Morgunblaðið - 22.03.1992, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARZ 1992
VORUM EINS OG
LANDAFIANDAR
eftir Einor Örn Gunnarsson
í REISULEGU húsi í miðborg Prag, nánar tiltekið á
horni Liliová og Karlova, er að finna veitingastaðinn
„Reykjavík". Húsið var byggt árið 1904 á grunni gam-
allar ölstofu sem starfrækt hafði verið frá því á
fjórtándu öld. Þangað vandi Karl 4. keisari komu sína.
I húsinu var starfandi um árabil fyrsta kvikmyndahús
borgarinnar. Blaðamaður ieit við á dögunum og for-
vitnaðist frekar um þennan veitingastað, tilkomu hans
og rekstur. Það eru hjónin Þórir Gunnarsson og Ingi-
björg Jóhannsdóttir sem eiga og reka „Reykjavík"
ásamt tékkneskum manni að nafni Jirí Hanausek.
Rætt viö hjónin Ing\
Jóhannsdóttur og.
Gunnarsson sem reka
veitingastaöinn „Reykjavík “ í
Prag
Morgunblaðið/Heiko Marn
au hjónin eru bæði úr
Reykjavík og þar hafa
þau verið í veitinga-
rekstri síðastliðin
tuttugu ár. Saman
eiga þau bömin Gunn-
ar Egil, sem nemur við Mennta-
skólann við Sund, og Soffíu Rut,
sem stundar nám í bandarískum
skóla í Prag.
„Ég er mikill ævintýramaður,“
segir Þórir, „og flökkublóðið hefur
alltaf verið mjög sterkt í mér. Ég
fór til að mynda til Bandaríkjanna
árið 1967 og réð mig þar sem
matreiðslumann á eina fimm
stjörnu hótelið sem þá var starf-
andi í miðvesturríkjunum.
Hótelið hét Carrousel-inn og þar
hafði ég meðal annars umsjón með
útigrillveislu sem haldin var fyrir
þáverandi fylkisstjóra Kaliforníu,
Ronald Reagan.
Frá Bandaríkjunum fór ég til
Sviss árið 1969 og var þar í um
það bil sex mánuði. Þar vann ég
á hóteli í Ziirich sem heitir Savoy.
Frá Zurich snéri ég aftur til
Bandaríkjanna og dvaldi þar fyrst
í San Francisco og síðan í New
York, samanlagt í tvö og hálft ár.
í New York kynntist ég andanum
í bandarísku atvinnulífi og þá
hvernig hægt er að vinna sig upp
ef maður leggur hart að sér.
Upphaflega ætlaði ég mér ekki
að stoppa lengi í New York. Ég
var þar bara í fríi á leið minni til
íslands. En eftir nokkurra daga
aðgerðaleysi fór mér að leiðast svo
ég ákvað að fá mér vinnu í stuttan
tíma. Sá tími reyndist þegar upp
var staðið vera fimm mánuðir.
Þegar heim til íslands var kom-
ið keypti ég hlut í Matstofu
Austurbæjar. Matstofuna rak ég
í um það bil 12 ár eða þar til ég
leigði hana út. Á tímabili var ég
í einu og öðru. En tildrög þess að
ég er nú staddur í Prag í veitinga-
rekstri eru þau að ég rak veitinga-
stað og veisluþjónustu uppi á
Ártúnshöfða sem heitir Höfða-
kaffi.
í gegnum veisluþjónustuna
komst ég í kynni við ýmsa Tékka
þar sem ég sá um veislur fyrir
tékkneska sendiráðið.
Árið 1989 var okkur hjónunum
lánuð íbúð í Prag af sendifull-
trúanum Jirí Zeman, sem var
starfandi á íslandi. Meðan á dvöl
okkar stóð kynntumst við tékk-
neskum manni sem rak veitinga-
stað sem var í eigu borgarinnar.
í tíð kommúnistastjórnarinnar
voru allir veitingastaðir reknir af
hinu opinbera. Við
sögðum við hann
meira í gamni en al-
vöru að við myndum
koma og hjálpa hon-
um að reisa veitinga-
hús þegar kommún-
istarnir væru farnir.
Tveimur mánuðum
síðar hringdi hann og
sagði: „Kommúnist-
amir eru að fara.“
Það vaknaði strax
hjá okkur áhugi og
við byijuðum fljót-
lega að vinna í þessu.
