Morgunblaðið - 18.02.1992, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1992
Kreppa markaðshyggjunnar
eftir Þóri Karl
Jónasson
Síðastliðið vor tók ný ríkisstjórn
við stjómartaumunum, Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn. Og
þama sannaðist það hver er hin
raunverulega stefna Alþýðuflokks-
ins. Sá flokkur hefur einmitt kallað
sig jafnaðarmannaflokk íslands. Og
er það með eindæmum hvað þetta
nafn er misnotað. Jafnaðarmaður
þýðir það sama og ensku orðin
socialist og socialdemocrat! Flest
öllum svokölluðum sósíaldemó-
krataflokkum í Vestur-Evrópu svip-
ar mikið til Alþýðuflokksins, þeir
eru allir mjög hægrisinnaðir og
hvetja til frjáls markaðsbúskapar.
Alþýðuflokkurinn er að mörgu leyti
mun hægrisinnaðri en Sjálfstæðis-
flokkurinn. Enda hefur það sýnt sig
að ef hann hefur þingmeirihluta
með Sjálfstæðisflokknum fer hann
undantekningarlítið í ríkisstjórn
með honum.
Alitaf annað slagið hefur sú
umræða verið í þjóðfélaginu um
það að sameina Alþýðuflokkinn
og Alþýðubandalagið, og hefur
sú umræða verið á mjög lágu
plani, vegna þess að það er mik-
ill pólitískur ágreiningur á milli
þessara flokka, t.d. er Alþýðu-
flokkurinn hlynntur veru okkar
í NATO og hann útilokar ekki
aðild íslands að EB. Þess vegna
á Alþýðuflokkurinn miklu meiri
samleið með Sjálfstæðisflokkn-
um. Því báðir þéssir flokkar vilja
frelsi peninganna á öllum svið-
um. Með öðrum orðum, eru þetta
kapítalískir flokkar. Sjálfstæðis-
flokkurinn hvatti á síðasta lands-
fundi sínum til aukinnar kristni
í landinu, og allt er gott um það
að segja. En ég hélt að aðal boð-
skapur kristinnar trúar væri sá að
allir menn væru fæddir jafnir, en
ég spyr, berst Sjálfstæðisflokkur-
inn fyrir auknum jöfnuði? Ekki hef
ég séð það og fylgist ég þó nokkuð
vei með fjölmiðlum, eða gæti það
hafa farið framhjá mér? Nei, aldeil-
is ekki. Núverandi ríkisstjórn vinn-
ur að því leynt og Ijóst að innleiða
hér thatcherisma í sinni verstu
mynd. Thatcherismi var að leggja
allt í rúst í hennar eigin heima-
landi og hafa þeir hafnað honum.
Sú stefna sem Margaret Thatcher
rak í heilbrigðismálum jók ójöfnuð
meðal þegnanna, þeir sem ekki
höfðu efni á samfélagslegri hjálp
urðu þá bara að vera án. Ég spyr,
er það vilji okkar að innleiða þessa
stefnu hér? Alþýða þessa lands
hlýtur að hafna þessari stefnu ...
Lýðræðisást kapítalistanna
Helstu boðberar frelsis og lýð-
ræðisástar þessa dagana eru svo-
kallaðir „lýðræðissinnar“. Þeir bera
út fagnaðarerindið um frelsi handa
öllum og réttlæti. En hvaða öfl eru
þetta, boða þeir jafnrétti í launa-
málum eða vilja þeir útrýma at-
vinnuleysi, vilja þeir fijálsan
samningsrétt verkalýðsfélaga?
Þessari spurningu verður maður
að svara neitandi, auðvitað er þetta
hræsni og ósannindi. Það sem kap-
ítalistar kalla frelsi er ekkert frelsi,
nema þeirra sem eiga fyrirtæki og
peninga. Land frelsisins, hjá ís-
lenskum kapítalistum, er Bandarík-
in, þar sem félagsleg hjálp og þjón-
usta við þá sem eiga enga peninga
er nánast engin, þar er samnings-
réttur verkalýðsfélaga nánast eng-
inn, og fólk sem er í bandarískum
verkalýðsfélögum er litið homauga
af samfélaginu og sakaðir um að
vera kommúnistar og glæpamenn.
