Morgunblaðið - 11.07.1992, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. JÚLÍ 1992

- tr. ir ^ ♦ íw
,,/lf hvtrju þarHu alitaf oi gem
Od,lt cá k&ppnL ? "
Gott hjá þér að grafa þig upp
um baðherbergisgólfið, vinur!
HÖQNI HREKKVÍSI
BREF TIL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Kynþáttaóeirðir og fátækt í
Bandaríkjunum
Frá Hallfríði Þórarinsdóttur:
Skelfilegir atburðir í Los Angel-
es í vor, sem ollu því, að skjálfta-
kippir gengu yfir allt bandaríska
þjóðfélagið, þó einkum stórborg-
imar beindu sjónum heimsins að
rótgrónu vandamáli í bandarísku
samfélagi, kynþáttahatri jafnframt
efnalegri mismunun. Urskurður
kviðdómsins í máli Rodney Kings
og óeirðirnar og þær hroðalegu
afleiðingar sem heimurinn varð
vitni að eru sorglegar.
Blóðtakan, limlestingar og
skemmdarverk eru óafsakanleg en
á sama tíma skiljanleg í bandarísku
samhengi. Þetta em reiðiviðbrögð
undirokaðs hóps sem er innilokað-
ur í „ghettói" bandarískrar stór-
borgar, þar sem útgönguleiðir eru
fáar sem engar. Hóps sem er fé-
lags- og efnalega sniðgenginn, þar
sem skólamir eru í molum, þar sem
morð em daglegt brauð og fólk
býr stöðugt við skelfingu hugsan-
legra glæpa. í fátækrahverfum
Bandaríkjanna er atvinnuleysi yfír
fímmtíu prósent, eituriyíjasala og
neysla eiturlyfja ekki vandamál
heldur plága,_ vonleysið næsta yfír-
þyrmandi. Urskurðurinn í máli
Rodneys Kings færði öllum banda-
rískum blökkumönnum þau ótví-
ræðu skilaboð að þeir hefðu engin
borgararéttindi. Óeirðimar sem
fylgdu í kjölfarið er óbeisluð reiði
fólks sem búið er að fá sig fullsatt
af efnalegri mismunun, átroðningi
og valdníðslu. Þetta er óbeisluð
reiði fólks sem æ ofan í æ hefur
verið virt að vettugi hvort heldur
í efnahagslegu, félagslegu eða
réttarfarslegu tilliti.
Atburðirnir í Los Angeles hefðu
geta gerst í hvaða stórborg í
Bandaríkjunum sem er. Það vita
allir ungir íslendingar sem hlustað
hafa á unga svarta bandaríska
rappara á undanfömum ámm,.
„Ghettóin“ í öðmm bandarískum
stórborgum em engu betri. Hér í
New York, stærstu borginni í land-
inu, getur að líta heilu borgar-
hverfín sem líta út eins og eftir
borgarastyijöld, og hafa þó ekki
verið neinar óeirðir hér. Flótti
bandarískra stórfyrirtækja í ódýrt
þriðja heims vinnuafl ásamt stór-
felldum niðurskurði ■ Reagans og
Bush sl. áratug á fjárframlögum
til stórborganna skilar sér í sívax-
andi fátækt, aukinni eiturlyfja-
neyslu og glæpum, sem em á góðri
leið með að gera bandarískar stór-
borgir óbyggilegar. Lausnin er
heldur ekki fólgin í því að setja
alla á opinbera framfærslu. Slík
hjálp er bjarnargreiði sem gerir
lítið annað en taka bæði fmm-
kvæði og sjálfsvirðingu af fólki.
Tímasprengjur í
stórborgunum
Sögulega séð hefur hörandslitur
blökkumanna verið notaður til að
halda þeim niðri. Þó kynþáttamis-
munun nái út fyrir efnalega mis-
munun þá er hún engu að síður
að hluta til dulbúin stéttamismun-
um. Með því að draga línurnar
milli ríkra og fátækra í bandarísku
samfélagi eftir kynþáttum, er verið
að fela vaxandi gap milli ríkra og
fátækra í landinu. Staðreynd máls-
ins er nefnilega sú að tala hvítra
fátæklinga er raunvemlega hærri
en tala fátækra blökkumanna.
Ekki em heldur allir blökkumenn
fátækir og alrangt er að setja þá
alla í sama flokk því innan hópsins
er gífurlegur stéttamunur. Hlutfall
fátækra innan samfélags blökku-
manna er hins vegar hlutfallslega
mjög hátt.
í Bandaríkjunum ólíkt því sem
er í Suður-Afríku er hlutfall hvítra
og svartra níu á móti einum. „Ras-
ísk“ hegðun eða mismunun lítils
hóps hvítra gegn svörtum getur
haft skaðlegar afleiðingar. Þó færa
megi sönnur fyrir því að lítill hóp-
ur hvítra hagnist á kúgun blökku-
manna þá gerir fjöldinn það ekki.
Kynþáttavandamál eru erfið við-
ureignar því það er eins mikilvægt
að fá meirihluta hvítra eða annarra
þeirra sem hlut eiga að máli, til
að hætta þeirri lítilvægu mismunun
gegn blökkumönnum sem ennþá
er mjög algeng eins og það er að
fá þennan litla minnihluta hvítra
kynþáttahatara til að hætta þeirri
blygðunarlausu mismunum sem
þeir tíðka. Að spyrða þessa hópa
saman með þeim sem einlæglega
em lausir við kynþáttafordóma, er
eins villandi og að flokka alla
blökkumenn sem undirmálshóp.
