Morgunblaðið - 19.02.1992, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1992
15
Paradís á jörðu
eftir Súsönnu
Svavarsdóttur
Það er alltaf látið eins og til sé
einhver pólitík á íslandi. Menn láta
meira að segja eins og til séu hug-
sjónir hér. Það er skipt um ríkis-
stjóm á fjögurra ára fresti, eftir
undangenginni markaðssetningu á
loforðum. Einn flokkur undir alls
konar bókstöfum, býður fram
ódýrustu ferðina til paradísar á
jörðu. Það vilja svo ótrálega marg-
ir karlar ráða að þeir geta ekki
raðað sér saman í einn flokk. En
fýrir því er líka önnur ástæða. Þá
þyrftu þeir að játa það sem þeir
eru að reyna að fela; að þeir eru
hópur harðstjóra, sem er ekki ós-
ammála í öðrum grundvallaratrið-
um en því hver skuli leiða flokkinn.
í raun og veru finnst mér sam-
skipti þjóðarinnar og valdhafanna
hverju sinni minna æ meira á alkó-
hólískt hjónaband. Þetta rann upp
fyrir mér þegar ég var að horfa á
hina ágætu þætti Birgis
Sigurðssonar um sfldarárin, sem
Sjónvarpið sýndi fyrir nokkrum
( vikum (og ætti að sýna aftur, þar
sem ég hef ekki hitt marga sem
sáu þættina).
Það var nefnilega svo að á Is-
landi voru peningar næstum
óþekktir áður en síldin fór að
þrýsta sér upp að landinu. Við ís-
lendingar höfum nefnilega alltaf
hundsað þá matarkistu sem við
búum á og sfldin þurfti nánast að
synda á land til að við tækjum
eftir henni. Þegar hún hélt að landi,
voru nokkrar hræður sem áttuðu
sig á því að á henni mætti græða
og nú var hafist handa við að
moka sfldinni upp og selja til út-
landa. En vegna þess að peningar
voru þessari þjóð svo framandi,
kunni hún ekkert með þá að fara.
Þeim var fleygt í stórbrotnar verk-
smiðjur og síldarskip, rétt eins og
síldm væri gijónagrauturinn í pott-
inum í sögunni um kerlinguna sem
óskaði þess að eignast pott sem
syði endalausan graut. En síldin
hvarf og verksmiðjurnar og bát-
amir grotnuðu niður. Semsé, þeir
sem áttu að sjá um auðinn, kunnu
ekki með hann að fara; hentu hon-
um í óskhyggju og draumóra. Þjóð-
in treysti valdhöfunum blint og
hélt að aldrei yrði aftur erfitt að
lifa á íslandi.
En einn daginn vaknaði þjóðin
upp við það að hún hafði verið
svikin og stóð í skuldapytti upp
fyrir haus. Nýir stjórnmálamenn
komu fram á sjónarsviðið, sem lof-
uðu að laga til, en í rauninni vom
þetta sömu mennirnir — bara með
ný andlit. Og þarmeð upphófst
vítahringurinn sem enn sér ekki
fyrir endann á.
Fyrir hveijar einustu kosningar
hér á landi er þjóðin búin að fá
yfir sig nóg af sambúðinni við ríkj-
andi stjórn. Þeir einstaklingar sem
sækjast eftir völdum á íslandi,
hafa nefnilega aldrei lært það ein-
falda lögmál að „orð skulu standa.“
Þegar kemur að kosningum, er
þjóðin orðin eins og kúguppgefín
eiginkona alkóhólista; búin að fá
nóg af sviknum loforðum, orðin
þreytt á að verða vonsvikin og trá-
ir því ekki lengur að það sé öðrum
flokkum að kenna að þessi ríkis-
stjórn hafi ekki getað staðið við
sín loforð. Sitjandi (og fráfarandi)
ríkisstjórn gerir sér grein fyrir
þessu (eins og hver meðalgreindur
alkóhólisti),’ burstar í sér tennurn-
ar, kaupir sér ný grá föt, nýja
hvíta skyrtu, hendir bindinu sem
var í tísku fyrir fjórum árum og
kaupir nýtt, færir frúnni (þjóðinni)
rósabúkett og fullan kassa af lof-
orðakonfekti, smjaðrar og þvaðrar
þar til roði fer að færast í vangana
á fránni og hún gefst upp undir
þessu blaðri og ákveður að treysta
— einu sinni enn.
