Morgunblaðið - 01.02.1992, Qupperneq 1

56 SIÐUR B/LESBOK
26. tbl. 80. árg. LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1992 Prentsmiðja Morgunblaðsins
Jeltsín vill geimvarnarkerfí
fyrir alla heimsbyggðina
Sameinuðu þjóðunum. Reuter.
Ödýrari
hamborgarar
Stjómendur McDonalds-veit-
ingastaðarins í Moskvu ákváðu
í gær að lækka verð á hamborg-
urum um 28% það sem eftir er
vetrar til að létta undir með
Moskvubúum. Um 30.000
manns borða þar daglega.
Skæruhðafylking Habash sagði
hins vegar í yfirlýsingu, að hún hefði
samið við frönsku stjómina, sem
bæri því „pólitísk og siðferðileg"
skylda til að láta hann fara fijálsan
ferða sinna. Talsmaður PLO í Frakk-
landi sagði Habash munu neita að
svara spurningum yrði hann yfir-
heyrður. Heimildir innan franska
dómkerfisins hermdu í gærkvöldi að
til stæði að flytja Habash úr landi
snemma að morgni laugardags.
Francois Mitterrand, forseti
Frakklands, var í opinberri heimsókn
BORIS Jeltsin, forseti Rússlands,
hvatti í gær til smíði alþjóðlegs
geimvarnarkerfis, er byggði á
geimvarnaráætlun Bandaríkja-
manna að viðbættri rússneskri
tækniþekkingu. „Ég held að tími
sé tii kominn að búa til hnattrænt
kerfi sem myndi vernda heims-
byggðina aila,“ sagði Jeltsín I
ræðu við upphaf leiðtogafundar
öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna
en þetta er í fyrsta skipti í sögu
SÞ sem slikur fundur er haldinu.
í Oman á Arabíuskaga þegar ákveð-
ið var, án hans vitundar, að leyfa
Habash að koma til Parísar. „Þegar
við komumst að þessu tók okkur
bara tíu sekúndur að átta okkur á
því hvað þetta þýddi,“ sagði Mitter-
rand við blaðamenn í flugvél á leið
til New York í gær. „Þeir eru viti
sínu fjær,“ var það eina sem Mitter-
rand gat sagt og átti þá við emb-
ættismennina sem sagðir eru hafa
samþykkt komu Habash.
Mitterrand var heldur ekki fyrr
kominn heim á fímmtudag en hann
Fundurinn stóð í einn dag og var
tilgangurinn að ræða nýtt skipu-
lag heimsmála að kalda striðinu
loknu. Bretar höfðu veg og vanda
að skipulagi fundarins og sagði
John Major í setningarræðu fund-
arins að hann markaði tímamót í
sögu heimsins og Sameinuðu þjóð-
anna. Yrðu leiðtogarnir að koma
þeim skilaboðum skýrt á framfæri
að það væri SÞ og öryggisráðið
sem þeir hygðust nota til að
tryggjafrið ogstöðugleika.
krafðist afsagnar fjögurra háttsettra
embættismanna; Georginu Dufoix,
yfirmanns franska Rauða krossins
sem starfað hefur sem ráðgjafi for-
setans; Francois Scheer, æðsta emb-
ættismanns utanríkisráðuneytisins,
og starfsmannastjóra í utanríkis- og
innanríkisráðuneytinu.
Franska stjórnarandstaðan segir
hins vegar að útilokað sé að ákvörð-
unin um Habash hafi verið tekin án
vitundar einhverra ráðherra og
krefst þess að Edith Cresson forsæt-
isráðherra, Roland Dumas utanríkis-
ráðherra og Philippe Marchand inn-
anríkisráðherra segi af sér. „í þessu
máli hafa undirsátarnir verið hafðir
sem blóraböggull," sagði Alain
Juppe, einn helsti forystumaður í
RPR, flokki nýgaullista.
Habash og félagar hans í Alþýðu-
Rússlandsforseti sagði í ræðu
sinni að Rússar litu svo á að Banda-
ríkjamenn og Vesturlönd í heild sinni
væru ekki bara samstarfsaðilar
þeirra heldur bandamenn. Hann
sagði að nú þegar kalda stríðið væri
liðið undir lok yrði öryggisráðið að
gegna virkara hlutverki og lagði til
að svo yrði búið um saumana að
ráðið gæti með skömmum fyrirvara
gripið inn í staðbundin átök til að
tryggja frið og stöðugleika í heimin-
fylkingunni til frelsunar Palestínu
eru meðal annars grunaðir um að
hafa staðið að baki ýmsum morðum
í Frakklandi á áttunda áratugnum
og rænt franskri farþegaþotu, sem
neydd var til að lenda í Entebbe í
Uganda. Samkvæmt frönskum lög-
um má halda manni, sem er grunað-
ur um hryðjuverk, í gæslu í fjóra
sólarhringa án dómsúrskurðar.
Talsmaður ísraelska utanríkis-
ráðuneytisins sagði í gær, að hugsan-
lega færu ísraelar fram á það við
Frakka að Habash yrði framseldur
þeim vegna glæpa sem hann bæri
ábyrgð á. Saka ísraelar Habash
meðal annars um að hafa skipulagt
árás japanska Rauða hersins á fólk
í Lod-flugstöðinni 1972 en þá féllu
26 manns.
