Morgunblaðið - 22.03.1992, Blaðsíða 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARZ 1992
eftir Árna Matthíasson,
mynd Einar Falur Ingólfsson
SIGURJÓN B. Sigurðsson,
sem þekktastur er sem
Sjón, er um margt undar-
legur maður. Hann kom
fram á sjónarsviðið sem
hluti af súrrealistahópnum
Medúsu fyrir tíu árum og
hefur síðan verið meira og
minna í sviðsljósinu fyrir
fjölmargt í fjölmörgum gerv-
um. Hann er ekki bara Sjón,
því eins og hann segir sjálf-
ur: „Ég hef þrjú aukasjálf,
Johnny Triumph, sem er
rokkstjarna og söguper-
sóna, Birgittu, sem er mest
í myndlistinni og aðeins í
Ijóðlistinni, og svo er það
þessi Sjón sem er skáld.
Sigurjón kaupir í matinn og
skaffar pening handa þessu
liði.“
Birgitta sést æ sjaidnar og lít-
ið hefur borið á Johnny
Triumph undanfarin miss-
eri, en Sjón er allstaðar og
símalandi. Ekki er gott að
finna hinn „raunverulega"
Siguijón, enda er hann ekki gefinn
fyrir að láta á sér bera, en sé geng-
ið á hann er hann reiðubúinn að
segja sögu sína:
„Ég á erfitt með að muna nokk-
uð sem gerðist fram að þrettán ára
aldri. Eftir það er allt nokkuð ljóst,
en fram að því er þetta hlutir sem
fólk hefur verið að segja mér í fjöl-
skylduboðum. Ég held að ég hafi
ekki verið erfitt bam. Aðrir hafa
sagt mér að ég hafí verið afskap-
lega skemmtilegur, lifandi, greind-
ur og ræðinn krakki. Mér fínnst
það trúlegt.
Ég held að ég hafí verið dálítið
manískur krakki, jaðraði við of-
virkni. Ég hafði afskaplega gaman
af að tala, byijaði snemma á því
og hef ekki hætt síðan. Ég held
reyndar að líf mitt sé einar stórar
samræður.
Ég sé fyrir mér barnaheimilis-
senu, þar sem ég er á gulum regn-
galla úti í sandinum og svo er önn-
ur minning þegar bítlaæðið gekk
yfír. Þá vorum við með ruggu-
bretti, sem við áttum að standa á
og rugga okkur. Það hefur senni-
lega komið með tvistinu, en þegar
því lauk og Bítlarnir komu vora
brettin tekin upp og notuð sem gít-
arar. Við stilltum okkur upp á klif-
urgrindinni eins og Bítlarnir á pöll-
um, og sungum Se iasjú je je je.
Fjögurra/fimm ára var luftgítarinn
sem sagt tekinn upp.
Ég var mjög hrifínn af bítli og
frænkur mínar, sem bjuggu í Skeið-
arvoginum og ég var mikið hjá,
vora mikla bítlapíur. Ég hafði mik-
ið dálæti á Ringo, hann var minn
bítili alveg eins og Stúfur var minn
jólasveinn."
Rithöfundaramma
„Ég var eldsnöggur að læra að
lesa og las allt milli himins og jarð-
ar, þar á meðai Alþýðublaðið,
spjaldanna á milli. Ég var í Skeiðar-
voginum á daginn, kom snemma á
morgnana og hlustaði á Morgun-
stund bamanna, en svo var ég far-
inn að bíða eftir því að Alþýðublað-
ið kom inn um lúguna og las það
og sleppti þá Morgunstundinni. Þau
umskipti voru eitt af stóru augna-
blikunum í lífí mínu. Hinsvegar er
ég ekki krati og bamssálin beið því
ekki varanlega skaða af að lesa
Alþýðublaðið. Það á kannski eftir
að koma fram seinna, það era að
koma fram gallar á allskonar fólki
sem menn hafa haldið að sé allt í
lagi, en er nú alltíeinu komið á iista
hjá Alþýðuflokknum.
