Morgunblaðið - 23.11.1991, Page 32

32 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 1991
Afmæliskveðja:
Þorsteinn Einars
son — áttræður
í dag verður einn svipmesti
íþróttamaður og síðar íþróttafröm-
uður þessarar aldar áttræður, en
það er Þorsteinn Einarsson, fyrr-
verandi íþróttafulltrúi ríkisins.
Þorsteinn er fæddur 23. nóvem-
ber 1911 í Reykjavík. Foreldrar
hans voru Einar Þórðarson, af-
v greiðslumaður, og Guðríður Eiríks-
dóttir. Snemma hóf hann virkan
þátt í íþróttum og gekk í Glímufé-
lagið Ármann. Þar lagði hann stund
á glímu og fijálsar íþróttir. Hann
varð fljótt þar í fararbroddi og bar
af öðrum ungum mönnum í íþrótt-
um. Einkum lagði hann stund á
kúluvarp. Þar margbætti hann ís-
landsmet í kúluvarpi og hélt því í
áraraðir.
Glkíman var hans uppáhalds-
íþrótt og var hann um lengri tíma
einn af okkar bestu glímusnilling-
um. Þóttu glímur hans oft bera af
hvað fegurð snerti.
Nokkur þáttaskil urðu í lífi Þor-
steins, er hann fluttist til Vest-
"> mannaeyja árið 1934 og er þar
m.a. kennari og prentsmiðjustjóri
um 6 ára skeið. Þar gerðist Þor-
steinn strax mikill forystumaður í
íþróttum Eyjaskeggja og dreif þar
upp mikið íþróttalíf, sem Vest-
mannaeyingar hafa oft verið þekkt-
ir fyrir, allar götur frá því að þeir
tóku þátt í fyrsta íslandsmótinu í
knattspyrnu árið 1912 og gengu
þá frá Þorlákshöfn til Reykjavíkur.
Bílaöldin var þá ekki gengin í garð.
Þar gerðist Þorsteinn strax formað-
-*r ur Iþróttaráðs Vestmannaeyinga
og vann þar mikið uppbyggingar-
starf. En honum þótti það ekki
nægjanlegt starf, því á þessum
árum varð hann einnig féiagsfor-
ingi skátafélagsins Faxa og vann
markvisst að uppbyggingu skáta-
hreyfíngarinnar. Frá þeim tíma er
hann ávallt trúr þessari ágætu
hreyfingu enda varð hann síðar
varaskátahöfðingi.
Á þessum árum var Þorsteinn
ímynd hins sánna íþróttamanns,
beinn í baki og léttur í spori og er
það enn. Þess vegna var hann ávallt
valinn sem fánaberi fyrir íþrótta-
flokka bæði hérlendis og erlendis.
Hánn varð fyrstur íþróttamanna
' að bera íslenska fánann á Olympíu-
leikum, en það var í Berlín 1936.
Þá var hann einnig valinn fánaberi
á lýðveldishátíðinni 1944 á Þing-
völlum, þegar þingmenn og aðrir
fyrirmenn gengu úr Hestgjá, niður
Almannagjá og á Lögberg.
Þegar Þorsteinn stundaði hvað
mest íþróttir var mikil vöntun á
allri aðstöðu til íþróttaiðkana. Salir
voru litlir og fáir, stærð þeirra aðal-
lega 8x16 m. Leikvellir lélegir og
illa búnir, enda var það svo, að það
opinbera var þá ekki farið að
styrkja framgang íþrótta að neinu
ráði.
Á þessu varð veruleg breyting
með íþróttalögunum er samþykkt
voru á Alþingj árið 1940. í þeim
var gert ráð fyrir verulegum styrk-
veitingum til íþróttafélaga í land-
inu. Var þar kveðið á um bæði
rekstrar- og byggingastyrki. Þá var
einnig ákveðið í lögunum að ráðinn
yrði íþróttafulltrúi ríkisins.
Þegar ráðið var í starfið varð
Þorsteinn Einarsson fyrir valinu.
Kom það fljótt í ljós, að þar var
vel ráðið. Þama var óplægður akur
og mikið verk að vinna fyrir hinn
nýja íþróttafulltrúa. Þorsteinn gekk
að þessu starfí með opnum huga
' og víðsýni, staðráðinn í því að vinna
íþróttunum allt það gagn sem hann
gat. Hann hafði þá stundað sjáifur
íþróttir á annan áratug, ferðast um
landið, keppt og sýnt íþróttir víða
og vissi því að víða var úrbóta þörf.
