Morgunblaðið - 15.08.1992, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. AGUST 1992
15
Um pólitískt hugleysi
eftír Kjartan
Norðdahl
í 47. gr. stjórnarskrárinnar ís-
lenzku segir:
„Sérhver þingmaður skal vinna
eið eða drengskaparheit að stjórn-
arskránni, þegar er kosning hans
hefur verið tekin gild.“
Eiðstafur þessi er á sérstöku
skjali merktu Alþingi íslendinga
með yfirskriftinni: -. Drengskapar-
heit - og hljóðar svo:
„Ég undirritaður, sem kosinn er
þingmaður til Alþingis íslendinga,
heiti því, að viðlögðum drengskap
mínum og heiðri, að halda stjórnar-
skrá landsins".
Undir drengskaparheit þetta
hafa allir núverandi og fyrrverandi
alþingismenn íslendinga ritað nöfn
sín.
Um hin almennu þingstörf al-
þingismanna segir svo í 48. gr.
stjórnarskrárinnar: „Alþingismenn
eru eingöngu bundnir við sannfær-
ingu sína og eigi við neinar reglur
frá kjósendum sínum.“
Um þetta tvennt, hvort alþingis-
menn hafa staðið við drengskapar-
heit sitt og hvort þeir hafi látið sína
eigin sannfæringu (en ekki flokks-
sannfæringu) ráða gjörðum sínum
á Alþingi, mætti skrifa margar
blaðagreinar, en hér verður látið
nægja að minna íslenzka kjósendur
vinsamlegast á, að þetta eru þær
grundvallarlífsreglur, sem sérhver
alþingismaður hefur lofað upp á
æru og trú að virða og fara eftir.
Utanríkismálanefnd Alþingis
Þegar starfandi utanríkismála-
nefnd Alþingis var skipuð á sínum
tíma, lá alveg ljóst fyrir að átök
yrðu í þingflokki Sjálfstæðisflokks-
ins um það, hvor ætti að verða form-
annsefni nefndarinnar - Eyjólfur
Konráð Jónsson eða Björn Bjarna-
son. Það lá einnig ljóst fyrir, hverj-
ar voru skoðanir þessara tveggja
stjórnmálamanna á Evrópumálun-
um - EES/EB, þær lági' alveg á
borðinu. Niðurstaðan varð sú, að
Eyjólfur Konráð var fyrir valinu.
Það traust, sem flokksmenn hans
sýndu honum þarna, byggist vafa-
laust m.a. á því, að Eyjólfur Konráð
hefur áratuga reynslu af stjórnmál-
um, þorskastríðum, hafréttarmál-
um o.s.frv., fyrst sem stjórnmálarit-
stjóri Morgunblaðsins og síðan sem
alþingismaður.
Það hefur því vakið undrun mína,
og vafalaust fleiri, hvers vegna
þessir stuðningsmenn hans þegja
nú allir þunnu hljóði, þegar á reyn-
ir í stefnumálum flokksins varðandi
EES-málið.
Eyjólfur Konráð hvetur til var-
kárni í þessu stórmáli, en flokksfor-
ystan virðist vilja gana áfram í
blindu trausti á leiðsögn Jóns Bald-
vins.
Hér þarf að koma til pólitískt
hugrekki.
Hvað er það, sem þessir menn,
þessir sem þegja alltaf, eru svona
hræddir við? Stjórnarforystan þorir
ekki að hafa þjóðaratkvæðagreiðslu
um EES-málið. Þorir ekki að skipa
nefnd á vegum Alþingis til þess að
meta, hvort samningurinn stangist
á við stjórnarskrána. Þorir ekki að
hafa Eyjólf Konráð í formannsemb-
ætti í utanríkismálanefnd. Þorir
ekki að viðurkenna að aðild að EES
felur í sér valdframsal. Þorir ekki
að viðurkenna, að þótt íslenzkir al-
þingismenn hafi vissulega rétt til
þess að vera með í lagasmíðaferli
EES í framtíðinni og geti vissulega
komið með uppástungur og breyt-
ingartillögur, þá hafa þeir ekki
vald til þess að setja ný EES-lög.
Þora ekki að viðurkenna, að þegar
kemur svo til kasta Alþingis, þá
hefur það aðeins vald til þess að
segja - nei! (Börn segja iðulega
nei, en samt tekur fullorðna fólkið
af þeim brjóstsykurinn).
Og við þessu pólitíska hugleysi
stjórnvalda, þegja stuðningsmenn
Eyjólfs Konráðs Jónssonar, for-
manns utanríkismálanefndar, og
virðast hugsa sem svo, að fari þeir
að taka undir gagnrýni á EES/EB
málin, verði þeir umsvifalaust
stimplaðir sem þjóðernislegir ein-
angrunarsinnar, eða Alþýðubanda-
lagsmenn í laumi, eða kvennalista-
kellingar, eða afturhaldssamir
sveitalúðar gangandi um á sauð-
skinnsskóm - með heimóttarsvip,
eða bara einfaldlega kommúnistar.
