Morgunblaðið - 19.02.1992, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1992
25
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra:
59% útvegsfyrirtækja
eru á gjaldþrotabraut
Sj ávar útvegur inn rekinn með 4% halla, fiskvinnslan 8% halla
við aðrar þjóðir og treysta lífskjörin
hér á landi. Sérstækar aðgerðir yrðu
ekki á vegum opinberra aðila og því
yrði ekki undan því vikist að taka á
þessum grundvallarvanda. Ríkis-
stjómin hefur ákveðið að fela nefnd
um endurskoðun fiskveiðistefnunn-
ar og mótun nýrrar sjávarútvegs-
stefnu frekari könnun á stöðu sjáv-
arútvegsins og gera tillögur til úr-
bóta til lengri tíma.
Ráðherra segir að endur-
skoða þurfi skylduspamað
- félagsmálaráðherra svarar Kristni H. Gunnarssyni
KRISTINN H. Gunnarsson (Ab-Vf) gerði fyrirspurn síðastliðinn fimmtu-
dag um innheimtu á skyldusparnaði ungmenna. Það er Ijóst að Hús-
næðisstofnun rikisins hefur ekki úrræði til að knýja fram greiðslur
eða upplýsingar í samræmi við lög og reglugerðir. Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra vil endurskoða þessi mál, m.a. í kjölfar þeirra
breytinga sem gerðar hafa verið á útlánastarfsemi Byggingarsj óðs
ríkisins.
Morgunblaðið/KGA
Ráðherrarnir Þorsteinn Pálsson og Friðrik Sophusson á Alþingi í
gær.
MEIRIHLUTI sjávarútvegsfyrir-
tækja, eða 59% þeirra, eiga við
núverandi aðstæður ekki fyrir
afborgunum og vöxtum og eru á
beinni gjaldþrotabraut, sam-
kvæmt mati nefndar skipaðri af
sjávarútvegsráðuneytinu um
endurskoðun fiskveiðistefnunnar
og mótun nýrrar sjávarútvegs-
stefnu, sem byggir á framreikn-
aðri greinargerð sem Þjóðhags-
stofnun gerði um greiðslu- og
skuldastöðu fyrirtækja í sjávarút-
vegi árið 1990. Samkvæmt grein-
argerðinni áttu 45% fyrirtækja í
sjávarútvegi i verulegum
greiðsluerfiðleikum árið 1990.
Sjávarútvegurinn er rekinn með
4% tapi, þar af fiskvinnslan með
8% tapi. Þetta kom fram í máli
Þorsteins Pálssonar sjávarútvegs-
ráðherra í umræðu utandagskrár
á Alþingi um atvinnumál í gær.
„H.ér er um að ræða yfir 200 fyrir-
tæki í sjávarútvegi sem eiga við erf-
iðleika af þessu tagi að etja. í úrtak-
inu, sem eru rúmlega 140 fyrirtæki,
eru um 85 fyrirtæki sem eiga við
þessa erfiðleika að etja,“ sagði Þor-
steinn.
Á milli 50-60 milljarða króna
vantar upp á til að útgerðarfyrirtæki
landsins hafi verið rekin með eðlileg-
um hætti og haft eðlilegan hagnað
síðastliðinn áratug. Þetta kemur
fram í niðurstöðu Hagfræðistofnun-
ar Háskóla íslands á afkomu útgerð-
arfyrirtækja sl. áratug sem sjávarút-
vegsráðherra hefur nýlega borist.
Ráðherra gerði ríkisstjóminni grein
fyrir þessum niðurstöðum á ríkis-
stjómarfundi í gær. Hann hefur ósk-
að eftir því við Hagfræðistofnun
Háskólans að hún geri samskonar
úttekt á rekstri fiskvinnslunnar á
liðnum áratug.
HÚSNÆÐISMÁLASTJÓRN hefur
samið lagafrumvarp um inn-
heimtu skylduspamaðar. Að sögn
Kristins H. Gunnarssonar (Ab-Vf),
stjórnarmanns í húsnæðismála-
stjórn, gerir fmmvarpið m.a. ráð
fyrir því að fé skyldusparanda
verði ávallt tryggt að fullu, þrátt
fyrir hugsanleg vanskil launa-
greiðanda. Þetta fmmvarp virðist
ekki hafa borist félagsmálaráðu-
neytinu.