En ríkisstjórn á íslandi hefur
aldrei fýrr verið hleypt inn fyrir
þröskuldinn, en hún tekur til við
að svíkja loforðin. Eftir fáeina
daga hefur hún komið sér snyrti-
lega fyrir frammi fyrir speglinum,
sem sýnir henni það sem hún vill
sjá; snyrtilegan einstakling — og
á fremur erfitt með að þola nöldr-
ið í fránni. Þetta er jú allt fortíðar-
vandi. Allir fjórir meginflokkarnir
á íslandi hafa verið í fortíðarríkis-
stjórnum og engir flokkar aðrir
(nema flokksmenn sem hafa farið
í fýlu vegna þess að þeir fengu
ekki að vera númer eitt og bjuggu
til úttbú). En eins og góðum alkó-
hólista sæmir, afneita þeir hlut-
deild sinni, kenna öðrum um og
hafna því alfarið að bera nokkra
einustu ábyrgð á ástandinu.
Hingað til hafa átökin milli
þjóðarinnar og ríkjandi valdhafa
verið stórátakalaus, það er að
segja, það hefur ekki komið til
handalögmála. En það verður að
segja eins og er að leikurinn er
að harðna — en það gerir hann jú
alltaf jafnt og þétt í alkóhólísku
hjónabandi.
Það fer ekki hjá því að þjóðin
kveinki sér undan þeim aðgerðum
sem nú hafa riðið yfir þjóðina —
enda varla til annað orð yfír þær
en „þjóðarofbeldi". Það er höggvið
og skorið með báðum höndum og
sparkað með báðum fótum í þessa
litlu vamarlausu þjóð sem var nú
ekki burðug fyrir. Og þegar hún
reynir að bera hönd fyrir höfuð sér
og spyr „hvers vegna“, þenja vald-
hafarnir bijóstkassana. og segja
„fortíðarvandi — þú hefur eytt um
efni fram“.
En hver hefur eytt um efni fram?
Ég fæ ekki séð að nokkur ein-
asti einstaklingur sem ekki hefur
verið í ríkisstjóm, hafí átt mögu-
leika á því að ráðstafa einni krónu
úr ríkiskassanum. Mér er því aftur
spum; hver hefur eytt um efni
fram?
Núna eru framsóknarmenn og
alþýðubandalagsmenn sökudólg-
arnir. í síðustu ríkisstjórn vora
sjálfstæðismenn sökudólgarnir. En
allir hrista hausinn, hneykslaðir
og sárir og segja „ekki benda á
mig“, rétt eins og að þeir hafi aldr-
ei gert neitt alvarlegra af sér en
að æfa með lögreglukórnum. Svo
taka þeir höndum saman og benda
á þjóðina.
Én þjóðin má ekki kvarta og
þjóðin má ekki vera bölsýn og
þjóðin má ekki eyða peningunum
sem hún vinnur fyrir og þjóðin
má ekki vera kvíðin og hún má
ekki vera hrædd. Henni er bara
skipað að þegja og borga. Og það
er ekki alveg laflaust við valda-
hroka í röddinni.
Það er ekki þjóðinni að kenna
að hér hefur verið eytt um efni
fram, því eftir höfðinu dansa lim-
irnir og valdhafar hér á landi (eins
og annars staðar) hafa alltaf talið
þjóðinni trú um að þeir hugsi fyrir
hana. Þeir era jú útvaldir af sjálf-
um sér til þess. Eða hver hefur
óskað eftir því að þeir byðu sig
fram? Eins og kaupin gerast á
eyrinni hér, sækjast menn eftir því
að vera við völd og þurfa til þess
litla hvatningu frá öðrum.
Þessir sömu valdhafar hafa lagt
sitt af mörkum til að skapa skil-
yrði fyrir efnishyggju, sem þeir nú
álasa þjóðinni fyrir að velta sér
upp úr. Efnishyggja verður aldrei
til af sjálfri sér. Hún verður aðeins
til þegar tómleiki og sársauki yfir
svikum í uppeldi hefur fest rætur
svo rækilega, að ekkert nema
dauðir hlutir geta glatt mannsins
hjarta — þótt ekki sé nema stund-
arkorn.
Sú þjóð sem byggir ísland í dag
er alin upp við endalaus svikin lof-
orð. Hún treystir ekki lengur. Hún
trúir ekki lengur. Hún vonar ekki
lengur. Sjálfsvirðing hennar er í
molum, jafnvel þótt við eigum
sterka menn og fallegar konur.
Súsanna Svavarsdóttir
yÞað er engin pólitík á
Islandi — bara valda-
fíkn. Það eru ekki til
hugsjónir heldur —
bara hagsmunir sem
gera valdhöfum kleift
að halda velli.“
Og nú er orðið ljótt að gamna sér
við glingur.