Hann kom til íslands
sumarið eftir og
dvaldi hjá okkur í
einn mánuð en allan
tímann kynnti hann
sér íslenska matar-
gerð.
Síðan fórum við til
Tékkóslóvakíu sam-
an og könnuðum alla
möguleika. Við feng-
um stað sem heitir
Zlatého Rozne og
opnuðum þar einn
fyrsta einkarekna
veitingastaðinn í
Prag eftir fall
kommúnismans.
Þann stað kölluðum
við ísland og hann gekk ljómandi
vel. Sá veitingastaður var staðsett-
ur í miðju sendiráðshverfinu og
náði fljótlega miklum vinsældum.
Sendiherrar erlendra ríkja og
starfsfólk sendiráða urðu fastir
viðskiptavinir.
Við fluttum inn hráefni til
matargerðar frá íslandi og gerum
enn. Við vorum þó ekki sammála
um ýmis atriði varðandi framtíð
staðarins þannig að ég dró mig
út úr fyrirtækinu og stofnsetti
Reykjavík.
Eg hafði kynnst ungum manni
að nafni Jirí Hanausek og hann
hafði þá nýlega eignast þetta hús
sem hýsir staðinn. Saga hans er
mjög sérstök því að hann dvaldi á
heimili fyrir munaðarlaus börn
fyrstu þijú tii fjögur ár ævi sinnar
eða þar til eldri hjón óskuðu eftir
að ættleiða hann.
Eftir að hafa alið hann upp í
fjögur ár treystu þau sér ekki leng-
ur til að sjá um hann. Miðaldra
hjón tóku hann þá að sér og dvaldi
hann hjá þeim þar til hann stofn-
aði eigið heimili. Ástæða þess að
eignin er komin í hans hendur er
sú að þessa mánuði eru stjórnvöld
að afhenda sannanlegum eigend-
um eignir til baka eftir valdatíð
kommúnistastjórnarinnar. Gamla
konan sem í upphafi tók hann að
sér gat sannað eignarrétt sinn að
byggingunni. Þegar réttur hennar
var ljós afsalaði hún húsinu til
Hanausek.
Hann fékk mörg há tilboð í eign-
ina en gekkst inn á tilboð mitt.
Ég bauð honum fast starf í beinu
framhaldi af þegnskylduvinnu sem
hann varð að gegna. Einnig bauðst
ég til þess að kenna honum það
sem ég kann til verka sem veit-
ingamaður. Leiguskilmálarnir eru
sérstakir og samkvæmt þeim verð-
ur hann hluthafi þegar fram líða
stundir. Við fengum lykilinn að
húsnæðinu í október. Á fyrsta
degi fengum við tékkneskan arki-
tekt til að líta á staðinn. Hann var
fús til að taka verkefnið að sér
og sagði að því gæti verið lokið
strax í janúar eða febrúar. Ég
sagði honum að ég mætti ekkert
vera að því að bíða svo lengi því
að ég vissi um hollenskt fyrirtæki
sem gat útvegað mér miklu hrað-
ari þjónustu. Ég var á leið til
Hollands daginn eftir og bauð
honum að koma með sem hann
þáði.
í Hollandi var unnið hörðum
höndum og hönnun lokið að mestu
leyti á einum degi. Um kvöldið
flaug arkitektinn heim til Prag en
ég og Ia dvöldum áfram í Hol-
landi til að velja innréttingar og
skrautmuni. Arkitektinn tók strax
til við að undirbúa verkið. Hann
sá um að hent væri út gömlu inn-
réttingunni og stóð að undirbún-
ingi málningarvinnunnar.
Hálfum mánuði síðar kom send-
ingin frá Hollandi. Þann fyrsta
nóvember var staðurinn tilbúinn
en við vorum þá ekki komin með
rekstrarleyfi því að skrifstofu-
báknið er fremur seinvirkt. Við
urðum að bíða eftir leyfinu í um
það bil þijár vikur. Á meðan notuð-
um við tímann til að kynna staðinn
og íslenskan fisk.
Þann tuttugasta nóvember
fengum við loks pappírana stimpl-
aða. Staðurinn fylltist á opnunar-
kvöldinu og það hefur verið stöð-
ugur straumur hingað síðan. Við
höfum 54 sæti hér og höfum náð
að hafa í þeim á fimmta hundrað
manns á dag. Ég hugsa að þetta
sé með bestu nýtingu á veitinga-
stað þótt víða væri leitað. Við
höfum ekkert auglýst staðinn en
hann er mjög vel staðsettur. Níu-
tíu og fimm prósent af viðskipta-
vinum okkar eru útlendingar og
þá aðallega viðskiptafólk.
