Morgunblaðið - 06.06.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1992
Eiga meðlagsgreiðendur
fjórðung í bömum sínum?
eftir Guðnýju
Kristjánsdóttur
Innifalið í fatnaði er allur úti- og
innifatnaður, bleyjur o.þ.h., skór og
stígvél, rúmfatnaður, sængur og
koddar.
- Ekki reiknað með: Kostnaður
vegna íbúðarhúsnæðis, rafmagns,
hita, síma og fjölmiðla.
Ath.: Fermingarkostnaður vegna
14 ára barnsins er ekki innifalinn í
ofangreindum tölum.
Því miður bárust ekki nógu mörg
svör frá foreldrum nýfæddra barna
og unglinga 16 ára og eldri. Því eru
þeir aidurshópar ekki hér með.
Við viljum taka það skýrt fram
að könnunin sýnir eingöngu hverju
var að meðaltali eytt í þágu barn-
anna, en ekki endilega hve miklu
hefði verið æskilegt að kosta til
uppeldis þeirra væru fjárráð rýmri.
Meðal þess sem spurt var um í
könnun þessari var: „Hversu hátt
finnst þér að meðlag/barnalífeyrir
þurfi að vera?“
Og það sem einstæðum foreldrum
fannst sanngjarnt, að meðlagsgreið-
andi innti af hendi var 15.000 til
17.000 krónur á mánuði.
Foreldrar eldri barnanna nefndu
yfirleitt hærri tölu en foreldrar
þeirra yngri. Enda sýnir könnunin,
að eftir því sem börnin eldast þeim
mun dýrari eru þau í rekstri — ef
svo má að orði komast. Hún sýnir
líka lágt hlutfall meðlagsgreiðand-
ans í þessum kostnaði. Ber okkur
að skilja það þannig að foreldrið sem
ekki býr á heimilinu eigi svona lítinn
hlut í sonum sínum og dætrum? Svo
sem eins og V* eða jafnvel enn
minna?
Öðru hvoru er um það rætt og
ritað að nú þegar greiði sumir með-
lagsgreiðendur tvöfalt og jafnvel
hærra meðlag með börnum sínum —
annaðhvort með samkomulagi eða
Árbók 1992. Norðan byggða milli
Eyjafjarðar og Skjálfanda. Höf-
undur: Björn Hróarsson. 272 síð-
ur. Útgefandi: Ferðafélag Islands,
1992.
Strax í upphafi verður að staldra
aðeins við nafn bókarinnar. Ekki
hefir verið til neitt heildarnafn á
skaganum, sem bókin fjallar um. Á
síðu 7 nefnir höfundur nokkur nöfn,
sem heyrst hafa eða sést á prenti.
Er þar fyrst að nefna heitið Flateyj-
arskagi, sem virðist rökrétt og auð-
velt í framburði. Þetta nafn hefði
átt að vera heiti bókarinnar. Kannski
hefir ritstjórinn komið í veg fyrir
það, eins og hann hafnaði Trölla-
skaga-nafninu á tveim síðustu ár-
bókum. Svona hlutum á bókarhöf-
undur að ráða en ekki ritstjórinn.
Á fyrstu 77 síðum bókarinnar er
mjög greinargóð lýsing á jarðfræði
skagans og náttúrufari. Einföld út-
færsla jarðfræðikortanna er ágæt. Á
síðu 15 fer höfundur þó nokkur
frjálslega með aldur gosmyndana,
er hann segir upphleðslu landsins
hafa hafist fyrir nokkrum milljónat-
ugum ára. Nokkrir er þama trúlega
fleiri en tveir og því eldra en elsta
gosberg á landinu, sem er varla eldra
en um 20 milljónir ára (við utanvert
ísafjarðardjúp). Upphleðsla Flateyj-
arskaga hófst svo fyrir 13-15 millj-
ón árum, eins og segir í bókinni.
Það er mjög gott hjá höfundi að
gefa upp áætlaðan aldur hinna ýmsu
fjalla skagans þegar um þau er fjall-
að í textanum, fremur en að nota
orðið tertier eða önnur, sem segja
hinum almenna lesanda harla lítið.