Er þetta j)að sem við viljum inn-
leiða hér á Islandi? Ég spyr, er lýð-
ræði sama og lýðræði? Er það lýð-
ræði að flokka fólk eftir efnahag
þess inní skóla og sjúkahús? Höfuð-
markmið lýðræðis hlýtur að vera
það að allir séu jafnir til náms og
allrar almennrar samfélagslegrar
hjálpar óháð efnahag. Það hljóta
að teljast grundvallar mannréttindi
að verkalýðsfélög hafí frjálsan rétt
til þess að semja um kaup og kjör
umbjóðenda sinna, og að hver ein-
staklingur hafí vinnu til þess að geta
framfleytt sér. Þeir hópar sem kalla
sig lýðræðissinna og segjast beijast
fyrir frelsi, verða að standa undir
því nafni. Því frelsi og frelsi er ekki
alltaf sami hluturinn. Frelsi sem
kapítalistamir beijast fyrir er frelsi
peninga, frumskógarlögmálið, sá
stærri og sterkari lifír en hinn ekki.
Kreppa kapítalismans
Mikil umræða hefur verið um
krepputal að undanförnu, og að
allt sé að sigia í strand. Það sé
ekki hægt að hækka kaupið hjá
verkalýðnum því fyrirtækin standi
svo illa. En hveijir skapa kreppu?
Er það verkalýðurinn? Er það al-
menningur sem stjórnar því? Hveij-
ir stjórna því eiginlega?
Það eru fulltrúar eignastéttar-
innar sem stjórna því, þeir sem eiga
peningana hér og það eru fyrst og
fremst þeir sem skapa kreppu hér
í þessu landi, þeir stjórna peninga-
markaðinum, þeir ráða vaxtastig-
inu hér, þeir hafa grafíð sér sína
eigin gröf og ætla að reyna að finna
einhvern annan sökudólg. Allt tal
um kreppu er kreppa sem þeir hafa
skapað að öllu leyti. Það er til tæki
sem heitir búmerang sem maður
hendir út í loftið, og ef maður beit-
ir því vitlaust hittir það mann sjálf-
an. Það sama á við markaðshyggj-
una ef henni er beitt vitlaust þá
hittir hún mann sjálfan, því mark-
aðurinn er þjónn en ekki herra.
Höfnum markaðshyggjunni
Launafólk á íslandi hlýtur að
hafna markaðshyggjunni, því hún
Þórir Karl Jónasson
„Þess vegna verður
verkalýðshreyfingin að
sækja fram með kröf-
una um hærra kaup og
aukinn kaupmátt og
sigur fæst með sam-
stöðu.“
tekur ekki tillit til mannlegra þarfa
nema þú eigir mikla peninga. Eins
og ég kom hér inná í upphafí þá
beijast núverandi valdhafar þjóðar-
innar við að koma hér á fijálsu
markaðskerfi. Einkavæða ríkisfyr-
irtæki og selja þau á hálfvirði, einn-
ig hafa þeir talað um að selja
Landsvirkjun og RARIK, á sama
tíma reyna þeir að koma okkur
inní EES. Og það er ekki leyfilegt
að þjóðnýta neitt, þess vegna eru
miklir möguleikar að erlendir auð-
hringar eignist auðlindirnar til sjáv-
ar og sveita, einhvern tíma hefði
það flokkast undir landráð að selja
auðlindirnar sem eru sameign
þjóðarinnar. Þess vegna er það
nauðsynlegt að þjóðin hafni núver-
andi ríkisstjórn, og ætti hún að
vera búin að segja af sér því hún
er rúin trausti þjóðarinnar.
Sókn til bættra lífskjara
Verkalýðurinn verður að sækja
fram til bættra lífskjara, því tekju-
skipting þjóðarinnar verður að
breytast, skattleggja verður fjár-
magnsgróða og verðbréfabrask.