Hér eru þúsundir manna í ýmiss
konar viðskiptaerindum. Fyrir
utan það er ferðamannastraumur-
inn til Tékkóslóvakíu mikill. Það
er talið að um 45 milljónir ferða-
manna hafi heimsótt landið á síð-
asta ári.
Umferð gangandi vegfarenda á
Karlova, hér fyrir framan staðinn,
var mæld í fyrrasumar, á háanna-
tímanum og reyndist hún vera um
sextíu þúsund manns á klukku-
stund.
Það sem við erum að gera í dag
er aðeins þáttur í að byggja upp
borg sem verður ein vinsælasta
ferðamannaborg Evrópu.“
Hafið þið orðið vör við miklar
breytingar á þjóðlífinu þann tíma
sem það hafið dvalið hér? „Já, svo
sannarlega," svargr Ingibjörg.
„Þegar við komum til borgarinnar
var til dæmis ekki hægt að fá
nema eina tegund af brauði. Þetta
brauð var lítið, líktist helst pylsu-
brauði og maður átti í erfiðleikum
með að smyija það. Mjólk fékkst
aðeins í dósum eða pokum og
tannkrem var ófáanlegt. Innkau-
papokar úr plasti voru ófáanlegir
og þegar maður fór út í búð var
snæri bundið um vöruna. Það var
mjög erfitt fyrir okkur að venjast
þessu. Við vorum eins og landa-
fjandar á milli Þýskalands og
Prag. Stundum gerðum við inn-
kaupin í Austurríki.
Það tók okkur stundum heilan
dag að leita að sérstökum vörum,
til dæmis grænmeti. í augum
Tékka var grænmeti bara dýrafóð-
ur nema það væri súrsað. Tékk-
arnir sem unnu hjá okkur héldu
að við værum orðin vitlaus þegar
við komum með þetta inn á stað-
inn. Límband var ekki hægt að fá
og klósettpappír var illfáanlegur,
rétt eins og bremsuborði.
Útstillingar í búðargluggum
voru fábreyttar. Það var helst að
sjá áfengisflöskur, sígarettur og
Eánnski eina til tvær aðrar vöru-
tegundir sem verslunin hafði orðið
sér úti um. Smátt og smátt sá
maður breytingar. Verslanir tóku
að selja vörur frá ýmsum löndum,
til dæmis frá Hollandi, Þýskalandi
og Austurríki.
Síðastliðið sumar jókst vöruúr-
valið til muna en stærsta breyting-
in varð um jólin. Þegar ég kom
til Prag eftir jólafrí á íslandi var
ástandið mikið breytt til hins
betra. Nú er til dæmis komin
IKEA-verslun hér í Prag, það er
kominn stór vörumarkaður sem
er í eigu Spánveija og þar er vöru-
úrvalið mikið. Hér eru komin al-
mennileg bakarí sem útlendingar
hafa verið hjálplegir við að byggja
upp. Heildsölur þekktust ekki en
þær eru nú óðum að skjóta upp
kollinum. íslendingar sem hafa
komið hingað á árum áður virðast
oft ekki hafa áhuga á að heim-
sækja borgina aftur. Við urðum
nokkuð vör við þetta viðhorf síð-
ast þegar við vorum heima. Margt
af þessu fólki trúir ekki þeím
breytingum sem átt hafa sér stað
og ég lái þeim það ekki, breyting-
arnar hafa verið það örar.“
Hvað er framundan hjá ykkur?
Ingibjörg verður fyrir svörum:
„Hingað til hefur okkur vegnáð
vel enda tækifærin óteljandi. Það
hefur þó krafist mikilla fórna að
ná þessum árangri. Erfiðast var
að skilja í sundur íjölskylduna. Það
voru mörg ljón í veginum þegar
við komum hingað því að þjóð-
félaginu hafði verið miðstýrt í 42
ár. Að byggja upp einkarekið fyrir-
tæki á þeim grunni sem hér var
reyndist mjög erfitt. Hér í Prag
höfum við eignast marga vini og
við horfum björtum augum til
framtíðarinnar. Að öllu óbreyttu
munum við halda áfram veitinga-
rekstri okkar og Islandskynningu
í þessari fallegu, hundrað turna
borg.“