Höfundur notar eingöngu orðið
Ijósgrýti um líparít en samkvæmt
Orðabók Menningarsjóðs innifelur
það einnig granófýr og perlustein
(perlit). Á s. 161 talar hann um ljós-
samkvæmt dómi. Og það er ailt
gott og blessað svo langt sem það
nær. Ekki erum við að amast við því.
En hvað með öll hin? Og hvað um
þau börn sem fá barnalífeyri frá
Tryggingastofnun ríkisins vegna
þess að foreldri er látið. Barnalífeyr-
ir er nú kr. 7.551 á mánuði. Meðal-
meðlag tekur mið af barnalífeyri og
er sú upphæð sem Innheimtustofnun
sveitarfélaga tekur að sér að inn-
heimta.
Við fáum ekki séð að það geti á
nokkurn hátt skaðað þá meðlags-
greiðendur sem sjá sóma sinn í að
greiða meira en hið lögboðna meðal-
meðlag með afkvæmum sínum þó
hin fái leiðréttingu mála sinna.
Við lifum í þjóðfélagi sem krefst
þess að tveir vinni fyrir heimilinu.
Eins og ástandið er nú neyðas( allt-
of mörg okkar til þess að vera í tvö-
faldri vinnu utan heimilis til að geta
séð fjölskyldunni farborða. Umönn-
unar- og uppeldishlutverkið situr á
hakanum, við fáum nagandi sam-
viskubit og það sem sárast er, —
oft missum við börnin okkar út á
glapstigu.
Okkur finnst kominn tími til að
meðlagsgreiðendur taki á sig réttlát-
an hlut í framfærslukostnaðinum. Á
bónbjörgum viljum við ekki lifa og
við viljum ekki þurfa að stóla á
gæsku þeirra sem næst okkur
standa, svo sem foreldra og systk-
ina, til þess að geta komist af. Ekki
eiga heldur nærri því allir einstæðir
foreldrar einhverja betur stæða fjöl-
skyldumeðlimi innan handar. Það er
víða pottur brotinn eins og athuga-
semd eins þátttakandans í könnun-
inni ber með sér: „Mér fmnst undar-
legt að skila svona skýrslu. Allar
tekjur mínar á árinu fóru í brýnustu
Iífsnauðsynjar rétt til að halda í
okkur lífihu hvað varðar mat og
húsaskjól. Og ég skil oft ekkert í
því hvernig það tókst.“
Við erum ekki að biðja um lúxus.
grýti og hrafntinnumola í skriðu, en
hrafntinna er jú ein tegund líparíts.
Ljósgrýti er að mínu áliti ekki heppi-
legt orð yfir líparít. Basalt er ekki
heldur kallað blágrýti í bókinni og
zeólítar ekki geislasteinar, svo að
ekki er reynt að nota eingöngu ís-
lensk og stundum mislukkuð heiti
steintegunda.
Oft greinir menn á um örnefni
og svo er einnig á þessum skaga.
Eru jafnvel notuð 3 heiti yfír sama
ijallið sbr. Bakranga eins og fram
kemur í bókinni. Skarðið sunnan
Bakranga er ýmist nefnt Kotaskarð
eða Víknaskarð. Gjögurtá á kortum
Landmælinga er Gjögratá í bókinni
og Gjögur er Gjögrafjall í lesmáli
og Gjögrafjöll á kortinu á s. 86.
Höfundur skrifar Finnstaðadalur,
eins og stendur á kortum Landmæl-
inga, en Jóhann Skaptason kallar
dalinn Finnsstaðadal í Árbók 1969,
eftir Finnsstöðum í Kinn. í þjóðsög-
um Jóns Ámasonar eru einnig tvö
ess í Finnsstöðum.
Ég er alveg sammála um Kinnar-
íjöllin, sem á Húsavík eru talin ná
alveg út á enda, þ.e. Hágöng, og
þar var alltaf og er enn talað um
Axarfjörð en ekki Öxarfjörð.
Firðina tvo nyrst á skaganum
heyrði ég aldrei kallaða Fjörður i
kvenkyni, en hins vegar var beyging-
in afbrigðileg þannig að í stað þess
að tala um Firði var talað um Fjörðu.