Það verður að hækka skattleysis-
mörkin og hækka kaupið verulega,
skattleggja háar tekjur með öðru
skattþrepi, og afnema það að hér
séu til svokallaðir sjálfsafgreiðslu-
hópar sem skammta sér sín eigin
laun.
Verkalýðshreyfingin hafnar kja-
rasamningum um ekki neitt. Það
er athyglisvert að þeir menn sem
semja fyrir hönd vinnuveitenda eru
með tekjuhæstu mönnum þessa
lands. Hvaða grein haldið þið að
þessir menn geri sér fyrir því hvern-
ig er að iifa nú til dags af kauptöxt-
um verkalýðsféiaganna? Þá segja
sumir, það er enginn á þessum
kauptöxtum, það eru allir yfirborg-
aðir, sem er ekki satt. En ef satt
væri er þá ekki sniðugt að afnema
alla kauptaxta sem eru undir fá-
tæktarmörkunum, þurrka þá bara
út? Nei. Málið er ekki svona ein-
falt. Mjög stórir hópar verkalýðs-
fólks eru ennþá á þessum strípuðu
töxtum. Þess vegna verður verka-
lýðshreyfíngin að sækja fram með
kröfuna um hærra kaup og aukinn
kaupmátt og sigur fæst með sam-
stöðu. Launþegar, standið saman
um kröfuna um bætt lífskjör.
Stöndum saman um að veija vel-
ferðarkerfið þeim árásum sem
ríkisstjórnin er að framkvæma.
Höfundur er Dagsbrúnarmaður.
Niðurskurður í velferð-
arkerfi - er það hægt?
eftir Árna Ingólfsson
Þegar ég í dag velti fyrir mér
þessari fyrirsögn og þeim mótmæl-
um sem dynja yfír þjóðfélagið verð-
ur mér hugsað til viðtals sem ég
átti við merkan sænskan mann fyr-
ir 15 árum.
Strax á þeim tíma var orðið aug-
ljóst mál að velferðarkerfið í flest-
um löndum Vestur-Evrópu stefndi
Verð frá: 1.548.000,-
Greiðslukjör við allra hæfi
Til sýnis núna að Vatnagörðum 24
virka daga kl. 9:00 - 18:00 og
laugardaga kl. 11:00 - 15:00.
Nánari upplýsingar í síma 68 99 00
(0) 1
í hið ómögulega. Starf þessa manns
var slíkt að hann var mjög mikið á
ferðalögum um alla Vestur-Evrópu
og þar átti hann viðtöl við fjölda
manns í viðkomandi iöndum. Hann
ræddi mikið við þá um velferðar-
kerfíð og hvað væri til ráða til að
bjarga því. Hann persónuiega var
eindregið á þeirri skoðun, og að
hans sögn einnig allir „marktækir
menn“ á þessu svæði, að ekkert
væri hægt að gera, vegna þess ef
Málningar-
límbönd

ÁRVlK
ÁRMÚU 1 - REYKJAVÍK - SlMI 687222 -TELEFAX 687295
ráðamenn reyndu eitthvað í slíkum
niðurskurði yrðu mótmælin svo
mikil í viðkomandi þjóðfélagi að
þeir myndu missa fylgið og yrðu
valdalausir. Sú eina lausn sem þess-
ir menn sáu fram á ef lausn skyldi
kalla var allsheijar hrun. Engan
veginn vildi ég samþykkja þetta og
geri það heldur ekki í dag, en eins
og málum er nú háttað í íslensku
þjóðfélagi sækir þetta viðtal stíft á
mig.
Núverandi stjórnvöld sýna að
mínu mati lofsverða viðleitni til að
stíga á bremsurnar en jafnframt
reyna þau um leið að bjarga a.m.k.
kjama velferðarkerfisins sem er að
hjáipa þeim sem hjálpar eru þurfi.