Hann gaf líka í skyn að Rússar
væru nú reiðubúnir að hverfa frá
þeirri stefnu sinni að líta á aðgerðir
af hálfu SÞ vegna mannréttinda-
brota sem afskipti af innanríkismál-
um aðildarríkja. „Þessi mál eru ekki
innanríkismál ríkja heldur mun frek-
ar hluti af þeim skyldum sem þau
hafa gengist undir með stofnsátt-
mála SÞ,“ sagði Rússlandsforseti í
ræðu sinni.
George Bush Bandaríkjaforseti
sagði á fundinum að koma yrði bönd-
um á útbreiðslu kjarnorkuvopna og
annarra gjöreyðingarvopna. Ekki
síst yrði að koma í veg fyrir að
hryðjuverkamenn kæmust yfir slík
vopn. „Við verðum að stilla saman
strengi okkar þannig að héðan í frá
muni þeir sem starfa að þróun háþró-
aðra vopna beita kröftum sínum í
þágu friðar,“ sagði Bandaríkjafor-
seti. Telja fréttaskýrendur að Bush
hafi ekki síst beint þessum orðum
til Li Peng, forsætisráðherra Kína,
sem sat fundinn, en talið er að Kín-
veijar hafi selt tækniþekkingu á
sviði kjarnorkuvopna til ýmissa ríkja
þrátt fyrir að þeir haldi sjálfir öðru
fram.
Li Peng lagðist á fundinum gegn
því að SÞ hefði í auknum mæli af-
skipti af mannréttindabrotum. Sagði
hann Kínveija ekki vilja afskipti af
„innanríkismálum aðildarríkjanna
undir yfirskini mannréttindamála".
í dag munu Bush og Jeltsín hitt-
ast í Camp David og verða afvopnun-
armál og fækkun kjarnorkuvopna
þar efst á baugi auk efnahags-
ástandsins í Rússlandi að sögn
bandarískra embættismanna. Þá
munu þeir einnig ræða um hugsan-
legan leiðtogafund í Bandaríkjunum
síðar í vor.
um.
Krafist afsagnar þriggja franskra
ráðherra vegna Habash-málsins
Poríe Pouinr
París. Reuter.
Stjórnarandstaðan í Frakklandi krafðist þess í gær, að forsætis-,
utanríkis- og innanríkisráðherrann segðu af sér vegna þeirrar ákvörð-
unar að leyfa George Habash, einum róttækasta leiðtoga Palestínu-
manna, að leita sér lækninga í París. Þá höfðu fjórir háttsettir embætt-
ismenn látið af störfum vegna þessa máls, sem er að verða hið alvarleg-
asta fyrir frönsku stjórnina. I gær reyndi hún að bæta úr fyrir sér
með því að lýsa yfir, að Habash væri í gæslu og yrði yfirheyrður.
Fyrsti leiðtogafundur öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna:
••
Utanríkisráðherrafundur ROSE í Prag:
*
Akveðið að herða mjög
eftirlit á átakasvæðum
Prag. Reuter.
Utanríkisráðherrar aðildarríkja Ráðstefnunnar um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu (RÖSE) samþykktu í gær víðtækar áætlanir til að
gefa samtökunum aukið vægi nú þegar samveldisríkin á rústum Sovét-
ríkjanna hafa bæst í hóp aðildarríkja og þeim því fjölgað úr 38 I 48.
Ráðherrarnir samþykktu svokall-
að Prag-skjal um breytingar á hlut-
verki og uppbyggingu RÓSE. Farn-
ar verða fleiri ferðir til upplýsinga-
öflunar á vegum skrifstofu samtak-
anna í Vín sem vinnur að því að
hindra deilur og átök. Sendinefnd
fer nú þegar í þessum tilgangi til
.Armeníu og Azerbajdzhans. Einnig
var ákveðið að farnar yrðu könnun-
ar- og eftirlitsferðir til nýrra lýð-
ræðisríkja til að fylgjast með mann-
réttindamálum.
Nokkuð var um það deilt á
fundinum hvort RÖSE ætti að koma
sér upp friðargæsluliði. Þjóðveijar,
ítalir og Tékkar voru fylgjandi
þeirri hugmynd en Bandaríkja-
menn, Rússar, Bretar og Frakkar
voru henni andvígir. Vaclav Havel,
forseti Tékkóslóvakíu, sem setti
ráðherrafundinn, sagði að RÖSE
ætti að vera meira en „umræðu-
klúbbur". Samtökin yrðu að hafa
vald til að veija landamæri aðildar-
ríkjanna og lýðræðislegar stofnanir
þeirra. Hans-Dietrich Genscher,
utanríkisráðherra Þýskalands, tók
í sama streng og hvatti til þess að
RÖSE kæmi sér upp friðargæsl-
uliði. Douglas Hogg, aðstoðarutan-
ríkisráðherra Bretlands, var á önd-
verðum meiði. Benti hann á að
Sameinuðu þjóðirnar hefðu nú þeg-
ar slíkt hlutverk og rætt væri um
að Atlantshafsbandalagið og
Vestur-Evrópusambandið létu einn-
ig til sín taka á þessum vettvangi.
Ekki tókst að jafna þennan
ágreining og var málinu vísað til
fjögurra mánaða ráðstefnu RÖSE
í Helsinki sem hefst í mars.
Sjá einnig frétt á bls. 19
John Major, forsætisráðherra Bretlands, flytur ræðu við upphaf leiðtogafundar öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna í New York í gær. Voru þar mættir í fyrsta sinn leiðtogar þeirra fimmtán ríkja sem aðild eiga
að ráðinu.