Morgunblaðið - 01.02.1992, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 1992
Olöf Gísladóttir
Gröf - Minning
Fædd 19. febrúar 1894
Dáinn 24. janúar 1992
Amma mín, Ólöf Gísladóttir frá
Gröf í Skaftártungu, er látin. Frá
Grafarkirkju verður útför hennar
gerð í dag.
Fáein orð vil ég setja hér á blað,
því hún var mér kær, — þá er ég
_þurfti mest á að halda í uppvexti.
Verkin sem hún vann var minn
skóli.
Eg man t.a.m. er ég ungur að
árum fór til ijalla í leitirnar, árla
dags, kannske kl. 5 eða 6, þá var
hún ævinlega komin ofan til þess
að fylgjast með drengnum, útbúa
nestið og taka til sokkaplöggin.
Allt varð að vera eins og best varð
á kosið er í leitirnar skyldi halda.
Slík var umhyggjan og aðhlynning-
in.
Sama er hvar borið er niður í lífs-
hlaup hennar ömmu, hún var sífellt
vakandi yfir velferð manna og dýra.
Hvernig hún annaðist húsdýrin sín
var skóli út af fyrir sig, er ég óska
a-ð ég hefði getað tileinkað mér.
Þar var nærfærnin og góðvildin í
fyrirrúmi.
Margt fleira kemur upp í hug-
ann, en flest af því er svo persónu-
legt að eigi verður borið á torg.
Minningin um góða og um-
hyggjusama ömmu er mér dýrmæt,
því kveð ég hana með söknuði og
þakklæti fyrir samfylgdina.
í ljóðinu er sonur hennar, Gísli
Jóhannesson, orti er eiginlega allt
sem ég segja vildi, er ieiðir skilja
um stund:
Kulsælt varð mér löngum
að kafa snjóinn hvíta, __
í kinn og hendur sveið mig
og stundum nefbroddinn,
en aldrei brást mér ylurinn
inn til þín að líta.
Amma, það var gott, þegar
næddi um drenginn þinn.
(Vestur-skaftfellsk Ijóð.)
Dóri, Ytri-Ásum.
Ó, Jesús bróðir besti,
og bamavinur mesti,
æ, breið þú blessun þína,
á bamæskuna mína.
(Sálmur.)
Hún elsku amma er dáin. Við
systurnar viljum þakka henni fyrir
allar þær yndislegu stundir sem við
áttum með henni. Hún amma
kenndi okkur margt sem við búum
alitaf að. Alltaf var gott að leita
til hennar ömmu ef eitthvað bjátaði
á því alltaf var tími til fyrir okkur.
Ófáar eru stundirnar sem fóru í að
kenna okkur kvæði, bænir og segja
okkur sögur, þá helst frá því þegar
hún var lítil stelpa og eins frá öllum
dýrunum sem hún tók ástfóstri við
því hún var mikill dýravinur.
Já, hún amma var sannur vinur
í raun. Við vitum að hún heldur
á/ram að vera með okkur, við biðj-
um guð að taka á móti henni. Megi
minningin um hana ömmu lifa.
Gulla og Ólöf Ragna.
Flestum er sú spurning ofarlega
í huga, hvernig við erum og hveijir
hafi haft áhrif á okkur og mótað.
Ólöf Gísladóttir í Gröf í Skaftár-
tungu hafði mikil og góð áhrif á
okkur systkinin. Það byijaði þegar
faðir okkar, Vigfús Árnason, fór í
sveit til þeirra Ölafar og Jóhannes-
ar. Þau tóku þannig á móti honum
að hann leit alltaf á Gröf sem sitt
annað heimili og varð eins og einn
af systkinahópnum. Það var okkar
gæfa að svona sterkt samband
skapaðist á milli Ólafar og pabba.
Okkur fannst svo gaman að sjá þau
hittast eftir langan eða stuttan að-
skilnað, væntumþykjan og virðingin
sem þau sýndu hvort öðru var svo
einlæg. Af því gátum við lært að
virðing gagnvart mannfólkinu er
það sem skiptir máli í lífinu.
Öll höfum við systkinin dvalið í
Gröf um lengri eða skemmri tíma
og eigum þaðan ógleymanlegar
minningar. Það gat verið gott að
sitja inní herbergi hjá Ólöfu, þar
ríkti sú ró sem við öll sækjumst
eftir að finna.