Það var einmitt þetta með
kommastimpilinn, sem Uffe Elle-
mann Jensen, utanríkisráðherra
Danmerkur, var legið á hálsi fyrir
eftir nei-ið hjá dönskum við
Maastricht. Menn sögðu eftirá, að
afar óheppilegt hefði verið að Úffi
skyldi hafa stimplað alla, sem vildu
segja nei sem komma. Hvað áttu
líka kratarnir dönsku að hugsa, en
stór partur af flokknum þeirra sagði
einmitt nei í þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni!
Eykon
En hvers vegna þorir þá Eyjólfur
Konráð, rótgróinn sjálfstæðismað-
ur, að segja eitthvað annað en já,
já og amen, við öllu því, sem Jón
Baldvin og krataforysta Sjálfstæð-
isflokksins réttir að honum í þessu
máli? Af hvetju er hann ekki hrædd-
ur við kommastimpilinn? Af hvetju
vill hann fara varlega?
Fái ég ekki aðra skýringu hlýt
ég að komast að þeirri niðurstöðu,
að afstaða hans mótist af því, að
hann muni betur en ýmsir aðrir
þingmenn eftir því sem ég gat um
hér í upphafi - drengskaparheitinu
um að virða stjórnarskrána og þeirri
grundvallarreglu, að alþingismaður
er, og á að vera, aðeins bundinn
af eigin sannfæringu, en ekki sann-
færingu annarra manna, hvorki
kjósenda né annarra þingmanna.
Og í svona stórmáli eins og EES
dugir ekki að láta aðra hafa sann-
færingu fyrir sig, menn verða að
komast að henni sjálfir af eigin
rammleik. Þess vegna spyr ég -
Hvar eru þessir sjálfstæðismenn,
sem studdu Eyjólf Konráð til for-
mannsembættis í utanríkismála-
nefnd, vitandi upp á hár, hvaða
skoðun hann hafði í EES-málinu?
Hvers vegna þegja þeir allir nú,
þegar hann þarf á stuðningi þeirra
að halda?
Sápukúlan EB
Þegar Jóns Baldvins-liðið var að
kynna EES hérna á dögunum á
Hótel Sögu, komst Evrópumálas-
érfræðingurinn hans, próf. Stefán
Már Stefánsson, svo að orði, að
hann kenndi nemendum sínum í
háskólanum það, að EB væri í eðli
sínu dýnamískt, þ.e. það leitaðist
við að stækka og stækka í allar
áttir, og líkti því við sápukúlu. Hún
stækkar og stækkar - unz!
Það var svolitið spaugilegt að sjá
svipinn á Jóns Baldvins-liðinu þegar
prófessorinn var að nota þessa
óheppilegu samlíkingu, því það vita
jú allir hvernig endar með sápukúl-
una, sem stækkar og stækkar! En
úr þvi að þetta er nú álit hans helzta
sérfræðings í Evrópumálunum,
hvers vegna skyldi þá Jón Baldvin
ekki þora að kannast við sitt rétta
álit á EB - þ.e. leyniálitið?
Hér á ég við fréttina, sem kom
fram i Ríkisútvarpinu 3. mai sl.,
en þar var kveðið svo að orði: „En
í fréttaskeytum Ritzau-fréttastof-
unnar segir, að það eina, sem
skyggt hafí á gleði manna við undir-
ritun samningsins (um EES, inn-
skot mitt) hafi verið ummæli ís-
lenzka utanríkisráðherrans um að
sjá mætti fyrir endalok Evrópu-
bandalagsins einhvern tímann á
næstu öld. Jón Baldvin sagðist af
þeirri ástæðu vera afhuga aðild ís-
lands að bandalaginu og ætlaði
þess stað að styrkja tengsl landsins
í vesturátt."
Það varð undarlega fátt um þessa
frétt í útvarpinu, engu líkara en að
hún væri þögguð niður. Og er það
miður. Því hefði Jón Baldvin staðið
við þessi orð sín opinberlega, hefði
það vissulega borið vott um póli-
tískt hugrekki öðrum til eftir-
breytni. Ég hef líka ástæðu til að
ætla að krataforinginn eigi slíkt til,
sbr. ýmis orð hans er hann lét falla,
meðan á EES-samningaferlinu
stóð, svo sem er hann sakaði EB
um þjösnaskap og yfirgangssemi,
um auðmýkingu og ægilegan trún-
aðarbrest og um embættismenn í
Brússel, sem honum væri fjandans
sama hvað væru að röfla.
