Morgunblaðið - 23.04.1992, Side 24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1992
0
Islendingur skotinn til bana:
Friðhelgi starfsmauna á
vegum Rauða krossins rofín
Tvær fytkingar skæruliða sitja nú
um höfuðborg Afganistan, Kabúl
Tveir íslenskir hjúknjnar-
fræðingar eru nú að störf-
um á sjúkrahúsi í Kabúl
Ovíst hvort tveir íslenskir hjúkrunar-
fræðingar snúa þegar heim frá Kabúl
ISLENSKUR hjúkrunarfræðingur var skotinn til bana í Afganistan í
gær, þegar hann var að störfum fyrir Rauða krossinn. Hann hét Jón
Karlsson og var tæplega 39 ára gamall. Jón er fyrsti sendifulltrúi
Rauða kross Islands, sem lætur lífið við skyldustörf. Tvær íslenskar
konur eru að störfum á sjúkrahúsi í höfuðborginni Kabúl. í samtali
við starfsmenn Rauða krossins hér á landi í gær sögðust þær vera
óhultar, en höfðu þá ekki tekið ákvörðun um hvort þær kæmu heim.
Að sögn Reuters-fréttastofunnar eru vestrænir starfsmenn hjálpar-
stofnana í Afganistan slegnir miklum óhug vegna þessa voðaatburðar
og óttast um öryggi sitt. Slíkar árásir á starfsmenn Rauða krossins
eru mjög sjaldgæfar.
Samkvæmt upplýsingum tals-
manna alþjóða Rauða krossins í Genf
fór Jón í gærmorgun, miðvikudag,
frá Kabúl til bæjarins Mayden Shar,
sem er um 30 kíiómetrum sunnan
við höfuðborgina og á yfírráðasvæði
súnní-múslima. Með í för voru sviss-
neskur læknir og hjúkrunarfræðing-
ur. Þremenningarnir ætluðu að ná í
tvo særða menn og flytja þá á sjúkra-
hús Rauða krossins í Kabúl.
Þegar Jón og samstarfsmenn hans
komu til Mayden Shar safnaðist stór
hópur fólks í kringum þá og fylgdist
með þegar hinir særðu voru fluttir
úr sjúkraskýli Rauða krossins yfír í
sjúkrabifreiðina. Skyndilega skaut
maður í mannþrönginni af riffli að
Jóni, sem lést samstundis. Sam-
starfsmenn Jóns sakaði ekki. Um
leið og maðurinn framdi ódæðið
hrópaði hann upp trúarlega yfírlýs-
ingu af einhveiju tagi, að sögn Reut-
ers-fréttastofunnar. Eftir verknaðinn
var maðurinn tekinn höndum af
nærstöddum mönnum. Samkvæmt
heimildum Reuters verður hann
leiddur fyrir rétt og á yfír höfði sér
dauðarefsingu fyrir verknaðinn.
Friðhelgi rofin
Reuters-fréttastofan segir árásir
sem þessa afar sjaldgæfar í Afgan-
istan og hefur eftir heimamönnum
að maðurinn hafí annað hvort verið
ofsatrúarmaður, eða flugumaður
öfgasinnaðra samtaka. Þá er haft
eftir stjórnarerindrekum í Kabúl, að
árásin á Jón Karlsson hafí verið ein-
angrað tilfelli. Fimm starfsmenn
Rauða krossins í Afganistan hafa
verið myrtir undanfarin tvö ár. Tveir
þeirra voru erlendir sendifulltrúar,
en þrír innlendir aðstoðarmenn.