Við bjuggum í Túnunum en flutt-
umst svo á Kleppsveginn. Þar
bjuggum við hjá ömmu minni og
ég á því rithöfundarömmu. Hún
átti mjög gott bókasafn og ég las
þar allt milli himins og jarðar. 'Ég
las Bob Moran, Benna og Tom
Swift í bland við þjóðsögur Jóns
Árnasonar, allt nema draugasög-
urnar, mér stóð stuggur af aftur-
göngum.
Af Kleppsveginum fór ég upp í
Breiðholt, upp í Asparfellið, sem er
stærsta hús á landinu. Þá var ég
tíu ára og fór í hálfan tíu ára bekk,
en var svo heppinn að tveir bestu
vinir mínir úr Langholtsskóla vora
í bekknum. Ég slapp því við að lenda
í þessum hiyllilega Breiðholtsskríl,
sem ég varð reyndar aldrei var við.
Ég heyrði mikið af honum og
mamma eins vinar míns spurði mig
skömmu áður en við fluttum hvert
við ætluðum að flytja. Ég sagði að
við ætluðum að flytja upp í Breið-
holt, og þá sagði hún vJesús minn,
aumingjans barnið". Ég bjóst við
að verða skotinn í tætlur eða stung-
inn á hol.
Mér leið alltaf vel í Breiðholti og
á ekki nema góðar minningar það-
an. Fólk heldur að þetta hafi allt
verið steinsteypuvíti, á meðan við
nutum þess að vera á jaðri borgar-
innar - stutt að Elliðaánum og upp
á Rjúpnahæð. Þessi jaðar var mér
mjög mikilvægur. Ég veit ekki
hvernig þessi veruleiki sem ég lifði
þarna á eftir að hafa áhrif á mig
sem rithöfund, en hann er sennilega
farinn að gera það, því það er í
mér mjög sterk tilhneiging til þess
að skrifa um atburði sem gerast á
mörkum tveggja mjög afgerandi
heima.“
Sjón verður til
„Ég ætlaði aldrei að verða lista-
maður eða rithöfundur og hugsaði
aldrei um það fyrr en ég var fimmt-
án ára, þá fékk ég listamannabakt-
eríu, en fram að því ætlaði ég að
verða dýralæknir. í níunda bekk í
Hólabrekkuskóla fór ég að lesa
þessi lifandis ósköp af ljóðum. Ég
las Stein Steinarr snemma og svo
hafði móðir mín einhvem tímann
keypt á bókamarkaði Erlend nú-
tímaljóð í samantekt Einars Braga
og Jóns Óskars og ég las þau mér
til dægrastyttingar. Þegar ég fór
svo að lesa íslensku módernistana
veturinn 1977-78 var ég kominn
með nokkuð góðan undirbúning til
að fara að skrifa sjálfur. í Hóla-
brekkuskóla tók ég að mér sköla-
blaðið og vildi hafa ljóð í því. Ég
settist því niður og fór að skrifa
ljóð og þá kom í ljós að ég kunni
þetta móderníska form mjög vel —
síðan hef ég ekki snúið aftur. Við
létum prenta blaðið hjá Siguijóni í
Letri og þar sá ég að það var ekk-
ert mál að gefa út sjálfur.
Uppúr þessu fór ég að skrifa, en
haustið áður hafði ég farið að teikna
og þá varð Sjón til, þegar ég var
að merkja myndirnar; í lokin á átt-
unda bekk og byijun níunda bekks.
Svo för ég á listaspíratripp. Ég
hafði mjög lengi verið hrifínn af
Flóka. Kynntist hans myndlist í
sýningarskrá hjá ömmu minni og
las öll viðtöl við hann og lærði þau;
ég sá hvað það gat verið gaman
að vera listamaður, af því að það
er mjög sterkt í mér að listamaður
er ekki bara einhver einmana mað-
ur í litlu herbergi á Frakkastíg sem
situr og skrifar ljóðin sín. Það er
ákveðin samfélagsleg yfirlýsing að
gerast listamaður og hún hlýtur að
fela í sér ákveðnar skyldur eins og
það að slá trumbur og steypa sér
kollskít.
