Morgunblaðið - 22.03.1992, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARZ 1992

Ljósmynd/Sigfús Eymundsson/Þjóðminjasafn
Þetta er ein elsta myndin sem til er frá Borgarnesi, tekin einhvern timann á árabilinu 1878 til 1886. Vinstra megin er hvítmálað Kaupangs-
húsið, íbúðarhús kaupmannsins og nær sjónum er svart verslunarhúsið. Þessi tvö hús standa enn og eru í notkun. Að frumkvæði Jóns Jónssonar
á Ökrum lét Langeverslun reisa verslunarhúsið 1977 og íbúðarhúsið ári síðar. Teitur Olafsson var fyrsti faktorinn sem flutti í íbúðarhúsið
ogjafnframt fyrsti skráði íbúinn í Borgarnesi. Thor Jensen flutti í Kaupangshúsið árið 1886 og þar fæddist jafnframt sonurinn Ólafur Thors.
125 ARA VERSLUNARAFMÆLI BORGARNESS I DAG

sölum í krafti stærðar sinnar. Þessi
verslun hjá okkur hefur gengið vel,
auðvitað upp og ofan á köflum en í
dág er það helst mikill fjármagns-
kostnaður sem háir okkur. Við stund-
um töluverða lánastarfsemi og það
eykur fjármagnskostnaðinn." Að- \
spurður um markaðshlutdeild kvaðst
Jón telja að verslun JS stæði nokkuð
jafnfætis Kaupfélaginu varðandi
verslun Borgnesinga en kaupfélagið
hefði betur varðandi sveitirnar. Ann-
ars hefur verið aukning í veltu og
til dæmis var hún 17 til 18% á milli
áranna 1990 og 1991 sem er rúm-
lega tvöföldun miðað við verðlags-
þróun.
Bústaðafólkið
„Sumarbústaðafólkið sem dveiur í
Borgarfirði verslar mikið hjá okkur.
Við verðum varir við þá breytingu
að það tekur minna með sér að sunn-
an heldur kemur við hjá okkur á leið-
inni í bústaðinn og verslar. Það er
til dæmis stundum þannig hjá okkur
á föstudögum að það er enginn Borg-
nesingur inni í versluninni sem þó
er full af fólki. Þetta bústaðafólk er
farið að treysta á að fá góða vöru
og þjónustu og kemur því aftur og
aftur við hjá okkur. Sumir eru í bú-
stöðunum af og til um helgar allan
ársins hring en mest er þó aukningin
í ferðamannaversluninni yfir sumar-
tímann. Borgarfjörðurinn er vinsæll
til dvalar og útiveru og sumarbústöð-
um er alltaf að fjölga. Ég tel að
Borgarnes eigi mikla möguleika
fólgna í aukinni ferðamannaþjónustu
á næstu árum. Undanfarin tvö ár
höfum við haft verslunina hjá okkur
opna laugardaga og sunnudaga til
kl. 16 og hefur þetta mælst mjög
vel fyrir hjá ferðafólki sem og öðrum
viðskiptavinum. Það sem vantar enn
upp á þjónustuna í Borgamesi er að
ekki hefur enn tekist að fá opnaða
áfengisútsölu í bænum en hún hlýtur
að fara að koma. Annars sé ég það
fyrir mér að það verði ekki langt í
það að leyft verði að selja bjór og
léttvín í matvöruverslunum hérlend-
is. Þetta er úrelt fyrirkomulag sem
er í gildi í dag. Menn voru hræddir
Verslunarferð í Borgarnes skömmu eftir aldamót. Myndin er tekin
undir Búðakletti á Suðurnesi, þar sem nú liggur vegurinn út að
Brákarbrú. Pakkhúsið fyrir miðri mynd er frá Langeversluninni og
til vinstri er sláturhúsið. Þessi hús standa enn.
Borgarnesi.
ÞESSA dagana halda Borgnesing-
ar upp á 125 ára verslunarafmæli
bæjarins. Ólíkt öðrum kauptúnum
við sjó hefur Borgarnes ekki haft
afkomu sína af sjávarútvegi held-
ur Borgarnes byggst upp að mestu
í kring um verslun og þjónustu
við héraðsbúa og nágrannabyggð-
alögin. Borgarnes er vel í sveit
sett til að sinna sínu hlutverki,
miðsvæðis í héraðinu og nú sem
oftast áður í þjóðbraut.
að gekk ekki þrautalaust
fyrir Borgfirðinga að fá
löggildingu verslunar-
réttinda fyrir Borgar-
nes en að iokum tókst
það með konungsbréfi
22. mars 1867. Það var mikil breyt-
ing fyrir héraðsbúa að fá kaupskip
inn á Brákarpoll í stað þess að þurfa
að fara um langan veg út á Snæfells-
nes eða til Reykjavíkur í kaupstaðar-
ferðir. Byggð og búseta í Borgamesi
þróaðist hægt fyrstu árin eftir
verslunarréttindin. Fyrsta verslunar-
húsið, sem enn stendur, lét Akra-
Jón, frá Ökrum í Hraunhreppi, reisa
1877 undir Búðarkletti í umboði Jo-
han Lange frá Bergen og íbúðarhús
lét hann byggja ári síðar skammt frá
og er enn búið í því húsi. Segja má
að með verslun Akra-Jóns hafi versl-
unarrekstur náð varanlegri fótfestu
í Borgarnesi. Eftir níu ár tekur Thor
Jensen við verslunarrekstri Akra-
Jóns undir Búðarkletti og er hún
rekin af honum fram til 1907 að Jón
Bjömsson og Co. taka við henni. Upp
úr því fyrirtæki rís síðan Verslunar-
félag Borgarfjarðar árið 1924 og var
það rekið þar til 1969.