Jón starfaði sem vettvangshjúkr-
unarfræðingur alþjóðaráðs Rauða
krossins og í því starfí felst að sækja
særð fómarlömb stríðsins á átaka-
svæði. „Rauði krossinn var búinn að
fá loforð allra stríðandi fylkinga í
nágrenni Kabúl um að starfsmenn
hans fengju að starfa óáreittir á
svæðinu, í samræmi við ákvæði Genf-
arsáttmálans um friðhelgi starfs-
manna Rauða krossins á átakasvæð-
um,“ sagði Sigríður Guðmundsdóttir,
starfsmaður Rauða krossins. „Jón
var mjög reyndur sendifulltrúi, en
mikill munur var á starfí hans og
stúlknanna tveggja, sem starfa á
sjúkrahúsi í Kabúl og eru eins örugg-
ar og hægt er að vera á þessum stað.
Ég ræddi við þær í síma og þær
voru auðvitað mjög slegnar vegna
þessa voðaatburðar."
Óvíst er hvort hjúkrunarfræðing-
amir tveir, Elín Guðmundsdóttir og
Maríanna Csillag, koma heim frá
Afganistan eftir þennan voðaatburð.
Elín, 33 ára, og Maríanna, 31 árs,
fóru til Afganistan skömmu fyrir síð-
ustu áramót. Þær hafa síðan starfað
á sjúkrahúsi í höfuðborginni Kabúl.
Þegar þær ræddu við starfsmenn
Ráuða kross íslands í gær höfðu þær
ekki tekið ákvörðun um hvort þær
kæmu heim nú.
Sigríður Guðmundsdóttir sagði að
innan alþjóða Rauða krossins hefðu
menn miklar áhyggjur af því að frið-
I þorpinu Mayden
Shar, um 30 km
sunnan við Kabúl,
var Jón skotinn
til bana
INDIAND
Maríanna Csillag og Elín Guðmundsdóttir, hjúkrunarfræðingar, hafa
starfað á sjúkrahúsi í Kabúl. Óvíst er hvort þær koma nú heim.
helgi starfsfólks á átakasvæðum
væri ekki virt og alþjóðaráðið hefði
aukið öryggisviðbúnað sinn vegna
þessa. „Það er flugvél til taks á vell-
inum í Kabúl, ef starfsmenn Rauða
krossins þurfa að komast á brott
með skömmum fyrirvara," sagði hún.
„Þá hefur þessi atburður það í for
með sér að læknar og hjúkrunarfólk
fara ekki lengur á átakasvæði til að
ná í særða."
Reuters-fréttastofan hefur eftir
vestrænum hjálparstarfsmönnum í
Afganistan, sem ekki vildu láta nafns
síns getið, að þeir hefðu fengið hót-
anir í síma undanfama daga. Skær-
uliðahreyfingar hafa umkringt höf-
uðborgina og haft er eftir einum
hjálparstarfsmanni að þeir óttist að
ástandið geti orðið eins og í Líbanon
og þeim verði haldið í gíslingu. Sig-
ríður sagði, að hún hefði ekki fengið
neinar staðfestar fréttir um að slíkar
hótanir hefðu verið hafðar í frammi
við starfsmenn Rauða krossins.
Mikill sorgardagur
„Það er erfítt að trúa því að þetta
geti gerst,“ sagði Guðjón Magnús-
son, einn af varaforsetum alþjóða
Rauða krossins. „Comelio Sommar-
uga, forseti alþjóðaráðs Rauða kross-
ins, sem Jón starfaði fyrir, hafði sam-
band við mig og bað mig um að
koma á framfæri djúpri hluttekningu
og samúðarkveðjum til aðstandenda
Jóns. Með honum er genginn maður,
sem hefur vakið athygli fyrir góð
störf. Einn reyndasti sendifulltrúi
okkar er fallinn í valinn."
Sjö íslendingar við hjálparstörf
SEX sendifulltrúar Rauða kross íslands starfa nú erlendis og sá sjö-
undi heldur aftur utan innan skamms. Fjórir þeirra eru á vegum Al-
þjóðaráðs Rauða krossins, sem starfar á stríðshrjáðum svæðum, en
hinir þrír vinna að hjálparstörfum á vegum Alþjóðasambands Rauða
krossfélaga.