í níunda bekk kynntist ég Þór
Eldon og síðan hefur verið með
okkur mikill vinskapur. Hann var
byijaður að skrifa þá og ég birti
fyrsta ljóðið hans.
Á þessum árum gerðist ég
áhugamaður um pönk, en áður
hafði ég hlustað á Bowie, Velvet
Underground og Roxy Music. Ég
var þó ekki eins og Einar Örn með
keðjur og leður, heldur var ég meira
í nýbylgjupönki og stundaði Herra-
fataverslun Andrésar á Skólavörðu-
stíg. Þegar við Þór uppgötvuðum
þá paradís með pokabuxum og
gömlum jökkum og skyrtum og
frökkum vissi fólkið í búðinni ekki
hvaðan á sig stóð veðrið.
Ég held ég hafi alltaf verið al-
gjörlega tvískiptur. Annars vegar
er ég blíður og yndislegur og góður
drengur, en á sama tíma hrífst ég
algerlega af þessari hörku og nótt-
inni og dimmunni og blóðinu og
svitanum og sæðinu. Ég held að
ég sé afskaplega heilbrigður, dagur
og nótt.
Sumarið ’78 var ég kominn með
nóg í ljóðabók og þótti sjálfsagt að
gefa hana út sjálfur. Hún het Sýn-
ir. Ég gaf hana út í 150 eintökum
sem seldust upp.
Svo fór ég á listasvið í fjölbraut
því ég ætlaði að verða listamaður."
Risastórt partí
„Vorið 1978 var sýning í SÚM,
sem nýlistadeildin í Myndlistar- og
handíðaskólanum var með. Þar
sýndi Grétar Reynisson verk sem
byggðist á því að hann sendi af
handahófí póstkort til fimmtán ára
unglinga í Reykjavík og bauð þeim
á sýninguna. Besta vinkona mín og
æskuástin var ein af hinum heppnú,
en Grétar límdi svo póstkortin á
risastóra mynd sem hann hafði
gert. Við fórum niðreftir og ég
hreifst af og mætti á hveijum degi
eftir það. Ég tók þátt í gjörningum
og hljóðskúlptúrum og skrifaði í
blað sem listamennirnir gáfu út.
Það réð úrslitum með að ég fór í
myndlistina, því ég var viss um að
myndlist væri risastórt partí, þar
sem alltaf væri eitthvað að gerast
og menn væru bara hinir dadaísk-
ustu og kjánalegustu. í myndlistinni
í Fjölbraut kom annað upp á ten-
ingnum. Þar áttu menn að vera að
teikna keilur og skyggja þær,
reikna út fjarvíddir og gera lita-
hringi. Ég var þá kominn með
ólæknandi áhuga fyrir listasögu og
var búinn að kynna mér allar
skemmtilegustu stefnur tuttugustu
aldarinnar eins og súrrealismann,
dadaismann, fútúrismann, ex-
pressionismann og poppið, þannig
að ég vildi bara gera einhveija per-
formansa. Það var náttúrlega ekki
tekið í mál, það var verið að und-
irbúa okkur undir lífið. Þetta end-
aði með því að ég var felldur á
myndlistarsviðinu og beðinn að
snúa mér að einhveiju öðra. Fyrir
miskunn fékk ég þó að taka upp
aftur þá áfanga sem ég hafði fallið
í og er því með stúdentspróf af
myndlistarsviði. Það er svolítið
merkilegt að á þeirri önn sem’ ég
var felldur var ég óhemju iðinn við
myndlist heima. Herbergið mitt var
eitt myndlistarstúdíó og þar sat ég
alla daga og skapaði myndlist, en
sú list var ekki gjaldgeng uppfrá.“
Medúsa
„Á sama tíma og ég var að kvelj-
ast í þessu varð Medúsa til. Við
Þór vorum búnir að vera miklir vin-
ir og áttum að vinum Þorkel Kára
Bjarnason og Ólaf Jóhann Engil-
bertsson. í gegnum þá kynntumst
við Róberti Haraldssyni og Matthí-
asi Magnússyni. Sveinn Baldursson
fylgdi okkur líka. Einar Melax slóst
í hópinn eftir að hann hafði leyft
Akureyringum að njóta sín. Þegar
Medúsa varð til var farið á risa-
stórt fyllerí í heimsbókmenntunum.