Þá hafði hann einnig staðið í
uppbyggingu íþrótta í Vestmanna-
eyjum, sem gat nú komið honum
,að góðu gagni við uppþyggingu á
inu nýja fítarfí, sem var að mörgu
leiti hið sama, en mun stærra í
sniðum, þar sem nú var allt landið
sem skyldi skipuleggja.
Vinna Þorsteins var þrotlaust
starf, hann hóf uppbygginguna
með því að kynnast íþróttastarfinu,
eins og það var um landið. í því
skyni ferðaðist hann mikið, ræddi
við heimamenn um staðsetningu
nýrra íþróttamannvirkja, og lagði
á ráðin hvernig best yrði staðið að
málum á hveijum stað. Þorsteinn
gaf sér ávallt góðan tíma til að
ræða við forystumenn íþrótta, svo
og sveitarstjórnamenn á hveijum
stað. Hélt hann þá oft erindi, út-
skýrði hin nýju íþróttalög og hvern-
ig heimamenn gætu staið best að
vígi með framkvæmdir. Jafnframt
fór hann í gegnum skýrslugerðir,
sem senda skyldi skrifstofu hans,
svo tryggt væri að þeir fengju þann
styrk sem þeim bæri.
íþróttalögin eru að nokkru tví-
skipt, varðandi hið fijálsa framtak
íþrótta í landinu. Annars vegar er
fjallað um íþróttir í félögum, en
hinsvegar um íþróttamannvirki.
Um fyrri þáttinn má segja að
Þorsteinn hafí þekkt til hlítar,
vegna fyrri starfa að íþróttamálum.
Hinn þátturinn, bygging íþrótta-
mannvirkja, var nýr fyrir honum,
eins og raunar öllum á þeim árum.
En Þorsteinn lagði sig í líma við
að fræðast um þau mál, bæði með
því að lesa sig til og ferðast til
útlanda og kynnast hinum stór-
brotnu mannvirkjum, sem þar voru
í uppbyggingu. Þá ræddi hann öll
þessi mál vandlega við tæknimenn
hér heima. Til þess að geta miðlað
þekkingu sem best um landið stóð
hann fyrir því að gefa út tæknirit
í samvinnu við sérfræðinga um
nokkra þætti framkvæmda, eins
og t.d. grasvelli, malarvelli, hlaupa-
brautir og fl. Öll slík rit voru vel
þegin af framkvæmdamönnum
víðsvegar um landið.
Þorsteinn var því orðinn vel les-
inn í þessum fræðum, sem og öðr-
um er snertu hans starf.
Á sjöunda áratugnum var hann
einn af stofnendum Alþjóðasam-
taka um íþrótta- og tómstunda-
mannvirki (IAKS) sem stofnuð
voru í Basel, af þeim sem fremstir
stóðu þá um byggingaframkvæmd-
ir á íþróttasviðinu í Vestur-Evrópu.
Þessi félagsskapur stendur
traustum fótum enn í dag og
gengst annað hvert ár fyrir mikilli
vörusýningu í Köln, um allt það er
varðar byggingu íþróttamann-
virkja. Þá hefur Þorsteinn sótt mik-
ið af norrænum fundum um íþrótta-
mannvirkjagerð og staðið fyrir slík-
um hér heima. Þar hefur hann
miðlað af þekkingu sinni og skýrt
frá þróun mála á landinu. Jafn-
framt því að Þorsteinn gegndi hinu
þýðingarmikla embætti fyrir ríkis-
valdið, sem í raun tók hans tíma
allan, hafði hann þó ávallt tíma til
að starfa með og fyrir íþróttahreyf-
inguna, bæði í ISI og UMFÍ.
Segja má að hann hafí verið
driffjöður í að halda hin stóru
íþróttamót UMFÍ á þriggja ára
fresti um áratuga skeið og var þá
ávallt mótstjóri þeirra. Þá var hann
ávallt reiðubúinn að starfa fyrir ÍSÍ
að hvers konar málum sem koma
þurfti í framkvæmd. Sat hann þá
í mörgum nefndum fyrir samband-
ið, eins og t.d. fræðslunefnd, bóka-
útgáfunefnd og um 26 ára skeið í
blaðstjórn íþróttablaðsins. í öllum
þessum nefndum hvíldi mikið starf
á Þorsteini, enda ritaði hann þar
mikið um íþróttir.
Þegar landskeppnir fóru fram á
vegum heildarsamtakanna var
ávallt leitað til Þorsteins, um að
vera yfirleikstjóri, en það var
trygging þess að mótið færi fram
með reisn.