Húsnæðismálastjórn sendi síðastl-
iðinn október til félagsmálaráðuneyt-
isins frumvarp til laga um breytingar
á lagaákvæðum um innheimtu skyld-
uspamaðar og ríkisábyrgð. Kristinn
H. Gunnarsson (Ab-Vf), stjómar-
maður í húsnæðismálastjóm, segir
ástæður fýrir gerð þessa frumvarps
vera m.a. að margir skyldusparendur
hafi glatað vemlegu sparifé vegna
gjaldþrota launagreiðenda. Lög um
ríkisábyrgð á launum hafi ekki náð
að tryggja endurgreiðslu sparifjárins,
nema að hluta, en hann vissi þess
dæmi að öll krafa skyldusparandans
hafi fallið utan ríkisábyrgðar. Krist-
inn H. Gunnarsson lagði sérstaka
áherslu á það i samtali við Morgun-
blaðið að ungmennum væri með laga-
boði gert að spara. Það væri réttlæt-
ismál að tryggja rétt skyldusparanda
að fullu með endurgreiðslu úr ríkis-
sjóði, ef launagreiðandinn brygðist.
Að sögn Krístins H. Gunnarssonar
gerir framvarpið ráð fyrir því að ef
launagreiðandi standi ekki skil á
skylduspamaði, sem hann hafi tekið
af launum starfsmanns sins, geti
launþegi að liðnum tveimur mánuð-
í máli sjávarútvegsráðherra kom
fram að samkvæmt athugun Þjóð-
hagsstofnunar á rekstrarstöðu sjáv-
arútvegsfyrirtækja í byijun þessa
árs miðað við rekstrarskilyrði í byrj-
un janúar er sjávarútvegurinn í heild
rekinn með 4% tapi. Útgerðin er
rekinn með 2% hagnaði, sem er fyrst
og fremst hagnaður af rekstri frysti-
togaranna. Tap er hins vegar á
rekstri bátaflotans. Fiskvinnslan er
rekin með 8% halla, bæði frysting
og söltun. „Hér er um mjög alvarleg-
ar tölur að ræða en tjl viðbótar er
á það að líta að við megum frekar
vænta þess að verð lækki á mörkuð-
um á næstu árum en að það hækki.
Ég hef fengið minnisblað frá Sam-
tökum fiskvinnslustöðva þar sem
reynt er að meta væntanlegar verð-
breytingar á næstu mánuðum og þar
kemur fram að að mati Samtaka
fiskvinnslustöðva er gert ráð fyrir
því, miðað við óbreytt framboð á
fiski, að verðlækkanir á botnfiskaf-
urðum á næstu 6-8 mánuðum verði
4-6%. Ef verðþróun verður með þess-
um hætti verður hallarekstur sjávar-
útvegsins á þessu ári enn meiri en
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir. í
heild gæti hallarekstur sjávarút-
vegsins, ef þessar svartsýnu spár
ganga eftir, orðið 7-8%, og halli af
fiskvinnslunni gæti orðið 12-13%,“
sagði Þorsteinn.
Hann sagði að íslendingar hefðu
í a.m.k. tvo áratugi búið við grand-
vallarskekkju í íslenskum þjóðarbú-
skap þar sem of lítið væri gert úr
stöðu framleiðslunnar en of mikið
vægi lagt á neysluna. Viðvarandi
viðskipahalli væri hérlendis, hagn-
aður og afskriftir fýrirtækja 10
hundraði minni en í OECD-löndun-
um og taka yrði á þessum grandvall-
arvanda ef við ætluðum að halda í
um frá útborgun launa óskað eftir
innlausn kröfunnar hjá félagsmála-
ráðuneytinu eða þeim aðila serh ráðu-
neytið hefur samið við um að annast
slík mál. Sinni launagreiðandi ekki
áskoran um að greiða skuldina skal
krafan innleyst og skuldin greidd úr
ríkissjóði inn á reikning skylduspar-
anda hjá Byggingarsjóði ríkisins,
enda liggi fyrir framsal skylduspar-
anda á kröfunni til ríkisjóðs. Þetta
skal gera innan fjögurra mánaða frá
því að krafa launþegans var sett
fram. Krafan skal studd gögnum um
íjárhæð hennar og gjalddaga, s.s.
launaseðlum.
Lagaframvai-pið mun gera ráð fyr-
ir því að heimilt verði að greiða kröf-
ur vegna skylduspamaðar sem fallið
hafa í gjalddaga eftir 1. júlí 1987.