Hvort þetta tekst er fyrst og fremst
komið undir fólkinu í landinu og
ég hvet fólk til að hugsa sig vel
um áður en það gengur í kór mót-
mælenda. Hingað til hefur það allt-
af verið talið mikilvægt að sjá sjálf-
um sér farborða og gildir það einn-
ig þegar talað er um heilar þjóðir
en ekki að skrifa reikninginn á
komandi kynslóðir. Hvers vegna
þarf það að endurtaka sig áratugum
saman að stjórnarandstaðan á
hveijum og einum tíma skuli breyt-
ast í hálfgerða skæruliða þegar hún
skiptir um herbúðir ekki getur það
verið með heill og hag þjóðarinnar
að aðalsmerki.
Að mínu mati eru til margar
sparnaðarleiðir í velferðarkerfinu
og hef ég áður skrifað nokkur bréf
um það til vissra ráðamanna. Ég
þekki mest til heilbrigðismála vegna
starfa míns. Ég tek sem dæmi að
miklar breytingar hafa orðið í
skurðlækningum undanfarin ár,
sem ganga allar út á það að gera
vissar aðgerðir á einfaldari máta
Árni Ingólfsson
„Óska ég þess að al-
þingismenn slíðri
sverðin og taki höndum
saman um að bjarga
kjarna velferðarkerfis-
ins og afsanni þar með
kenninguna um hið al-
gjöra hrun sem ég
minntist á í upphafi
þessarar greinar.“
en áður hefur þekkst. Þess vegna
má gera í dag stóran hluta, að
mínu áliti meira en helming, að-
gerða það sem kallað er ambulant
(án innlagnar). Það er einnig viður-
kennt mál að ef þessar aðgerðir eru
gerðar utan dýru sjúkrahúsanna
verður aðgerðin miklu ódýrari, en
þær eru samt jafngóðar fyrir sjúkl-
ingana. Þess vegna þarf að flytja
þessar aðgerðir eins og hægt er frá
sjúkrahúsunum og myndi það gefa
bæði beinan sparnað með ódýrari
aðgerðum og einnig óbeinan sparn-
að því að þá þyrftum við ekki eins
mörg sjúkrahús eða gætum notað
miklu stærri hluta þeirra fyrir lang-
legusjúklinga, en þar er eins og
kunnugt er þörfin mjög brýn. Ég
viðurkenni samt að auðveldara er
um að tala en í að komast eins og
sjá má á erfiðum Íæðingarhríðum
væntanlegu Sjúkrahúss Reykjavík-
ur.
Ég skrifaði greinarkorn í Morg-
unblaðið 14. desember 1991 og
benti þá á að aðgerðir utan sjúkra-
húsa hafa verið gerðar í vaxandi
mæli, líklega síðastliðin 10 ár, og
eins og flestu fólki er kunnugt hef-
ur viðkomandi þurft að borga gjald
fyrir sem er í dag þijú til Ijögur
þúsund krónur, en fyrir nokkrum
árum var það jafnvel hærra þar sem
sjúklingar þurftu þá að borga efnis-
kostnað. Þessar aðgerðir eru að
öðru leyti borgaðar af Trygginga-
stofnun. Ég vil taka það fram að
fólk kvartar ekki undan þessum
gjöldum. Þegar sambærilegt fólk
fer inn á spítala með miklu meiri
tilkostnaði í sömu aðgerðir og býr
við sömu aðstæður og liggur þar
yfir nótt borgar það ekki neitt og
flestir alþingismenn eru algjörlega
á móti slíkm Ég bað vissa þing-
menn að gera rökstudda grein fyrir
þessu skriflega þannig að alþjóð
sæi. Hvernig er hægt að vara sam-
mála því (a.m.k. með þögninni) að
Pétur þurfí að borga en Páll megi
alls ekki borga krónu, þrátt fyrir
miklu dýrari þjónustu. Eins og
vænta mátti þá barst ekkert svar.
Nú legg ég það til að einhver blaða-
maður Morgunblaðisns hafi sam-:
band a.m.k. við nokkra formenn
þingflokkanna og kanni hug þeirra
í þessu máli.
Að lokum óska ég þess að alþing-
ismenn slíðri sverðin og taki hönd-
um saman um að bjarga kjarna
velferðarkerfisins og afsanni þar
með kenninguna um hið algjöra
hrun sem ég minntist á í upphafí
þessarar greinar.
Höfundur er læknir.