Þá hefur Þorsteinn ávallt unnið
með Ólympiupeí'nd íslands að
margskonar undirbúningi fyrir
Ólympíuleikana, m.a. haldið erindi
um þá og kennt væntanlegum þátt-
takendum fallegt göngulag, en slíkt
hefur mikið gildi fyrir heildina,
þegar augu heimsins einblína á
inngang þjóðanna. Þá hefur hann
ávallt kennt fánabera okkar með-
ferð fánans á leikunum.
Fyrir nokkru var skipað
Fræðsluráð Ólympíunefndarinnar,
en þar á Þorsteinn sæti og vinnur
enn ötullega að fræðslu ólympískra
mála.
Þorsteinn Einarsson er löngu
þjóðkunnur fyrir ritstörf sín, flest
rit hans hafa verið um íþróttamál.
Einkum hefur honum verið hugleik-
ið um fornar íþróttir og þá sérstak-
lega um glímuna. Þar hefur hann
skrifað margar ritgerðir, en þar er
mikinn fróðleik að fínna. Hefur
hann haldið mörg erindi um glím-
una og uppruna hennar.
En hann hefur ekki látið þar við
sitja, því hann hefur jafnframt
kynnt sér gömul fangbrögð um víða
veröld. Hann var beðinn um að
haida erindi á Ólympíuleikunum í
Seoul 1988 á alþjóðaþingi glímu-
manna (FILA). Hann gekk frá
ræðu sinni, en því miður varð hann
að hætta við ferðina sökum veik-
inda, svo erindi hans var flutt af
öðrum. En síðar hefur Þorsteinn
flutt sína ræðu erlendis við annað
tækifæri. Slík boð eru mikill viður-
kenningarvottur og sýnir að þekk-
ing Þorsteins á þessum fræðum er
víða kunn.
Fyrir þetta umfangsmikla starf
Þorsteins er nú Glímusamband ís-
lands viðurkenndur aðili að Alþjóða
glímusambandinu (FILA). Þá hefur
Þorsteinn ritað margar kennslu-
bækur um íþróttir, einn eða í félagi
við aðra. Hafa þær allar orðið til
þess að útbreiða íþróttir og tryggja
að rétt væri staðið að æfíngum,
skipulagi og uppbyggingu þeirra.
Undirritaður átti því láni að
fagna að starfa með Þorsteini í
allmörg ár, var það vissulega mik-
ill skóli að kynnast hans mikla
áhuga fyrir starfi sínu og þeirri
alúð er hann lagði í hvert viðfangs-
efni.
Þá var sérstök ánægja að ferð-
ast um landið með honum. Oftast
var ekið í hans ágæta jeppa, svo
hægt var um vik, að njóta ferðar-
innar, skoða fagra staði og njóta
útsýnis um sveitir landsins.
Þorsteinn gerþekkir landið af
ferðum sínum og var fróðlegt að
hlusta á sögur hans um land og
þjóð, allt frá fornu fari, enda er
hann sögumaður góður. Hann gat
bent á sögustaðina, þar sem meiri-
háttar viðburðir höfðu átt sér stað,
eins og fyrri tíma orustur, meiri-
háttar bændaglímur, eða þar sem
önnur íþróttaafrek höfðu verið unn-
in. Þá var ekki úr vegi að staldra
við á stöku stað og telja álftir á
flugi eða á heiðarvötnum. En Þor-
steinn hefur ávallt haft mikinn
áhuga á fuglalífí Íslands og hefur
farið víða um landið til fuglaskoð-
unar og talningar, bæði með inn-
lendum og erlendum fuglafræðing-
um. Allt þetta varð til þess, að
gera hveija ferð að skemmtireisu
um landið.
En eins og áður er sagt, að þeg-
ar komið var á áfangastað gaf
Þorsteinn sér ávallt góðan tíma til
að leysa vanda heimamanna. Það
þurfti að staðsetja félagsheimili,
eða íþróttavöll. Heimamenn voru
oft ekki sammála, en Þorsteinn
ræddi þá lengi og vel við alla, þar
til hann gat fengið forystumennina
til að fallast á einn og sama stað-
inn. Oft tók slíkt langan tíma og
man ég eftir einni slíkri ferð í kaup-
tún þar sem aksturinn tók 10 tíma
fram og til baka, en samningsþófið
14 tíma. Ferðin stóð því í sólahring.
Þá var gott að hafa góðan sögu-
mann á heimleið fyrir bifreiðar-
stjórann.