Nú er einn sendifulltrúi starfandi
í Mósambik, einn í Gíneu, einn í Ír-
ak, einn í Sómalíu og tveir í Kabúl.
Þá hefur einn starfað á Fílabeins-
ströndinni og fer þangað aftur eftir
2-3 vikur. Þeir fjórir sem eru í írak,
Sómalíu og Kabúl eru á vegum al-
þjóðaráðs Rauða krossins, sem vinn-
ur á stríðshijáðum svæðum, að sögn
Sigríðar Guðmundsdóttur hjá Rauða
krossi íslands. Hinir fást við önnur
hjálparstörf, svó sem aðstoð við
flóttamenn. Sigríður sagði að ástand-
ið í írak hefði verið rólegt undanfar-
ið, þó komið hafí upp skærur öðru
hvoru. Sendifulltrúinn þar hefur að-
setur í Bagdad, en fer reglulega til
starfa í Kúrdistan. Ástandið telst
einna verst í Kabúl, en er einnig
slæmt í Sómalíu.
„Ef Alþjóðaráðið fínnur að merki
Rauða krossins er ekki virt á átaka-
svæðum, þá kallar það starfsmenn
sína burt,“ sagði Sigríður. „í haust
varð til dæmis að grípa til þess ráðs
í Sómalíu. Það hefur ekki verið tekin
ákvörðun um hvort slíkt verður gert
í Afganistan nú. Það væri afar
slæmt, ef Rauði krossinn gæti ekki
starfað þar áfram, því þörfín er mik-
il. Til dæmis bættust eitt hundrað
fórnarlömb átaka við á sjúkrahúsinu
í Kabúl í síðustu viku. Rauði krossinn
hefur getað starfað í landinu áfalla-
laust, enda vel kynntur eftir margra
ára starf. Hirts vegar hafa komið upp
smærri hópar skæruliða, sem þekkja
ekki eins vel til starfsins og ef Al-
þjóðaráðið sér, að það getur ekki
tryggt nokkum veginn að starfsfólk
þess geti unnið sín verk óhindrað,
þá fer hjálparliðið úr landi."
Litlu dætur mínar tvær
hverfa ekki úr huga mér
- segir Sophia Hansen sem berst fyrir
forræði tveggja dætra sinna í Tyrklandi
SOPHIU Hansen hefur gengið erfiðlega að fá fullnægt þeim rétti
sínum að umgangast dætur sínar eins og tyrkneskur dómsúrskurð-
ur kveður á um. Henni var dæmdur réttur til að vera ein með
dætrum sínum tvisvar í mánuði 7 tíma í senn uns réttað yrði í for-
ræðismáli hennar og fyrrum eiginmanns hennar 4. júní. Tvisvar
hefur hún látið reyna á umgengnisréttinn. I fyrra sinnið var hún
aðeins 2 tíma með dætrum sínum en í seinna skiptið 7 tíma og
kallaði faðir barnanna þá til iögreglu. Sophia vonast til að lögreglu-
sveit tryggi umgengnisrétt hennar í næstu Tyrklandsför.
Systumar, Dagbjört og Rúna, við brottförina til Tyrklands.
Lögreglan kölluð til
Sophia segir að í fyrra skiptið
þegar látið var reyna á umgengnis-
réttinn hafí faðir telpnanna komið
með þær of seint en í seinna skipt-
ið hafi lögfræðingum hennar tekist
að tala lögfræðinga hans inn á að
hann kæmi með þær á réttum tíma.
„Þegar við hittumst á Holiday Inn-
hótelinu ætlaði hann að krefjast
þess að ég væri með þær niðri í
anddyrinu en okkur tókst að fá
hann til að leyfa mér að fara með
þær upp á hótelherbergi þar sem
ég var með þær í 7 tíma. Bróðir
minn og lögfræðingur höfðu aftur
á móti nóg að gera við að halda
honum frá allan daginn. Þrisvar fór
hann á lögreglustöð og hélt því
fram að ég ætlaði að taka þær úr
landi . og héldi þeim inni á her-
bergi. Því var lögreglan viðloðandi
hótelið allan tímann og á endanum
hleypti ég lögreglu og öryggisverði
hótelsins inn í herbergið til þess
að sanna fyrir þeim að allt væri í
lagi. Þeir sáu ekkert athugavert
og fóru,“ sagði Sophia sem vonar
að sérstök lögreglusveit muni
tjyggja rétt. hannar í næstu ferð.
