Morgunblaðið - 18.02.1992, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1992
Er efnahagssamdrátt-
iiriiin raunverulegur?
eftir Friðrik
Sophusson
Síðustu misseri og ár hefur orð-
ið verulegur samdráttur í efna-
hagsmálum hér á landi. Á fyrri
hluta síðasta áratugar var hag-
vöxtur hérlendis svipaður og í öðr-
um OECD-ríkjum, eða í kringum
2-3% að jafnaði á ári. Hér var
þróunin að vísu skrykkjóttari hér
á landi, en þegar á heildina er litið
var þetta niðurstaðan.
Island heltist úr lestinni
Á síðari hluta áttunda áratugar-
ins, eftir 1987, fór hins vegar að
draga sundur með okkur og öðrum
þjóðum. Á sama tíma og hagvöxt-
ur í OECD-ríkjunum var um það
bil 3% hefur ríkt stöðnun og sam-
dráttur á íslandi. Því miður er
ekkert sem bendir til annars en
að framhald verði á þessari óheilla-
þróun á þessu ári. Fyrirliggjandi
spár alþjóðastofnana gera ráð fyr-
ir rúmlega 2% hagvexti í OECD-
ríkjunum meðan spáð er allt að
4% samdrætti hér á landi. Meginá-
stæðan fyrir þessum samdrætti er
eins og allir vita að fiskafli minnk-
ar frá því í fyrra. Þjóðartekjur
dragast jafnvel enn meira saman
vegna óhagstæðrar þróunar fís-
kverðs á erlendum mörkuðum. Að
undanförnu hefur að vísu heldur
birt til þannig að það er ekki víst
að samdrátturinn verði alveg eins
mikill og búist var við. Engu að
síður er Ijóst að hann verður veru-
legur.
Samdrátturinn er
raunverulegur
Nokkuð hefur borið á því að
menn geri lítið úr þessum erfíðleik-
um og telji að nú sé svigrúm til
að draga úr spamaði og auka
neysluna af því að samdrátturinn
verður ekki eins mikill og áður var
spáð. Kjami málsins er hins vegar
sá að samdrátturinn er raunveru-
legur hvort sem okkur líkar betur
eða verr. Við sækjum ekki meira
gull í greipar Ægis með óskhyggj-
unni einni saman. Fleira verður
að koma til. Auðvitað er ekki
ástæða til að leggja árar í bát. En
við megum heldur ekki láta tálvon-
ir glepja okkur sýn. Nú er það
raunsæið sem gildir.
Samanburður við önnur lönd
Oft er hollt að líta til annarra
landa til samanburðar. Ekki hefur
farið fram hjá mönnum að efna-
hagsástandið í Svíþjóð og Finn-
Friðrik Sophusson
„Nokkuð hefur borið á
því að menn geri lítið
úr þessum erfiðleikum
og telji að nú sé svig-
rúm til að draga úr
sparnaði og auka neysl-
una af því að samdrátt-
urinn verður ekki eins
mikill og áður var spáð.
Kjarni málsins er hins
vegar sá að samdrátt-
urinn er raunverulegur
hvort sem okkur líkar
betur eða verr.“
landi hefur verið ákaflega bágborið
að undanfömu og er þá vægt til
orða tekið. Þjóðarframleiðsla hefur
dregist saman og atvinnuleysi stór-
aukist. Talað er um kreppuástand
í Svíþjóð og efnahagshrun í Finn-
landi.
Hvernig lítur ástandið í þessum
löndum út í samanburði við ísland?
Samdrátturinn í Finnlandi varð
heldur meiri í fyrra en spáð er hjá
okkur í ár, eða 5% á mælikvarða
þjóðarframleiðslu. Atvinnuleysi
hefur hins vegar þrefaldast í Finn-
landi á einu ári, úr 3'/2% í tæplega
10%. í Svíþjóð dróst þjóðarfram-
leiðslan saman um rúmlega 1% og
stóð í stað árið 1990. Atvinnuleysi
hefur einnig þrefaldast þar, úr
1 ‘/2% í 4'/2%. í þessum löndum er
að sjálfsögðu litið á þennan sam-
drátt sem raunverulegt vandamál.