Þegar Þorsteinn lét af störfum
sem íþróttafulltrúi fyrir 10 árum
gat hann litið stoltur yfír farinn
veg og séð að störf hans höfðu
borið ríkulegan ávöxt, þótt honum
fyndist ávallt, að hægt miðaði að
settu marki. Hann var ótrauður að
óska meiri aðstoðar ríkisvaldsins,
til handa hinu fijálsa
íþróttahreyfíngarinnar og benti á
íþróttalögin máli sínu til stuðnings.
Iþróttafélögin áttu því alltaf hauk
í horni, þar sem Þorsteinn var. Þau
vissu að hann var ávallt reiðubúinn
að styðja við bakið á þeim í erfiðum
byggingaframkvæmdum. Starf
Þorsteins var því metið að verðleik-
um um allt land.
Þegar Þorsteinn hóf störf voru
fá íþróttamannvirki í landinu, eins
og sagt er í upphafí, sem stóðu
undir nafni, en í lok starfs hans
voru hér hátt í 500 íþróttamann-
virki dreifð um allt land, auk þess
fjöldi félagsheimila, sem bætt hafa
hina félagslegu aðstöðu íþrótta- og
ungmannafélaga landsins.
Fyrir hin margháttuðu íþrótta-
og félagsstörf hefur Þorsteinn hlot-
ið margskonar heiðursviðurkenn-
ingar frá Iþróttasamtökunum hér
heima pg erlendis. Þá hefur forseti
Islands sæmt hann riddarakrossi
Hinnar íslensku fálkaorðu.
Þorsteinn er kvæntur Ásdísi Jes-
dóttur frá Vestmannaeyjum, hefur
hún ávallt staðið traustum fótum
með manni sínum og stutt hann
dyggilega í hans umfangsmikla
starfí og áhugamálum. Hún var
sundkennari og komin frá þekktu
íþróttaheimili. En bróðir hennar er
Friðrik Jesson, frægur íþróttagarp-
ur og nú safnvörður í Sædýrasafni
Vestmannaeyja.
Að lokum færi ég Þorsteini hug-
heilar hamingjuóskir á þessum
merku tímamótum, um leið þakka
ég langa samvinnu, vináttu og mik-
ilvæg störf í þágu æsku landsins.
Gísli Halldórsson,
formaður Ólympíunefndar
íslands.
Einn af bestu íslands sonum,
Þorsteinn Einarsson, er áttræður í
dag, svo ótrúlegt sem það kann að
virðast. Hann er einn þessara
síungu manna sem halda reisn sinni
og glæsileik, þótt árin færist yfir.
Eg átti því láni að fagna að eiga
náið samstarf við Þorstein um tíu
ára skeið í íþróttanefnd ríkisins.
Hafði ég því gott tækifæri til þess
að fylgjast með störfum hans og
undraðist ég jafnan, hversu ótrú-
lega miklu hann kom í verk. Hef
ég fáum kynnst sem eru gæddir
slíkri atorku og starfsþreki sem
Þorsteinn. Samstarfið í íþrótta-
nefndinni með Þorsteini og þeim
ágætu mönnum sem þar voru með
okkur var ákaflega ánægjulegt og
eftirminnilegt. Þar var ekki slegið
slöku við frekar en annars staðar
þar sem Þorsteinn átti hlut að
máli. Þegar leysa þurfti vandasöm
og viðkvæm mál gátu fundir staðið
fram á nótt. Kom það sér þá vel,
hversu vel og samviskusamlega
Þorsteinn hafði undirbúið öll mál.
Þarna kynntist ég því, hversu víð-
tæka þekkingu Þorsteinn hafði á
íþróttamannvirkjagerð enda hafði
hann'lagt sig fram um að kynna
sér þá hluti allt frá því hann var
skipaður íþróttafulltrúi ríkisins
1941. Það kom m.a. í hans hlut sem
framkvæmdastjóra íþróttanefndar
að fylgjast með undirbúningi og
framkvæmd allra íþróttamann-
virkja á vegum nefndarinnar í 40
ár eða þar til hann hætti störfum
1981. Sem íþróttafulltrúi hafði

frahitaki l hann; einnig höhd í bágga með
íþróttahúsabyggingum og sund-
laugagerð við skóla um allt land á
þessu tímabili. Þorsteinn var einnig
framkvæmdastjóri stjórnar Félags-
heimilasjóðs frá því hann var stofn-
aður 1947 til ’81 og sá um hlut
sjóðsins og fylgdist með byggingu
þeirra fjölmörgu félagsheimila, sem
reist voru á þeim tíma. Skipta þessi
mannvirki, þegar á heildina er litið,
mörgum hundruðum. Hlutur Þor-
steins í þeirri ótrúlegu framþróun
sem hefur orðið í þessum málum
frá setningu íþróttalaga 1940 er
því stærri en margan grunar. Sem
dæmi um framfarirnar sem orðið
hafa í íþróttamannvirkjagerð á
þessum tíma má geta þess, að 1940
voru aðeins 12 íþróttasalir á land-
inu, en voru orðnir um 100 talsins
í kringum 1980. Svipaða sögu er
að segja um sundlaugar, íþrótta-
velli, skíðamannvirki, golfvelli og
svo framvegis.