Það var okkur alltaf mikil tii-
hlökkun, þegar Ólöf kom til Reykja-
víkur. Þá dvaldi hún hjá börnum
sínum til skiptis og biðum við með
eftirvæntingu að hún kæmi til okk-
ar. Og það voru ánægjulegir og
góðir dagar.
Margs er að minnast og eru allar
minningar okkar, sem tengjast
Ólöfu, góðar og hlýjar. Þess vegna
var hún sú kona, sem við völdum
til að vera amma okkar án þess að
um væri talað og öll höfum við
mótast af dvöl okkar hjá fólkinu í
Gröf, þar sem gestrisni og vinátta
var til handa öllum.
Vonandi berum við gæfu til að
rækta vináttu og virðingu fyrir
mannfólkinu, það var eitt af svo
mörgu sem hún kenndi okkur. Við
vitum að elsku Ólöf er vel búin því
veganesti sem þarf til langferðar.
Við sendum öllum ættingjum
hennar okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Gyða Vigfúsdóttir,
Greta Vigfúsdóttir,
Árni Guðjón Vigfússon.
í dag verður til moldar borin frá
Grafarkirkju í Skaftártungu Ólöf
Gísladóttir fyrrum húsmóðir í Gröf.
Ólöf fæddist í Gröf í Skaftár-
tungu 18. febrúar 1894, en andað-
ist að Heiðarbæ, Kirkjubæjar-
klaustri, 24. janúar sl.
Foreldrar hennar voru hjónin
Gísli Gíslason, fæddur 7. júní 1848
í Gröf, dáinn þar 8. mars 1921 og
Þuríður Eiríksdóttir, fædd í Hlíð
26. janúar 1851, dáin í Gröf 25.
september 1928.
Foreldrar Þuríðar voru hjónin
Eiríkur, f. 1808, Jónsson bóndi í
Hlíð í Skaftártungu og Sigríður
dóttir hins landskunna læknis og
náttúrufræðings Sveins Pálssonar í
Vík, en kona hans var Þórunn
Bjarnadóttir landlæknis Pálssonar
og Rannveigar Skúladóttur land-
fógeta Magnússonar.
Dr. Jón Þorkelsson kallaði Sig-
ríði, „... ágæta konu og skörung
mikinn", en Ragnhildur móðir Ei-
ríks „kvenval mikið“.
Hlíðarheimilið var orðlagt fyrir
rausn og myndarskap og á þessu
heimili ólst upp Þuríður, seinna
húsmóðir í Gröf.
Foreldar Gísla, föður Ólafar, voru
hjónin Gísli Jónsson bóndi í Gröf,
f. 1810, og Kristín Símonardóttir,
en hún var seinni kona hans. Dótt-
ir Gísla af fyrra hjónabandi var
Ragnhiidur kona sr. Kjartans Jóns-
sonar í Skógum.
Gísli og Kristín gengu í hjóna-
band 7. september 1847, en sambúð
þeirra varð ekki löng því hann and-
aðist 16. janúar 1848 og gekk hún
þá með Gísla föður Ólafar.
Gísli var sonur Jóns, f. 1775 í
Eystridal, hreppstjóra, bóndaí Geir-
landi og í Hlíð, Jónssonar, en Ragn-
hildur Gísladóttir í Hlíð var kona
Jóns.
Bræður Gísla voru Eiríkur í Hlíð
og Þorlákur, f. 1824, en Þorlákur
var seinni maður Kristínar í Gröf,
þau giftust 1850. Þorlákur varð úti
á Fjallabaksleið, ásamt fleirum í
októbr 1868. Bjó Kristín í Gröf þar
til Gísli sonur hennar tók við búi
1892, en hann hafði verið um skeið
fyrirvinna móður sinnar. 1. júní
1885 gekk Gísli að eiga frændkonu
sína, Þuríði Eiríksdóttur í Hlíð og
tóku þau við búi af Kristínu 1892.
Bjuggu þar myndar og rausnar búi
í Gröf, meðan Gísli lifði og voru
höfðingar heim að sækja. Á þessu
myndarheimili, mitt í hinni fögru
og búsældarlegu sveit, Skaftár-
tungunni, ólst Ölöf upp ásamt Sig-
ríði systur sinni, er seinna varð
húsmóðir í Skalmabæ í Álftaveri.