Áður þarf hins vegar að vera búið
að undirrita ákveðna pappíra úr
réttinum.
Eftir að mæðgumar höfðu verið
saman á hótelherberginu krafðist
faðir systranna þess að gefin yrði
skýrsla á næstu lögreglustöð.
„Innst inni var ég skelfd vegna
þess að ég bjóst alveg eins við að
mér yrði hent þarna inn en lögregl-
umennimir tóku vel á móti mér,
buðu upp á te og gáfu mér tæki-
færi til að segja sögu mína. Ég
fann að ég átti samúð þeirra enda
höfðu þeir horft upp á lætin í pabba
telpnanna. Eftir að ég var farin
heimtaði hann að skýrsla yrði tekin
af sér og stelpunum," sagði Sophia.
Sungu Maístjörnuna
Sophia sagði að telpurnar hefðu
verið einkennilega kaldar eins og
blóð rynni ekki um æðar þeirra
þegar hún kom fyrst við þær en
læknar hefðu sagt sér að slíkt benti
til aukins adrenalíns. í fyrstu óttuð-
ust þær að fara með henni upp á
hótelherbergi. „Þær voru miður sín
svolitla stund en ég talaði við þær
og sýndi þeim bréf frá dómaranum
þar sem stóð að við mættum vera
saman. Ég varð að komast að því
hvort þær væru enn eins og þær
voru og þær höfðu ekkert breyst,"
segir Sophia. Að vlsu segir hún að
þær tali litla íslensku lengur og
hafí læknir sagt sér að orsökin
væri sennilega andlegar og líkam-
legar misþyrmingar.
Systumar líta afar illa út, að
sögn Sophiu. Þær eru grannar, með
bauga undir augum, slæma húð
og hafa misst hár. Báðar hafa þær
verið klipptar gegn vilja sínum.
Sophia segist hafa náð ágætlega
til systranna en ekki sé þorandi
að segja náið frá aðstæðum þeirra.
Ýmsar minningar frá íslandi rifj-
uðust upp fyrir telpunum og þær
spurðust að sögn Sophiu mikið fyr-
ir um ættingja sína og fjölskyldu.
Sérstaklega sögðust þær sakna
ömmu sinnar. Saman gátu systurn-
ar sungið fyrsta erindi Maístjöm-
unnar fyrir mömmu sína.
Farið fram á geð-
rannsókn föður
Sophia segir að lögfræðingar
hennar í Tyrklandi hafí sagt að
pabbi telpnanna væri greinilega
alvarlega geðsjúkur. „Þau sögðust
vera búin að fara fram á að gerð
væri ítarleg rannsókn á honum og
stelpunum en þau væru hrædd um
að dvöl þeirra hjá honum og móður
hans hefði haft eða muni hafa var-
anlega skaðleg áhrif á þær,“ segir
Sophia. Hún segir að hún hafi brýnt
fyrir telpunum að segja dómaran-
um satt frá aðstæðum sínum en
þær væm afar hræddar við að
lenda aftur hjá föður sínum. Sjálfur
segist hann aldrei muni sleppa þeim
hvernig sem málið fari fyrir rétti.
Sophia segir að sér hafi legið
við sturlun þegar hún þurfti að
láta dætur sínar frá sér. Þær hverfí
ekki úr huga hennar. Utanaðkom-
andi stuðningur er henni þó nauð-
synlegur til að halda málinu áfram.
Ferðalögin eru dýr og söfnunar-
reikningurinn tómur. Hann er í öll-
um bönkum, nr. 16005.