Ekki skipti máli í því sambandi hvort
bú launagreiðanda hafi verið tekið
til gjaldþrotaskipta eður ei.
Á innleysta skyldusparnaðarkröfu
ríkissjóðs falla 7,5% viðurlög við inn-
lausnina. Á kröfuna reiknast síðan
dráttarvextir, eins og þeir eru
ákveðnir hvetju sinni. Kröfu skyldu-
sparanda vegna vangreidds skyldu-
spamaðar og kröfu ríkissjóðs vegna
innleystrar skyldusparnaðarkröfu
fylgir lögtaksréttur.
Jóhanna Sigurðardóttur félags-
málaráðherra sagði í samtali við
Morgunblaðið, að eftir athugun og
könnun í ráðuneytinu virtist sem svo
að þetta framvarp hafi ekki borist
ráðuneytinu. Félagsmálaráðherra
var því ekki reiðubúinn til að tjá sig
svona snarhendis um efni frumvarps-
ins. En hún sagði að hún hefði í
ágúst síðastliðnum farið fram á til-
í fyrirspumartíma síðastliðinn
fimmtudag benti Kristinn H. Gunn-
arsson á að lög kveða á um að ung-
menni „skuli“ spara en einnig kveði
lög á um að Húsnæðisstofnun eða
innlánsstofnun sem hún semur við
„skuli annast innheimtu á skyldu-
spamaðinum og ennfremur sé launa-
greiðanda „skylt“ að halda eftir
skyldusparnaði og skila til Húsnæðis-
stofnunar. Kristinn spurði félags-
málaráðherra um hver væra vanskil
launagreiðenda sundurliðuð eftir
kjördæmum og hve mikið af þeim
væra eldri en sex mánaða. Kristinn
lögur um heildarendurskoðun á fyrir-
komulagi skylduspamaðar og þær
tillögur hefðu ekki enn borist. Nýlega
hefðu tilmæli hennar verið ítrekuð
og vænti hún tillagna mjög fljótlega.
dómsmálaráðherra. I athugasemd-
um segir að fyrirmynd frumvarpsins
sé einkum dönsk skaðabótalög frá
1984.
Markmið þess er að endurbæta
reglur um ákvörðun bóta fyrir tjón
á mönnum, þar á meðal tjón vegna
missis framfæranda. Að færa til
nútímahorfs reglur um tengsl skaða-
bótaréttar og annarra bótaúrræða.
Að setja lagaákvæði sem gera dóm-
stólum kleift að taka eðlilegt tillit
til hagsmuna þeirra sem valda tjóni
eða bera af öðram ástæðum skaða-
bótaábyrgð. Auk þess era í frum-
spurði einnig um hvemig væri fylgst
með því að launagreiðendur gerðu
skil á skylduspamaðinum? Og enn-
fremur hvort félagsmálaráðherra
hyggðist beita sér fyrir aðgerðum
sem tryggðu betri skil á skylduspam-
aði innan sex mánaða frá útborgun
launa?
Það kom fram í svari félagsmála-
ráðherra að samkvæmt upplýsingum
frá Húsnæðisstofnun ríkisins vora
vanskil 20. janúar 1992 vegna skyld-
usparnaðar ungmenna 25,4 milljónir
króna. Þar af væra um 22,7 eða um
89% vegna vanskila sem væra eldri
en 6 mánaða. Ekki var merkjanlegur
munur á vanskilum milli kjördæma.
Félagsmálaráðherra upplýsti að Hús-
næðisstofnun hefði engin ákveðin
úrræði til að knýja fram greiðslur í
samræmi við lög og reglugerðir ef
upplýst væri um vanskil. Hér væri
um að ræða afleidda lögtaksheimild,
stofnunin óskaði opinberrar rann-
sóknar á meintum vanskilum. Lög-
taksbeiðnir byggðust svo til ein-
göngu á upplýsingm frá launþegum,
staðfestum með launaseðlum eða
launamiðum.„Stofnunin hefur að
lögum engar heimildir til að knýja
fram upplýsingar frá launagreiðend-
um eða frá skattayfirvöldum um það
varpinu ákvæði um skiptingu bóta-
réttar milli aðila, sem bera ábyrgð
vegna sama tjóns, aðilaskipti að
bótakröfu o.fl.