Það má heldur ekki vanmeta
þær breytingar sem orðið hafa á
viðhorfum hvíta meirihlutans und-
anfarin ár. Skoðanakannanir sýna
að stór hluti þess hóps er ákaflega
sáttur við að búa í samfélagi sem
er í menningarlegu tilliti margleitt.
Né heidur skyldi horfa framhjá
gífurlegum vinsældum sjónvarps-
þáttarins Fyrirmyndaföður, hetju-
dýrkun á íjöldanum öllum af af-
rísk-amerískum skemmtikröftum
og íþróttamönnum, vegsömum og
virðingu rithöfunda á borð við Toni
Morrison eða jazzjöfranna John
Coltrane og Miles Davis. Áhrif
bandarískra blökkumanna á
bandarískt menningarlíf er ómet-
anlegt.
Þó færa mætti sönnur fyrir því
að hvítir væru ábyrgir fyrir því
vandamáli sem heijar hlutfallslega
stóran hóp blökkumanna þá er frá-
leitt að ætla þeim einum að leysa
vandann. Hins vegar kennir sagan
okkur að meirihlutinn hvar sem
hann er, er ekki knúinn til að tak-
ast á við grandvallarvandamál
nema þegar það þjónar hagsmun-
um hans að gera það.
Vaxandi fátækt, stjórnleysi und-
irmálshópsins ljóst og leynt hvort
heldur svartra eða hvítra eða ann-
arra, er ógnun við alla í bandarísku
samfélagi. Það er jafn mikil ógnun
og afskræming réttlætisins af
hálfu „rasísks“ kviðdóms. Banda-
ríska þjóðin verður að leysa þessi
vandamál í sameiningu með aðstoð
yfírvalda. Valdboð og beiting her-
afla er engin lausn. Það er engin
lausn að afmá sjúkdómseinkennin
ef meinið er enn til staðar, því það
kemur þá aftur fram þó síðar verði.
Stórborgirnar í landinu eru í
tímasprengjuástandi. Ef stjórnvöld
í Washington taka ekki höndum
saman við pólitíska leiðtoga stór-
borganna og leiðtoga innan menn-
ingarhópa sem undir högg eiga að
sækja, þá er eins víst að sprengjan
springi.
HALLFRÍÐUR ÞÓRARINS-
DÓTT'IR
mannfræðingur, New York.
Víkverji skrifar
Brúðhjón sem Víkveiji þekkir
duttu óvænt í lukkupottinn í
brúðkaupsveislu sinni sem nýlega
var haldin. Fjölmenn veisla var
haldin í Skíðaskálanum í Hveradöl-
um og var þar glatt á hjalla. Þegar
veislan stóð sem hæst bámst þau
boð til hjónanna að maður sem
þeim er alveg ókunnugur en stadd-
ur var í öðmm sal hússins vildi bjóða
þeim í vikuferð til Sviss, honum lit-
ist svo vel á ungu hjónin. Þau þáðu
boðið með þökkum og verður þetta
því önnur brúðkaupsferð hjónanna
þar sem þau höfðu tekið forskot á
sæluna og farið í brúðkaupsferð
sína fyrir brúðkaupið. Umræddur
maður, Beat Iseli, rekur svissnesku
ferðaskrifstofuna Saga Reisen og
flytur fjölda Svisslendinga hingað
á hveiju ári.
xxx
að er nú gott og blessað að
borgaryfirvöld skuli hafa
samþykkt aukafjárveitingu til þess
að útvega skólafólki sumarvinnu.
Víkveiji er hins vegar þeirrar skoð-
unar að gjaman mætti líka kenna
unga fólkinu að vinna, en á því virð-
ist oft vera misbrestur. Víkveiji
kom fyrir stuttu að þremur ung-
mennum í bæjarvinnunni, tveimur
piltum og stúlku, sem voru að
snyrta grasbala í borginni. Annar
pilturinn var vopnaður svokölluðu
vélorfi, en hafði greinilega aldrei
kynnzt slíku verkfæri svo heitið
gæti, enda var slátturinn eins og
tanníaus rolla hefði nagað grasið.
Á eftir sláttumanninum gekk stúlk-
an og rakaði og mundaði hrífuna
eins og ryksugu, sem er ekki sér-
lega vænlegt til árangurs. Hinum
piltinum hafði verið trúað fyrir
garðsláttuvél og sá Víkvetji ekki
annað en að honum færist verkið
sæmilega úr hendi, enda er erfítt
að klúðra notkun á einfaldri garð-
sláttuvél. Lítur enginn til með þess-
um krökkum og kennir þeim að
nota verkfærin á réttan hátt?
XXX
Oft eru það smáatriðin.sem gera
mönnum lífíð hvað leiðast
þegar lítið annað er að agnúast
útí. Þegar Víkveiji horfír á erlent
sjónvarpsefni í ríkismiðlinum.sting-
ur það hann í augun,að sjá aldrei
ritað orðabil á eftir kommu í þýðing-
artextum. Þótt það sé Víkveija
gleðiefni,að fá aðstoð við að skilja
torræðar.framandi tungur,mætti
þetta atriði betur fara. Svo sem
glögglega má sjá.sé vandlega rýnt
í þennan texta.hefur Víkveiji gert
sér það að leik.að fara hér eins að.
Vonandi pirrar það sem flesta.því
að ekki er það eftirbreytnivert. Ef
til vill sér ríkissjónvarpið sér fært
að bæta úr þessu hvimleiða smáatr-
iði,því að ágætt málfar þýðenda
sjónvarpsefnis líður fyrir þessa
framsetningu.