Takið eftir að hér er utanríkisráð-
herra að vísa til hins aðilans, þessa
sem við erum að semja við um stór-
hagsmuni, eftir því sem EES/EB-
sinnar segja.
Þetta eru nú bara svona sýnis-
horn af því, hvaða álit ráðherrann
hefur á fyrirbærinu EB. Þegar svo
við bætist, að aðalsérfræðingurinn
hans í EB, segir að það sé eins og
sápukúla, sem stækki og stækki,
fyndist mér það alveg eðlilegt og
sjálfsagt af hálfu utanríkisráðherra
að standa við umrædda frétt.
Að þora að hafa skoðun
Af hveiju er ég að nefna þessi
dæmi hér að framan - vegna þess
að ég vil vekja athygli alþingis-
manna á því, að jafnvel höfuðpaur-
inn sjálfur í samningnum um EES,
Jón Baldvin, hefur marglýst yfir
skoðunum, sem sýna að hann ber
ekki traust til hins aðilans, þ.e. EB.
Hvað mega þá hinir segja, sem
ekki eru jafn sannfærðir um ágæti
EES og hann?
Menn mega ekki láta það hafa
nein áhrif á sig, hvað aðrir kunni
að álíta um þá, þegar þeir tjá sig
um þetta örlagaríka mál. Menn eiga
ekki að gera þetta EES-mál að
flokkspólitísku máli, það á að vera
yfir það hafið. Báðir ritstjórar Dag-
blaðsins hafa t.d. mælt með þjóðar-
atkvæðagreiðslu, enda þótt báðir
hafi þeir lýst sig fylgjandi EES.
Menn verða einfaldlega að þora.
Hugleysi - hvort sem það er
venjulegt hugleysi eða pólitískt
hugleysi, er afskaplega ógeðfelldur
eiginleiki í fari sérhvers manns. Og
hér duga engin undanbrögð. Hér
er um að tefla mál, sem enginn
má skorast undan að taka afstöðu
til. Að fela sig á bak við þögnina
fríar menn ekki frá hugleysisstimpl-
inum. Og enn síður dugir að afsaka
sig með því, að ekki sé þorandi að
taka afstöðu, því þá gæti maður
átt það á hættu að vera dreginn í
dilk með hinum eða þessum óæski-
legum persónum.
Við ykkur, alþingismenn, segir
ég þetta: Stígið nú fram, hver og
einn, og lýsið skoðunum ykkar á
þessu máli málanna. Sýnið kjark,
pólitískan kjark, til þess að viður-
kenna sannfæringu ykkar - alveg
burtséð frá flokksyfirlýsingum. Ég
er botnsannfærður um það, að á
meðal þingmanna allra stjórnmála-
flokkanna finnast menn, sem eru á
öndverðum meiði við flokksforyst-
una í EES-málinu.
Hvar eru þið núna, þið, sem höfð-
uð einu sinni að pólitísku vígorði
„Báknið burt“. Hvað viljið þið eigin-
lega í dag, viljið þið frekar fá yfir
ykkur „Báknið í Brússel?"
Hvar eruð þið núna, stuðnings-
menn Eykons, ætlið þið að tala, eða
ætlið þið að lenda á spjöldum sög-
Kjartan Norðdahl
„Hér er um að tefla
mál, sem enginn má
skorast undan að taka
afstöðu til. Að fela sig
á bak við þögnina fríar
menn ekki frá hugleys-
isstimplinum.“
unnar sem pólitískir hugleysingjar?
Talið! Eða skrifið. Það er ekkert
að óttast. Menn bera virðingu fyrir
sannfæringu annarra, þótt þeir séu
ekki sammála. En þessir, sem þegja
alltaf, þessir, sem vilja ekki láta
uppiskátt um skoðanir sínar, fyrr
en ljóst er hver hefur unnið orr-
ustuna, til þess þá að geta gengið
í lið með sigurvegaranum —
þeir eru aumastir allra hugleys-
ingja.
Höfundur er flugstjóri og
lögfræðingur.
Ríó-ráðstefnan og
hinn mamileg’i þáttur
eftír Sigurbjörgu
Björgvinsdóttur
Hefur þú upplifað að fá tíma hjá
sérfræðingi klukkan nákvæmlega
þetta? Hefur þér verið boðið upp á
að þegar þú mættir stundvíslega á
biðstofu sérfræðingsins þurftir þú
að bíða - jafnvel hálfa klukku-
stund? Hvernig leið þér? Fannst þér
þetta sjálfsagt? Eða fannst þér sem
tíma þínum væri sóað? Finnst þér
tími þinn ekki dýrmætur?