Bjarni Þórðarson tryggingafræð-
ingur vann ýmsa útreikninga, sem
stuðst _var við er frumvarpið var
samið. I fylgiskjölum, sem því fylgja,
eru ýmis samanburðardæmi um
skaðabætur í Danmörku (og Svíþjóð)
og skaðabætur hér á landi, annars
vegar miðað við gildandi lög og regl-
ur og hins vegar miðað við framvarp-
ið. Fyrsta dæmið er um 52 ára full-
trúa sem slasast mjög alvarlega í
umferðarslysi (sköddun á heila, lö-
mun ganglima). Samtals bætur í
hvort eða hvar fólk á skylduspamað-
araldri er að störfum eða hver skil
ættu að vera í krónum talin. Það er
því fyrst og fremst launþeginn sjálf-
ur sem verður að fylgjast með því
hvort skil hafi verið gerð frá launa-
greiðanda."
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra fór ekki dult með þá
skoðun sína að hún teldi að endur-
skoða þyrfti núverandi fyrirkomulag
skylduspamaðar ungmenna og væru _
þau mál til athugunar á vegum fé-
lagsmálaráðuneytisins. „í kjölfar
þeirra breytinga sem gerðar hafa
verið á útlánastarfsemi Byggingar-
sjóðs ríkisins er nauðsynlegt að at-
huga sérstaklega stöðu skylduspam-
aðarins og hlutverk hans í framtíð-
inni.“ Ráðherra kvaðst hafa óskað
eftir tillögum frá húsnæðismála-
stjóm um breytingar á núverandi
skipan skylduspamaðar ungmenna
en svar ekki en borist."
Fyrirspyijandi taldi nú vera upp-
lýst að þessi mál væru ekki í því
horfi sem þyrfti að vera. Það væri
staðreynd að í fjölmörgum tilvikum
væri launþegum á skylduspamaðar-
aldri kunnugt um vanskil launagreið-
andans en veigraðu sér við aðgerð-'r-
um, teldu sig vera í erfíðri stöðu til
aðgerða. Kristinn sagði það líka vera
með öllu óásættanlegt að ríkisábyrgð
á þessum greiðslum gæti rannið út.
Kristinn H. Gunnarsson taldi að hús-
næðismálastjóm hefði fyrir nokkru
sent félagsmálaráðuneyti framvarp
til laga um skipan þessara mála.
Danmörku væru 16,6 m.kr., sam-
kvæmt gildandi lögum hér 13,3
m.kr., og samkvæmt ákvæðum
frumvarpsins 18,1 m.kr.
Fyrsti kafli laganna ber yfirskrift-
ina Bætur fyrir líkamstjón og fjallar
m.a. um líkamstjón, sem veldur ekki
dauða, tímabundið atvinnutjón,
þjáningar, varanlegt mein, varan-
lega örorku, Örorkunefnd, missir
framfæranda, bætur til maka, bætui'
til bams o.fl. Annar kafli fjallar um
skaðabótaábyrgð vegna tjóns sem
vátrygging tekur ekki til, m.a. um
skaðabótarétt ríkissjóðs, sveitarfé-
lags eðá annars opinbers aðila sem
hafa hagsmuni sína í eigin áhættu.
Þriðji kafli tekur til bótaábyrgðar
starfsmanns og skiptrar bótaábyrgð-
ar. Fjórði kafli kveður á um gildi-'
stöku 1. júlí 1992. Framvarpið með
athugasemdum og fylgiskjölum er
64 blaðsíður.
Frumvarp um tryggari inn-
heimtu skylduspamaðar
- kannast ekki við þetta frumvarp segir félagsmálaráðherra
Stjórnarfrumvarp til skaðabótalaga:
Bætur fyrir meiðsl miðaðar
við getu til að afla vhmutekna
Fyrirmyndin dönsk skaðabótalög frá 1984
FRAM HEFUR verið lagt á Alþingi stjórnarfrumvarp til nýrra skaða-
bótalaga í fjórum köflum og 29 greinum. Frumvarpið byggir meðal
annars á fjárhagslegu (félagslegu) örorkumati, sem felur það í sér
að metin eru til örorkustigs þau áhrif sem líkamsmeiðsli (eða geð-
rænt tjón) hafa á fjárhag eða hæfni viðkomandi til að afla tekna með
vinnu.
Frumvarpið er samið af Arnljóti
Björnssyni prófessor að tilhlutan