Þessa beygingu notar Jóhann Skapt-
ason í Árbók 1969, og bæði Theódór
Friðriksson og Grímur Sigurðsson í
þeim skrifum sem vitnað er til í
bókinni. í Þjóðsögum Jóns Árnason-
ar er það einnig svo, en mér er sagt
að í Höfðahverfi sé kvenkynið notað
eins og gert er á Hornströndum.
Höfundurinn, Björn Hróarsson,
er ættaður frá Brún í Reykjadal og
Við krefjumst sanngirni, við viljum
bjóða börnum okkar mannsæmandi
fjölskyldulíf.
Nú á vormánuðum lagði Kvenna-
listinn fram frumvarp til breytinga
á lögum um almannatryggingar.
Er þar lagt til að árlegur barnalíf-
eyrir skuli ákvarðaður eftir tillögum
barnalífeyrisnefndar er meta skuli
kostnað við framfærslu barns og
miða tillögu sína við „að barnalífeyr-
ir nemi ekki Iægri upphæð en sem
nemur helmingi af kostnaði við
framfærslu barns“.
er því vel kunnugur þeim málvenjum
norðlensku að tala um fram til fjalla
og dala þ.e. inn til landsins. Samt
freistast hann til að nota fram í
merkingunni út, svo sem á s. 172
„Fremsti hluti rimans...“, s. 183
....gengur fram klettanef...“ og
„Fram frá því er skerjarani...“, og
reyndar víðar.
í heild sinni er þessi bók Björns
Hróarssonar um Flateyjarskaga frá-
bær. Hann skrifar af mikilli frásagn-
argleði og honum er lagið að blanda
hæfilega saman lýsingu lands og
Fylgiskjal með frumvarpi þessu
er könnun sem Félag einstæðra for-
eldra gerði á kostnaði á árinu 1986
á framfærslu barna frá fæðingu til
18 ára.
Frumvarpi þessu tii stuðnings og
til að kynna niðurstöður nýrrar
framfærslukönnunar stóð FEF fyrir
almennum fundi hinn 18. maí sl.
Skýrði Jóna Valgerður Kristjáns-
dóttir, þingkona, frá undirtektum
þeim er frumvarpið fékk í umræðum
á Alþingi. Hlaut það því miður ekki
náð fyrir þingheimi og var sett í
horfíns mannlífs, jafnvel lettfræði,
og krydda með litríkri ljóðagerð fyrri
tíma. Málið er lipurt og gott.
Bókin er ekki aðeins fróðleg lesn-
ing, hún var mér einnig skemmtilest-
ur, en slíkt verður því miður ekki
sagt um allar Árbækur Ferðafélags-
ins. Myndaval allt og útlit bókarinn-
ar er aðstandendum hennar til sóma,
en betra hefði þó verið að myndhöf-
undar væri getið við hveija mynd.
Björn Hróarsson, jarðfræðingur og
rithöfundur, á að skrifa meira.
Guðný Krlstjánsdóttir
„Þegar félagið var
stofnað árið 1969 var
hér aðeins ein útvarps-
og sjónvarpsstöð, en
síðan einkaleyfið var
afnumið hafa nýjar
stöðvar sprottið upp
svo ógjörningur er að
fylgjast með þeim öll-
um. Og það fer ekki
milli mála að við höfum
ekki haldið vöku okkar
í sambandi við upplýs-
ingastarfsemi gegnum
fjölmiðlana.
nefnd. Ekki síst vegna þess að
Tryggingastofnun greiðir barnalí-
feyri með 2.850 börnum (okt. 1991)
og samþykkt frumvarpsins hefði því
hækkað útgjöld ríkisins.
Til að þrýsta á um endurupptöku
frumvarpsins, til að knýja á um leið-
réttingu mála, er Félag einstæðra
foreldra að fara af stað með undir-
skriftarsöfnun því til stuðnings.
Stefnum að því að fá það tekið fyr-
ir er Alþingi kemur saman næsta
haust.
Að endingu vil ég þakka Ásthildi
Sveinsdóttur ágæta grein er birtist
í Morgunblaðinu þann 28. maí sl.,
þar sem hún ber saman framfærslu-
eyri með barni hér og hjá ýmsum
nágrannaþjóðum okkar. Er sá sam-
anburður síður en svo Islendingum
í vii.