KBB
Kaupfélag Borgfirðinga var stofn-
að 1904. Aður hafði verið stofnað
til félagsverslunar með sama nafni
árið 1883, en sú tilraun mistókst.
Fyrstu árin, eða fram til 1909 var
kaupfélagið rekið sem pöntunarfé-
lag. Árið 1910 var stofnuð söiudeild
í Borgamesi og var hún rekin sam-
hliða pöntunardeildinni fram til 1916
og var lægra vöruverð i pöntunar-
deildinni.
Árið 1916 kaupir félagið öll
verslunarhús Brydesverslunar í
Borgamesi og hafði þar alhliða
verslunarstarfsemi fram til 1960 er
flutt var í nýtt verslunarhús við Eg-
ilsgötu. Við Egilsgötu em nú reknar
4 verslunardeildir auk Bónus-mark-
aðar sem opnaður var 1989. Þá er
rekin umfangsmikil byggingavöru-
verslun við Skúlagötu og nýjasta
verslunin og þjónustumiðstöðin er
Hyrnan við Brúartorg. Núverandi
kaupfélagsstjóri er Þórir Páll Guð-
jónsson og tók hann við af Ólafi
Sverrissyni árið 1988.
Aðrar verslanir
Auk þessara verslana má nefna
nokkrar verslanir sem voru starfandi
upp úr 1920, eins og Verslunarfélag-
ið Borg, sem starfaði frá 1924 til
1964, Verslun Bjarna Guðjónssonar,
Verslun Kristjáns Jónassonar og
Verslun Hans Grönfeldt.
Þjónustan skiptir mestu mál
Jón Haraldsson er einn nútíma-
kaupmannanna i Borgarnesi. Hann
byijaði að vinna verslunarstörf í
Hvítárskála við Hvítárbrú. Það má
segja að hann hafí fylgt umferðinni,
því með tilkomu Borgarfjarðarbrúar-
innar flutti Jón sig um set og keypti
verslunina Neskjör í Borgarnesi,
ásamt Stefáni bróður sínum. Þeir eru
búnir að reka þá verslun frá því í
janúar 1980 undir nafninu Verslun
Jóns og Stefáns. Rætt var við Jón
um verslunarmál í Borgarnesi í dag
og framtíðarhorfur.
„Ég tel að Borgarnes sé í dag á
mörkum þess að vera á Stór-Reykja-
víkursvæðinu og að vera á lands-
byggðinni, hvað verslun og sam-
gongur varðar. Það er alveg ljóst að
við erum í hörku samkeppni við
Reykjavík, sérstaklega sérvöru-
verslanir, en ekki alveg eins mikið í
matvöruversluninni. Við erum alveg
sambærilegir í verði við til dæmis .
hverfaverslanir í Reykjavík. En að
sjálfsögðu geta stórmarkaðirnir í
Reykjavík boðið upp á lægri vöru-
verð enda geta þeir fengið mikla
afslætti í sínum innkaupum hjá heild-
um að allir myndu leggjast í óreglu
með tilkomu bjórsins en það gerðist
nú ekki og ég tel að það gerðist
ekkert frekar þó að leyft yrði að
selja bjór og léttvín í matvöruverslun-
um.“
Möguleikar á aukinni verslun
„Við Borgnesingar verðum að
bjóða upp á meira fyrir ferðamann-
inn. Ferðafólk verður að hafa nóg
við að vera. Við höfum til dæmis
mjög góðan golfvöll sem er mikið
notaður af ferðafólki og bústaðafólki
í héraðinu. En það eru vannýttir
möguleikar á aukinni þjónustu.
Hestamenn gætu til dæmis nýtt að-
stöðu sína betpr yfir sumartímann,
verið með námskeið og reiðtúra. Þá
vantar tilfinnanlega útisundlaug í
Borgarnes, ég er viss um að hún
myndi draga fólk að, sérstaklega ef
það væru vatnsrennnibrautir og tæki
fyrir krakkana. Þannig „vatnagarð-
ur“ myndi sópa fólki úr sumarbú-
staðahverfunum niður í Borgarnes á
góðviðrisdögum og öll þjónustu og
verslunarfyrirtæki myndu njóta góðs
af því. Þetta styður nefnilega allt
hvað annað og þegar upp er staðið
er það sú heildarþjónusta sem veitt
er í bæ eins og Borgarnesi sem skipt-
ir mestu máli,“ sagði Jón Haraldsson
að lokum.
TKÞ.