Sagt er að Ólöf hafi aldrei dvalið
langdvölum frá Grafarheimilinu og
þar hafði hún haldið öll sín jól, uns
hún flutti að Heiðarbæ. Ólöf var
greind kona og heyrði ég kennara
segja, sem kenndi henni í æsku,
að hún hafi verið góður nemandi.
4. desember 1914 gekk hún að eiga
Jóhannes, skósmið, Árnasonar, f.
að Undirhrauni (Melhól) í Meðal-
landi 24. ágúst 1881. Þau voru fyrst
í vinnumennsku og húsmennsku í
Gröf, en að Gísli látnum 1921 tóku
þau við jörðinni og bjuggu þar til
dánardægurs Jóhannesar 22. ágúst
1958.
Bjó Ólöf þar um nokkurra ára
skeið þar til Ólafur Björnsson og
Steinunn Guðjónsdóttir kona hans
tóku við jörðinni. Þegar Ólöf hafði
tekið við búrlyklunum og sest í
húsmóðursessinn í Gröf hélt hún
uppi hinni kunnu reisn mæðra sinna
og fagnaði gestum með fornri
skaftfellskri rausn og höfðingsskap
og var maður hennar samhentur í
því. Þótt tímar séu breyttir þá hafa
ungu hjónin í Gröf ekki látið merk-
ið síga.
Þeim Ólöfu og Jóhannesi varð 6
barna auðið í hjónabandi sínu og
eru tvö þeirra dáin, Gísli og Sigur-
laug. Gísli Kjartan, f. 1915, Þuríður
Ragna, f. 1916, hún er móðir Ólafs
núverandi Grafarbónda. Árni, f.
1918, kvæntur Helgu Ingimundar-
dóttur, Sigursveinn, f. 1920, kona
Guðrún Guðlaugsdóttir, Sigurlaug,
f. 1923, maður hennar Kjartan
Auðunsson, Sveinn Páll, f. 1929,
kvæntur Maríu Soffíu Kristinsdótt-
ur.
Ólöf á marga mannvænlega af-
komendur sem munu geyma minn-
ingu hinnar göfuglyndu ömmu og
langömmu um langan aldur. Ólöf
var trúuð og hjálpfús kona og mað-
ur fann yl hjartahlýjunnar í návist
hennar.
Eg vil að lokum gera að mínum
orðum það sem dr. Jón Þorkelsson
sagði um Ragnhildi formóður henn-
ar. IIún var „kvenval mikið“.
Ég votta öllum aðstandendum
hennar mínar dýpstu samúð. Guð
blessi minningu hennar.
Ingimundur Stefánsson.
Mig langar fyrir hönd bræðr-
anna, eiginkvenna og barna að
minnast hennar ömmu í Gröf í
nokkrum orðum en hún verður
jarðsungin í dag frá Grafarkirkju.
Amma fæddist á góudaginn árið
1894 og hélt hann alltaf hátíðlegan
sem sinn afmælisdag, þrátt fyrir
að daginn beri ekki upp á sama
mánaðardag á hveiju ári.
Amma var dóttir Gísla og Þuríð-
ar í Gröf, þar fædd og upp alin og
bjó þar allan sinn búskap ásamt
Jóhannesi Árnasyni sem lést árið
1958. Þau eignuðust 6 börn, Gísla
(nú látinn), Þuríði, Árna, Sigur-
svejn, Sigurlaugu (nú látin) og Pál.
Ég kom fyrst að Gröf á fyrsta
aldursári og var þar í sveit frá fjög-
urra ára aldri til 15 ára aldurs.
Að vera alinn upp að hluta til
upp í holunni hjá ömmu var gott
og alltaf var leitað þangað ef vanda-
mál komu upp, stór eða smá sem
leita þurfti úrlausnar á.
Oft koma upp í huga mér atvik
frá þeim tíma að ég var í sveitinni
hjá ömmu í Gröf og er ég viss um
að allir sem þekktu hana hugsa
með hlýhug til hennar á þessum
tímamótum.
Amma tók við rekstri búsins af
.afa þegar hann féll frá og voru
synir hennar, Addi og Sveinn, í
Gröf fram undir árið 1970. Ólafur
sonur Þuríðar hóf búskap þar upp
úr 1967 og var amma hjá Óla og
henni Steinu allt þar til hún fór
austur að Heiðarbæ árið 1989.