Margt hefur verið skrifað um
Umhverfisráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna sem haldin var í Ríó sl.
vor. Greinahöfundar hafa verið að
velta því fyrir sér hvort þessi ráð-
stefna hafi verið gagnleg eða ekki.
Allir greinahöfundar sem ég hef
lesið hafa komist að þeirri niður-
stöðu að þessi ráðstefna hafi verið
hin gagnlegasta, þar hafi orðið til
formlegar afurðir í formi sam-
þykkta auk þess sem vandamál
heimsbyggðarinnar hafi verið rædd
á breiðum grundvelli.
Ég ætla ekki í þessu greinar-
korni að velta því fyrir mér hvort
þessi ráðstefna skilaði miklu eða
litlu né heldur í hvaða formi það var.
Hinsvegar ætla ég að vekja at-
hygli á þeirri óvirðingu sem æðstu
leiðtogar þjóða heims sýndu hver
öðrum svo og öðrum ráðstefnugest-
um að skipuleggjendum ráðstefn-
unnar ógleymdum.
í fréttaflutningi af ráðstefnunni
kom fram að hveijum þjóðarleið-
toga var fyrirfram úthlutað ákveðn-
um tíma til að ávarpa ráðstefnuna.
í umræddri frétt kom einnig fram
að aðeins tveir af hinum fjölmörgu
leiðtogum sáu ástæðu til þess að
virða þessi tímamörk. Það voru
Vigdís Finnbogadóttir forseti ís-
lands og Castró Kúbuleiðtogi.
Vegna þessa hljóta þeir þjóðar-
leiðtogar sem seint voru á mælenda-
skrá að hafa orðið að sætta sig við
að bíða eftir að geta ávarpað ráð-
stefnuna. Einnig- hljóta ráðstefnu-
gestir að hafa orðið að hlíta því að
dagskrá ráðstefnunnar færi veru-
lega úr skorðum að ógleymdum
óþægindum þeirra, sem án efa hafa
veið búnir að leggja á sig ærna
vinnu við að skipuleggja tímasetn-
ingar ráðstefnunnar.
Er tími þessara valdamiklu ein-
staklinga ekki dýrmætari en þetta
eða eru þeir vanir því að sýna öðr-
um slíkan yfirgang? Kunna þeir
ekki að taka tillit til annarra eða
hafa þeir ekki lært að skipuleggja
tíma sinn betur en þetta?
Það er ástæðulaust að láta sér
fátt um finnast þegar tímamörk eru
ekki virt. Það skiptir máli ef þú
ætlar að sitja fund sem á að standa
í tvær klukkustundir að honum ljúki
innan þess tíma. Þú gætir t.d. verið
á leiðinni á annan jafnvel mikilvæg-
ari fund.
Mér finnst mér sýnd mikil óvirð-
ing ef mér hefur verið úthlutað
ákveðnum tíma hjá sérfræðingi og
er svo látin bíða. Á sama hátt sýni
ég þeim sem hefur gefið mér hluta
af sínum dýrmæta tíma óvirðingu
ef ég mæti of seint.
Ég hef verið virkur félagi í ITC
samtökunum á Islandi undanfarin
tvö starfsár. Innan þessara alþjóða-
samtaka læra félagarnir að skipu-
leggja tíma sinn. Þar læra þeir að
byggja upp hnitmiðaðar ræður og
flytja þær á fyrirfram ákveðnum
tíma. Þar eru refsistig fyrir að virða
ekki tímamörk og ræðumönnum er
vikið úr ræðustól ef þörf krefur.
Þar læra félagarnir að virða aðra
og þeim er kennt að skilja að tíminn
er dýrmætur.
Sennilega ef ég hefði heyrt frétt-
ina um málgleði leiðtoganna á ráð-
stefnunni í Ríó fyrir um það bil
tveim árum hefði ég látið mér fátt
um finnast. Ég hefði einfaldlega
ekki skynjað óvirðinguna við ein-
staklinginn sem felst í fréttinni. Ég
Sigurbjörg Björgvinsdóttir
„Innan þessara alþjóða-
samtaka læra félagarn-
ir að skipuleggja tíma
sinn. Þar læra þeir að
byggja upp hnitmiðað-
arræður og flytja þær
á fyrirfram ákveðnum
tíma.“
hefði sennilega ekki skynjað að
verið er að óvirða mannleg sam-
skipti og almenn kurteisi er fótum
troðin.
En með því að starfa innan ITC
hefi ég skynjað að það er almenn
kurteisi við áheyrendur að ræðu-
menn virði fyrirfram ákveðin tíma-
mörk.
Ég tek því undir með Ragnari
Reykás að við eigum ekki „að láta
vaða yfir okkur á skítugum skón-
um“ án þess að skynja hvað í at-
höfninni felst.
Höfundur er húsmóðir
og félagi í ITC.