
við bifreiðir. Innan tvítugs réðst
hann til Lárusar fjeldsteds sem
bjó á Sunnuhvoli við Rauðarárstíg
stóru kúabúi. Hann lét afla búinu
heyja í Olfusi og starfrækti vöru-
bíl til heyflutninga. Þorsteinn var
aðstoðarmaður bílstjórans. Öku-
skírteini fékk hann 1922 og aflaði
sé 'h tonns vömbifreiðar. Upp frá
því varð atvinna hans akstur vöru-
bifreiða. Hann hefur átt 5 vöru-
bíla. Stéttvís hefur Þorsteinn ávallt
verið og tekið þátt í félagsskap
starfsfélaga sinna. Fram að 1931
að Vörubifreiðastöðin Þróttur var
stofnuð, dreifðust bílstjórarnir
milli fjögurra stöðva. Sameiningin
var erfitt félagslegt átak. Eins og
fram kemur hér að framan taldi
Niels Bukh Þorstein heimsins
besta bílstjóra. Sannleikskorn hef-
ur verið í þessu áliti skólastjórans,
því að tvívegis var hann fenginn
til þess að aka bifreiðum fyrir
1930 fram og aftur leiðina Reykja-
vík-Akureyri. Sigurður Jónsson
frá Laug fékk Þorstein til að
stjórna fólksbifreið 1928 þessa
leið en 1929 fékk Jón Þorsteinsson
Þorstein til þess að búa vörubíl
sinn „boddíi“, svo var kallaður við-
arkassi með trébekkjum sem fest-
ur var á pall vörubíls, og aka
væntanlegum Þýskalandsförum
Ármanns frá Reykjavík um Akur-
eyri til Húsavíkur og til baka.
Hann var fyrstur til að aka bifreið
þessa leið fram og aftur. Nokkrar
ræsisbiýr brotnuðu í síðari ferð-
inni og hlutust af sektir, því að í
sumum sýslum voru ekki komnir
þjóðvegir. Ýmsar aðrar leiðir ók
Þorsteinn okkur félögum sínum til
sýninga, t.d. upp að Geysi um
fúamýrar og eftir lækjarfarvegum.
Þorsteinn kvæntist 1925 Emmu
Guðjónsdóttur sem var frá Borð-
eyri. Skildu. Þau áttu þijú börn:
Rannveigu, Óla og Erlu. Fyrir
hjénaband eignaðist Þorsteinn
son, sem Iést fullorðinn, Einar að
nafni. Auk þessara fjögurra barna
eru afkomendur orðnir 24.
Síðari kopa Þorsteins var Hall-
dóra Þorsteinsdóttir. Þau skildu.
Hjónabandið var barnlaust.
Þorsteinn laut þeim örlögum að
eiga víða heimili frá því móðir
hans dó 1905. Um nokkurt skeið
hefur hann átt íbúð við Laugarnes-
veg. Mér fannst Þorsteinn ætíð
vera borgarbarn sem vart mætti
sjá af Reykjavík, því kom mér á
óvart, er hann fyrir fáum dögum
sýndi mér mynd af húsi sem hann
á austur við Álftavatn í Gríms-
nesi, nær hulið vöxtulegum tijám.
Þangað hefur hann í 50 ár leitað
næðis og ánægju við ræktun. Vig-
dís systir Þorsteins var listamaður
og verk hennar talin til hámenn-
ingar hjá þeim, sem telja sig færa
að draga verk manna í menningar-
dilka. Iþróttir eru menning. Eina
iðkaði Þorsteinn Kristjánsson og
gerði að íþrótt sinni og náði á
henni slíkum tökum sem sannur
listamaður.
Stjórn Glímufélagsins Ármanns
óskar hinum níræða glímusnillingi
heilla, þakkar honum virkt íþrótta-
starf og vonar að margir félagar
gleðji hann með heimsóknum í
Hótel Lind við Rauðarárstíg milli
kl. 17 og 19 í dag.
Þorsteinn Einarsson