Við hjá Félagi einstæðra foreldra
fögnum-hveijum liðsmanni og bjóð-
um Ásthildi velkomna í hópinn vilji
hún ljá félaginu krafta sína.
í gréin Asthildar kemur fram
gagnrýni á FEF, sem að mörgu leyti
á fullan rétt á sér. Við í stjórn FEF
höfum verið léleg við að birta „afrek-
askrá“ okkar ! fjölmiðlum. Þar af
leiðir að almenningur hefur minna
orðið var við starfsemi félagsins en
æskilegt er. í mesta lagi séð þegar
við höfum auglýst flóamarkaði eða
fundi. Stundum höfum við líka verið
að velta krónunum fyrir okkur og
tæpast haft efni á að auglýsa. Og
orðið að velja og hafna. En það fer
ekki á milli mála að í því fjölmiðla-
flóði sem yfir okkur gengur týnast
og gleymast þeir sem ekkert láta
þar í sér heyra.
Þegar félagið var stofnað árið
1969 var hér aðeins ein útvarps- og
sjónvarpsstöð, en síðan einkaleyfið
var afnumið hafa nýjar stöðvar
sprottið upp svo ógjörningur er að
fylgjast með þeim öllum. Og það fer
ekki milli mála að við höfum ekki
haldið vöku okkar í sambandi við
upplýsingastarfsemi gegnum fjölm-
iðlana. /
Við höfum fullan hug á því að
gera nú bragarbót og þökkum Ást-
hildi fyrir ábendinguna.
Ég skora á alla einstæða foreldra
að fylkja sér um Félag einstæðra
foreldra. Það er vettvangur til að
beijast fýrir réttindum okkar og
kjarabótum. Fleiri virkir félagar þýð-
ir sterkara félag og til þeim mun
áhrifaríkari aðgerða getum við grip-
ið málum okkar til stuðnings.
Höfundur cr formaður Félags
cinstæðra forcldra.
Flateyjarskagi
Meðaltal 1991 1-5 ára 6-9 ára
1. Greitt f. gæslu........................ 115.107 82.544
2. Matar-og hreinlætisvörur............... 71.330 137.752
3. Fatnaður............«.................. 115.730 86.536
4. Ferðakostnaður............................... 9.302 6.663
5. Læknis-oglyfjakostnaður..................... 10.550 4.179
6. Tónlistar-og dansskóli + íþróttir............ 3.111 11.136
7. Skólagjöld + bækur + skólatöskur.......................... 4.410
8. Skemmtanirogvasapeningar..................... 4.458 16.564
9. Klipping..................................... 2.593 2.152
10. Kerra, vagn, hjól........................... 16.373 2.577
11. Hókus pókus stóll, bílstóll.................. 1.500
12. Myndataka.................................... 1.277 1.545
13. Gleraugu..................................... 1.540 1.691
352.871 357.749
Meðlag.............................:.. 89.276 89.276
Mismunur 263.595 268.473
Meðaltal 1991 10-12 ára 13-15 ára
2. Matar-og hreinlætisvörur................... 169.226 188.731
3. Fatnaður................................... 103.791 119.709
4. Ferðakostnaður......................... 14.850 21.960
5. Læknis-oglyijakostnaður................ 11.813. 17.539
6. Tónlistar-ogdansskóli + íþróttir........... 28.313 34.962
7. Skólagj. + bækur + skólatöskur o.fl.......... 18.836 20.096
8. Skemmtanirogvasapeningar..................... 23.829 43.339
9. Klipping..................................... 3.431 3.485
10. Reiðhjól ogvarahlutir........................ 3.350 4.320
11. Skíðaútbúnaður, skíði, skautar o.þ.h... 6.469 5.230
12. Rúm og fl. húsgögn í herbergið................ 2.930 7.436
13. Gleraugu..................................... 2.750 3.687
14. Tannrétting.................................. 6.935 31.539
396.523 502.033
Meðlag...................................... 89.276 89.276
Mismunur 307.247 412.757
Ljjósm./Bjöm Hróarsson
Norðan Grýtu á leið upp úr Höfðahverfí til Leirdalsheiðar.