Amma var ákaflega raunsæ og
seinþreytt til vandræða. Hún var
•mjög glaðlynd og hafði einatt góð
áhrif á umhverfið, enda var oftast
sest inn til ömmu þegar kvölda tók.
Hún hafði gaman af því að segja
okkur sögur af liðnum tíma og er
í raun synd að maður skuli ekki
muna öll þau skemmtilegu atvik
sem hún hafði frá að segja.
Að lifa í tæp 100 ár hlýtur að
vera stórbrotinn tími og átti ég oft
erfitt með að skilja frásagnir ömmu
xá yngri árum. Ekki fór mikið fyrir
því að hún ferðaðist víða því hún
komst aldrei lengra vestur um land
en til Reykjavíkur og kom þangað
í fyrsta sinn árið 1945 og austast
fór hún að Kvískeijum árið 1974,
árið sem brúað var austur á Sandi.
Amma tók nú öllu tækniframför-
unum með ró og fannst oft og tíðum
ekki mikið til þeirra koma, ekki síst
þegar karlarnir fóru fyrst til tungls-
ins, settu gat á himininn og úr varð
mesta rigningasumar sem hún
mundi, allavega það sumarið.
Henni þótti erfitt að ferðast í
bílum, sérstaklega til Reykjavíkur
og bar alltaf við bölvaðri bílveiki,
en einu sinni þegar Dóri skutlaði
henni austur á rúmum 3 tímum
fann hún bara ekki fyrir ferðinni.
Ömmu var ákaflega annt um allan
bústofninn og fóru Dimma, Rauðka,
Sokki, Tryggur, Dúmbó og Kvikk
heldur ekki varhluta af því, en ég
man það að henni þótti ekki um
að kettir væru inni í húsum heldur
voru þeir meira eða minna villtir
úti. Eyrir nokkrum árum eftir að
hún hét því að venja ekki inná sig
annan hund, gerðist það að köttur
einn skaust inn í hús og hreiðraði
um sig í holunni hjá ömmu. Þessum
ketti varð ekki vísað á dyr heldur
gætti að ömmu og amma að honum
þar til hún fór á Klaustur að Heið-
arbæ.
Það var ákaflega gaman að koma
til hennar á Klaustri og finna þann
hlýhug sem þar ríkir. Amma gat
verið meinstríðin og lengi vel eftir
að hún kom á Klaustur stríddi hún
henni mömmu á því að hafa komið
sér þangað austur, en í raun leið
henni þar vel og erum við öll þakk-
lát fyrir þær stundir sem við áttum
með henni þar.
Það er enginn eilífur en við erum
öll þakklát fyrir að hafa mátt lifa
svo mörg ár með henni ömmu í
Gröf.
Þura, Addi, Sveinn og pabbi,
ættmenni og fjölskyldur, -samúðar-
kveðjur sendum við til ykkar allra
og munum við öll eiga eftir að minn-
ast ömmu um ókomin ár.
Vertu, Guð faðir, faðir minn,
í frelsarans Jesú nafni,
hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafni.
Jóhannes Pálsson.
Ólöf fæddist í Gröf í Skaftártung-
um. Foreldrar hennar voru þau
merku hjón Þuríður Eiríksdóttir og
Gísli Gíslason. Var hún hjá foreldr-
um sínum í Gröf til 1914, en þá
giftist hún Jóhannesi Árnasyni, sem
var vinnumaður í Gröf. Þau voru í
vinnumennsku til 1919, en síðan í
húsmennsku til 1921. Það ár tóku
þau alfarið við búskapnum í Gröf.
Bjuggu þau þar síðan alla tíð, eða
þar til Jóhannes féll frá 22. ágúst
1958.
Eftir fráfall eiginmannsins bjó
Ólöf með börnum sínum í Gröf,
meðan kraftar entust. Þeim varð
sex barna auðið og komust þau öll
til fullorðinsára. Tvö þeirra dóu á
besta aldri og var það þungt áfall
fyrir Ólöfu, þótt hún léti ekki mikið
á því bera.
Ég átti því láni að fagna að eiga
þessa góðu konu að tryggum vini
alla tíð. Við vorum nágrannar í 44
ár og eftir að ég fluttist úr sveit-
inni hélt okkar vinskapur áfram.
Hún var afskaplega barngóð, enda