Þá vorum við orðnir sex með bóka-
dellu. Af einhveijum ástæðum stóð
uppúr áhuginn á súrrealismanum
og dadaismanum og þá var farið
að framleiða á fullu, menn lögðust
í allsheijar súrrealisma. Við gáfum
út bækur, en fyrsta súrrealíska
bókin sem kom út hét Birgitta, lítil
handteiknuð bók eftir mig. Sumarið
1980 komu út fyrstu alvöra Med-
úsubækurnar, Efnahagslíf í. stór-
borgum eftir Ólaf Engilbertsson og
Lystigarðurinn eftir Matthías
Magnússon. Jóhamar kom í skólann
haustið 1980 og í Medúsuhópinn
vorið eftir.
Þór, Matthías, Óli og Einar Melax
voru þá búnir að stofna Van Hout-
ens Kókó, sem var einskonar sam-
bland af hljómsveit og dadaískri
uppákomu. Van Houtens Kókó er
týnda nýbylgjuperlan og eina band-
ið sem var að skapa „industrial“-
tónlist fyrir utan það að ljóðagerð
náði nýjum hæðum. Ég held að
dadaískari skáldskapur hafi ekki
verið skrifaður. Textarnir voru
skrifaðir undir áhrifum af gífur-
legri tedrykkju og Lífgeisla, tíma-
riti nýalssinna."
Fyrsta uppákoman
„Við byijuðum snemma á „per-
formansum" og vorum meðal ann-
ars með einn í Menntaskólanum við
Hamrahlíð. Við keyrðum inn í skól-
ann á opnum Citroén-bragga. Ólaf-
ur Engilbertsson drakk blóð klædd-
ur í jakkaföt sem hann var búinn
að hengja á blaðsíður úr fyrstu
ljóðabók sinni og las dadaísk ljóð.
Þór Eldon sat klofvega á píanói sem
Einar Melax spilaði á og var búinn
að smyija sig í framan með kjöt-
farsi og las ástleitin ljóð til MH-
stúlkna, en Einar var í kjólfötum
með lærissneiðahúfu. Ég hljóp um
með skreið út úr buxnaklaufinni og
brauðhleif á höfðinu og hrópaði
ókvæðisorð að áheyrendum. Það
endaði auðvitað með því að við vor-
um grýttir með kókómjólk og vínar-
brauðum, sem var mjög viðeigandi.
Við vorum líka með uppákomu í
Fjölbraut sem hét Góðir hermenn
klára af disknum sínum. Þar sátum
við við langborð, allir með ræningja-
grímur, berir að ofan og búnir að
strá fiðri á borðið og á áhorfenda-
svæðið og undir fiðrinu voru kjúkl-
ingar. Við sátum og drukkum rauð-
vín og átum kjúklinga, en á
borðdúknum var sýnd gömul Roy
Rogers-mynd og Einar Melax spil-
aði á harmonikku. Þar lásum við
hver í kapp við annan. Það spurðist
út að við hefðum verið að eta hráar
dúfur, sem sýnir vel það orð sem
fór af okkur. Fólk viSSi ekkert hvað
var að gerast, fyrir utan að með
þessari ljóðavirkni vorum við að
í s i g u r j o n i
b i r g i s i g u r ð s s y n i s a m e i n a s t