Hafi menn í huga, að það sem
hér hefur verið minnst á var aðeins
einn þáttur í umfangsmiklu og
vandasömu starfí Þorsteins sem
íþróttafulltrúa, hljóta menn að
undrast afköstin og vera mér sam-
mála um að það hafí verið happ
fyrir þjóðina, að Þorsteinn skyldi
vera valinn í íþróttafulltrúastarfið
á sínum tíma.
Þarna var á ferðinni eldhugi sem
lagði sig allan fram í þágu íþrótta
og uppeldismála þjóðarinnar.
Menn gætu ætíað, að eitthvað
hafí dregið af Þorsteini eftir að
hann lét af störfum. Það er hrein-
asti misskilningur. Þá fyrst gat
hann snúið sér af fullum krafti að
helstu áhugamálum sínum eins og
t.d. að gefa út bók um fugla,
„Fuglahandbókina”, sem kom út
1987 og þykið hið besta verk og
reyndar afreksverk af leikmanni
að geta samið.
Nú gat hann einnig farið að
koma vitneskju sinni um forna leiki
á blað og halda um þá fyrirlestra
meðal fræðimanna erlendis. Og á
ári Ólympíuleikanna í Seoul, 1988,
gerði hann sér lítið fyrir og tók
þátt í ólympískri samkeppni fræði-
manna um íþróttasögulegt efni.
Var hann einn þeirra útvöldu sem
boðið var að koma til Seoul, sem
gestur Alþjóðaólympíunefndarinn-
ar til þess að flytja fyrirlestur um
„íþróttaiðkanir á íslandi bundnar
lögum á 13. öld”. Var þetta mikill
heiður og jafngildir því að mínum
dómi að komast í úrslit í íþrótta-
keppni leikanna. Mega landsmenn
gjarnan vita um þetta afrek Þor-
steins sem okkur íslendingum er
mikill sómi að.
Þorsteinn, sem var „Glímusnill-
ingur íslands” 1932 og íslands-
meistari í kúluvarpi um svipað leyti
hefur nú snúið sér að Iéttari íþrótt-
um og tekur virkan þátt í störfum
Félags áhugafólks um íþróttir aldr-
aðra og stundar útivist og göngu-
ferðir daglega.
Það vildi svo til að leiðir okkar
Þorsteins lágu saman aftur eftir
að hann hætti störfum í Fræðs-
luráði Ólympíunefndar íslands. Er
þar sama drifkraftinn og eldlegan
áhuga að finna hjá honum sem
fyrr og ánægjulegt að starfa með
honum að ólympískum málefnum.
Það gustar af honum ennþá í ræðu-
stól og menn heillast af skörung-
skap hans og höfðinglegri fram-
komu og það hvarflar ekki að
nokkrum manni, að hann sé að
nálgast áttræðisaldurinn.
Þetta sem ég hef minnst á hér
að framan er' aðeins hluti af langri
afrekaskrá Þorsteins Einarssonar.
Eru óupptalin ómetanleg störf hans
í þágu góðra málefna og samtaka
eins og t.d. skátahreyfingarinnar,
íþróttasambands íslands, Ung-
mennafélags íslands og Dýra-
verndunarsambands íslands, enn
fremur rit hans og greinar um þessi
málefni. Er það allt efni í doktors-
ritgerð, ef gera ætti því ýtarleg
skil. Eitt er víst, að hann hefur
skilað glæsilegu lífsstarfi og á
sannarlega skilið virðingu og þakk-
læti samborgara sinna.
Ég óska Þorsteini og hans ágætu
eiginkonu, Ásdísi, og allri fjölskyld-
unni hjartanlega til hamingju með
daginn,
Valdimar Örnólfsson
iizisiemiiiiaiisi iiaixnsa 1!