Og hvað þá?
Því trúi ég vel að tími sé kominn
til að draga úr neyslu og eyðslu
og að við verðum að hætta að fylla
líf okkar með einskisverðum dauð-
um hlutum. En það verður eitthvað
að koma í staðinn. Það er ekki nóg
fyrir valdhafa að þenja bijóstið og
segja: „Af því að ég er húsbóndi
hér og ég ræð.“
Það er nefnilega þessi húsbóndi
sem hingað til hefur ráðið, sama
hvert af fjórum andlitunum hann
hefur haft. Hann getur ekki lengur
sagt að þessi þjóð sé vanhæf til
að lifa hérna af því að hún hafi
eytt um efni fram, vegna þess að
þjóðin hefur ekki ráðstöfunarrétt
yfir peningunum sínum — heldur
húsbóndinn. Ef einhver hefur
sannað vanhæfni sína, er það hann.
Sá sem tekur gildismatið af þjóð
sinni, verður að færa henni nýtt
gildismat sem segir henni að hún
sé einhvers virði. Það hefur engum
núverandi stjórnmálamanni tekist.
Valdahrokinn er svo gengdarlaus
að einu skilaboðin sem þjóðin fær
eru þau að hún eigi ekkert gott
skilið. Sumir ráðherrar láta ekki
einu sinni svo lítið að yrða á hana.
Það er ekki pólitík.
Það er engin pólitík á Islandi —
bara valdafíkn. Það eru ekki til
hugsjónir heldur — bara hagsmun-
ir sem gera valdhöfum kleift að
halda velli. Og eins og á öllum
alkóhólískum heimilum eru breyt-
ingar framkvæmdar þannig að það
er öraggt að ekkert breytist. Hús-
ið er málað að utan, nýjar gardín-
ur hengdar fyrir gluggana, en
starrinn kemur með flæmar aftur
að vori og skolpræsið er stíflað og
rottumar leika lausum hala. Þjóðin
stendur ráðþrota í öllum dammin-
um, fær ekki við neitt ráðið og er
að gefast upp. Hún hefur tapað
voninni, hún lítur framtíðina ekki
björtum augum, hún hefur ekkert
til að byggja sjálfsvirðingu sína
á. Næsta stig er sinnuleysi.
Á meðan era gijótharðir vald-
hafarnir að höggva. Landsfeðurnir!
Ég segi fyrir mitt leyti að ég
vil ekki eiga svona feður. Þeir virka
á mig eins og vélmenni. Látum
vera að þeir þurfi að taka óvinsæl-
ar ákvarðanir, en af framkomu
þeirra mætti ætla að þeir séu þar
að stunda sína uppáhaldsiðju.
Hvernig er það, er ekki hægt að
fá manneskjur til að bjóða sig fram
í næstu kosningum?
Höfundur er blaðamaður á
Morgvnblaðinu.
HÓTEL ÍSLAND
V * E ' 1' S * L * u
$ # A * L # I * R
FYRIR FÉLAGASAMTÖK OG
EINSTAKLINGA
Leigjum út sali fyrir árshátíbir og hvers konar
einkasamkvæmi, erfidrykkjur, afmælis-,
fermingar- og brúbkaupsveislur.
Fyrir stóra sem smáa hópa, frá 20 til 900
manns. Ef þú hyggur á fund eða ráðstefnu þá
höfum við örugglega rétta salinn fyrir þig.
Fullkomin funda- og ráðstefnuþjónusta.
Hafðu samband viö veitingastjórann okkar og
talaðu vib hann um salinn sem þig vantar.
Sími 687111.
Veitingastjóri ísleifur Jónsson
EB Scholtes
SKYNDISALA!
8i
F 4805 ELX
Ofn
Yfir-undirhiti, blástur og
grill, fituhreinsun, svart
glerútlit, tölvuklukka með
tímastilli.
kr.
46.900.- kr. stgr.
Lok fyrir örbylgjuofn
450^ kr.
20.370.- kr. stgr.
Helluborð
Keramik yfirborð,
svartur rammi, fjórar
hellur, sjálfvirkur hitastilli
og hitaljós.
54^90^ kr.
37.350.- kr. stgr.
LV 8 343
Uppþvottavél
8-manna, 45 sm breið,
4 kerfi, þar af eitt
sparnaðarkerfi, svört og
hvít.
6a440Tkr.
53.900.- kr. stgr.
Aðeins 25 eintök af
hverju tæld!
Funahöfða 19
sími685680
ARGUS/SlA