Það sama verðum við að gera, ef
við ætlum okkur að leysa málið.
Vaxandi atvinnuleysi og erlend
skuldasöfnun
Miklir erfiðleikar steðja að
helstu atvinnugrein okkar, sjávar-
útvegi. í kjölfarið fylgir samdráttur
í öðrum atvinnugreinum vegna
minnkandi eftirspumar. Þetta
ástand hefur óhjákvæmilega leitt
til atvinnuleysis. Samkvæmt nýj-
ustu upplýsingum voru yfir 4.000
manns á atvinnuleysisskrá í jan-
úarmánuði, en það er að mesta sem
mælst hefur síðustu tuttugu ár.
Mikilvægasta viðfangsefnið er að
ná tökum á þessum efnahagsvand-
amálum til þess að koma í veg
fyrir að atvinnuleysi aukist enn
frekar en orðið er. Erlendar skuld-
ir þjóðarinnar í dag eru um 200
milljarðar króna, eða sem nemur
yfír 50% af ársframleiðslu þjóðar-
búsins. Það er því kominn tími til
að hæta að ávísa sífellt á framtíð-
ina. Við getum ekki lengur frestað
lausn vandamálanna og ætlast til
þess að næsta kynslóð borgi brú-
sann.
Þessar erlendu skuldir jafngilda
3 milljónum króna á hveija fjög-
urra manna fjölskyldu, eða sem
nemur algengum árstekjum hjóna.
Þrátt fyrir mikinn spamað og nið-
urskurð á þessu ári aukast erlend-
ar skuldir þessarar sömu fjölskyldu
um 230 þúsund krónur. Það svarar
nokkum veginn til einna mánaðar-
launa fjölskyldunnar. Með þessu
er því verið að leggja þunga byrði
á komandi kynslóðir eins og sést
á því að afborganir og vextir af
þessum erlendu skuldum eru um
25 milljarðar á ári, eða sem svarar
til tæplega 400 þúsund króna á
ári á fjölskyldu.
Viðurkennum staðreyndir
Öllum hugsandi mönnum er ljóst
að slík öfugþróun getur ekki geng-
ið lengur. Við vandanum þarf að
bregðast með einurð og það er ein-
mitt það sem núverandi ríkisstjóm
er að gera með því að rifa seglin,
draga úr eyðslunni og tryggja
þannig ömgga velferðarþjónustu
fyrir þá sem raunverulega þurfa á
henni að halda.
íslendingar eru sérfræðingar í
að deila um alla skapaða hluti.
Varla verður þó um það deilt að
samdrátturinn í efnahagslífínu er
raunverulegur og alvarlegur.
Fmmskilyrði þess að við tökum á
vandanum er að viðurkenna stað-
BÍRÓ
SKRIFBORÐSSTÓLL
VERÐ KR, 13.000,-
MEÐ ÖRMUM KR. 16.500
Islenskgæðahúsgögn
með 5 ára ábyrgð.
Skrifborðsstólar
í miklu úrvali.
Verð frákr. 7.500,-
Margar gerðir af
tölvuborðum.
Verðfrá kr. 12.500,-
b í r ó
steinar
SMIÐJUVEGI2 - 200 KÓPAVOGI - SÍMI46600
TB-10TÖLVUBORB
VERÐKR. 12.500,-
MEÐ HLIÐARPLÖTU
KR. 14.700,-

J
FJÁRMÁLARÁÐUNEYTIÐ 17. februar 1992
Efnahagsskrifstofa
Hagvöxtur á mann á íslandi
og í OECD-ríkjunum
1980 -1992
Vísitala
Áætlun Spá
reyndir og horfast í augu við vera-
leikann.
Skilyrði nýs hagvaxtarskeiðs
Til þess að stofna ekki öryggi
þeirra lakast settu í voða verðum
við hin að bíða með að gera nýjar
kröfur til samfélagsins. I stað þess
þurfum við að deila á okkur
byrðunum. Með því að nájafnvægi
í ríkisfjármálum og peningamálum
treystum við efnahagslegan
stöðugleika og stuðlum að lægri
verðbólgu.
Takist okkur að halda verðlagi
í skefjum, lækka vexti og örva
atvinnulífið til ábatasamra verk-
efna sköpum við á nýjan leik skil-
yrði fyrir hagvexti og batnandi lífs-
kjörum. Því fyrr sem víðtæk sam-
staða næst um þetta markmið rík-
isstjórnarinnar þeim mun auðveld-
ara verður fyrir þjóðina að vinna
sig út úr vandanum.
Höfundur er fjárm&laráðherra.
Vasapeninga í
stað dagpeninga
eftir Inga Björn
Albertsson
Mikið hefur verið rætt um dag-
peninga þingmanna, ráðherra og
maka þeirra, að undanförnu.
Sú umræða er fyllilega réttmæt
og tímabær ekki síst í ljósi þeirra
aðgerða sem ríkisstjórnin hefur
staðið fyrir og stendur fyrir þessa
dagana.
Aðgerða sem kalla á spamað
og aðhald víðs vegar í þjóðfélag-
inu, aðgerða sem koma afar mis-
jafnlega niður á fólki.
Það er þvi eðlilegt að krafíst sé
fórna af ráðamönnum þjóðarinnar
ekki síður en af öðmm þegnum
landsins.
Þess vegna er það eðlilegt að
litið sé í áttina að dagpeninga-
greiðslum. í dag fá ráðherrar
greiddan allan ferðakostnað, gisti-
kostnað, risnukostnað og síma-
kostnað, eða á venjulegri íslensku
allan kostnað greiddan, til viðbótar
þessum greiðslum fá þeir síðan
dagpeninga að fullu og ef maki
er með í ferð fær hann greidda
dagpeninga til hálfs við ráðherra.
Það sjá auðvitað allir að þessar
dagpeningagreiðslur eru ekkert
annað en launauppbót sem á að
taka til endurskoðunar nú þegar.
Og auðvitað er þetta ferðahvetj-
andi kerfí, enda viðurkenndi fyrr-
verandi forsætisráðherra það í
umræðunni fyrir nokkmm misser-
um.
Mín tillaga er sú að það kerfi
sem nú er við lýði gagnvart þing-
mönnum, ráðhermm og mökum
þeirra verði lagt niður og tekið upp
nýtt kerfí sem byggist meira á
vasapeningum en dagpeningum,
og skal ég nú útskýra við hvað ég
á í örfáum orðum.
Greiddar verða lágmarks vasa-
peningar, t.d. 2-3.000 kr. pr. dag,
síðan fái sá er þarf að ferðast
greiðslukort frá fjármálastjóra,
með því greiðir hann allan kostn-
að, skilar síðan kortinu inn að
aflokinni ferð ásamt kvittunum
fyrir eyðslunni og gerir um leið
grein fyrir henni. Finnist fjármála-
stjóra eitthvað athugavert við
Ingi Björn Albertsson
„Það sjá auðvitað allir
að þessar dagpeninga-
greiðslur eru ekkert
annað en launauppbót
sem á að taka til endur-
skoðunar nú þegar.“
eyðsluna gerir viðkomandi fyllri
grein fyrir henni, verði það ekki
samþykkt er viðkomandi ábyrgur
fyrir eyðslunni og greiðir hana þá
sjálfur.
Gistingu á sömuleiðis að panta
í gegnum viðkomandi stofnun (Al-
þingi/ráðuneyti) eftir áður mark-
aðri stefnu í þeim málum'hvað
snertir gæði og þjónustu.
Einhvern veginn á þessum nót-
um tel ég að vinna eigi nýtt kerfi,
það er einfalt og lokar fyrir það
ferðahvetjandi kerfi með stórkost-
legum launauppbótum sem nú er
við lýði.
Höfundur er einn af
alþingismönnum
Sjálfstæðisflokksins I Reykjavík.