Morgunblaðið - 29.08.1992, Blaðsíða 12
12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1992
„Heggur sá er hlífa skyldi“
Um stjórnvöld og r
eftir Ólínu
Þorvarðardóttur
íslenskir námsmenn eiga undir
högg að sækja um þessar mundir.
Verið að skerða möguleika þeirra
til náms með hörðum niður-
skurðaraðgerðum í Háskóla Is-
lands. Frá og með haustinu mega
þeir sömuleiðis sæta þungri skerð-
ingu námslána sem kemur harðast
niður á barnafólki og nýnemum.
Og nú síðast hafa borgaryfirvöld
ákveðið að þeim sé ekki of gott
að taka á sig allt að 50% hækkun
dagvistargjalda umfram alla aðra.
Já, er nema von þótt menn spyrji
hvers þessi þjóðfélaghópur eigi að
gjalda?
Flaustursleg gjaldhækkun
Síðasta stjórnvaldsaðgerðin
sem ég nefndi, hækkun dagvistar-
gjalda, var ákveðin á aukafundi
stjómar Dagvistar barna hinn 21.
ágúst síðastliðinn og staðfest í
borgarráði fjórum dögum síðar.
Hún felur í sér að stúdentar greiða
sama gjald og einstæðir foreldrar
fyrir fjögurra klst. vistun en síðan
fer gjaldið stighækkandi og er
orðið 50% hærra við heilsdagsvist-
un. Svo mikið lá á að koma hækk-
uninni í framkvæmd að haldinri
var sérstakur aukafundur í stjóm
Dagvistar bama með örskömmum
fyrirvara, svo stúdentar, sem eiga
einn áheymarfulltrúa í stjóminni
þegar málefni þeirra ber á góma,
höfðu vart ráðrúm til þess að
bregðast við tíðindunum.
A þessum sama fundi var
kynntur samningur milli Félags-
stofnunar stúdenta og Dagvistar
rætur þeirra leita djúpt. Verður
því að vanda sérlega vel til undir-
búnings á jarðvegi og umfram
allt þarf að koma í veg fyrir að
vatn geti safnast undir beðinu.
Ef gróðursetja á nokkrar rósir
er því best að grafa u.þ.b. 60 cm
djúpa gryfju og setja dálítið af
grófri möl á botn hennar, sem
síðan er losaður svo að mölin
blandist vel saman við jarðveg-
inn. Síðan er blandað nær '/4 hl.
af gömlum lífrænum áburði sam-
an við uppmoksturinn, einnig ögn
af áburðarkalki eða krít sem get-
ur verið til bóta. Sömuleiðis getur
reynst vel að setja smávegis af
vikri, einkum ef jörð er leirbor-
inn. Stuðlar vikurinn að greiðari
loftrás. Nokkuð af blöndunni er
nú mokað ofan í gryfjuna en síð-
an eru rósirnar gróðursettar
þannig að ágræðslustaðurinn
verði minnst 5-8 cm undir yfir-
borði að gróðursetningu lokinni.
Nauðsynlegt er að gróðursetja
nokkuð fast og vökvá vel áður
en alveg er lokið við að fylla með
mold umhverfis plönturnar.
Vöxtur stórblómstrandi rósa er
breytilegur og ræðst vaxtarrýmið
nokkuð með tilliti til þess.
Vissar tegundir villtra rósa eru
hér langtum ljúfari í ræktun en
mjög kynbættar rósir. Auk þess
mjög skemmtilegar í vexti og
blómgun. Má þar nefna fjallarós,
hjónarós, meyjarrós, ígulrós,
geislarós og helenurós, einkum
þó ýmsa blendinga þeirra t.d.
Hansa, Moje Hammarberg og
Grootendorst.
Ó.V.H.
Rós - drottn-
ing blómanna
Blóm vikunnar
Ágústa Björnsdóttir
247. þáttur
Að líkindum mun engin garð-
planta njóta jafn mikilla vinsælda
og rósin. Um aldir hefur hún
verið dáð og oft nefnd „drottning
blómanna". Ýmsir blómaunnend-
ur sjá í rósinni ímynd kærleika,
sakleysis, fegurðar og friðar. Hin
þekkta Peace-rós, friðarrósin,
skreytti salarkynnin á stofnfundi
Sameinuðu þjóðanna á sínum
tíma. Það eru fyrst og fremst hin
skrautlegu ofkrýndu og blóm-
stóru afbrigði rósa sem margir
garðeigendur hafa gaman af að
reyna að rækta. Slík afbrigði eru
jafnan ágrædd á villirós. Stór-
blómstrandi rósir eru hákynbætt-
ir blendingar og er langt frá að
þær geti talist harðgerðar garðp-
löntur. Hvernig til tekst með
ræktun rósa veltur ekki aðeins á
því hvemig árar heldur fer það
einnig mikið eftir vali, stærðarv-
ali og undirbúningi og síðast enn
ekki síst því hve mikið ræktand-
inn leggur á sig við að vemda
Hansa-rós - Rosa
Rugosa Hansa.
þær fyrir umhleypingasamri
vetrarveðráttu.
Afbrigði stórblómstrandi rósa
em óhemju mörg og árlega bæt-
ist álitlegur fjöldi nýrra í hópinn.
í garðplöntustöðvum hér er rós-
um ekki fjölgað, þess í stað em
söluhæfar plöntur fluttar inn frá
útlöndum.
Vemlegur munur getur verið
á afbrigðum, bæði er varðar
sprettuhraða, blómgunargetu
vetrarþolni. Hér skortir kannanir
á þessu sviði sem innflytjendur
rósa gætu síðan byggt innkaup
sín á, til meira öryggis fyrir rækt-
endur.
Rósum verður skilyrðislaust
að velja skýldan stað og bjartan
þar sem þfer fá notið sólar sem
best.
Rótarkerfi rósa er gisið, en
ámsmenn, vald og varnarleysi
„Sjálf hef ég stundað
margra ára háskóla-
nám með fjögur börn
og veit sem er að það
hefði mér aldrei tekist
nema vegna námslána
og sveigjanlegrar dag-
vistunar á viðráðanlegu
verði.“
bama um Ieikskólauppbyggingu á
háskólasvæðinu. Sá samningur
hafði reyndar verið staðfestur í
borgarráði mánuði fyrr og þótti
ekki liggja meira á að kynna hann
í stjóm Dagvistar bama en svo,
að stjórnarmenn vom fyrst að
bera hann augum á þessum ör-
lagaríka aukafundi.
í bakið á stúdentum
Sjálfri létti mér þó talsvert er
ég sá samninginn. Hann leit ósköp
sakleysislega út og mér hafði ver-
ið tjáð af stúdentum að hann væri
þeim til hagsbóta. Að stofni til
fjallar hann um leikskólauppbygg-
ingu á háskólalóðinni. Þar er þó
vikið að gjaldtöku fyrir leikskóla-
vist og segir í 7. grein: „... um
vistgjöld gilda þær reglur sem al-
mennt eru í gildi hjá rekstrarað-
ila“. Eins og þeir vita sem til
þekkja þá hefur sú almenna regla
verið höfð í heiðri að háskólanem-
ar greiði sömu dagvistargjöld og
einstæðir foreldrar, enda hafa þeir
haft forgang að heilsdagsvistun
líkt og þeir.
Nú hafa meirihlutafulltrúar
Sjálfstæðisflokksins í stjórn Dag-
vistar barna og borgarráði hins-
vegar kosið að túlka umrætt
ákvæði á þann veg að stúdentum
beri að greiða það „sama og aðr-
ir“ fýrir þá vistun sem fer umfram
4 klst. á dag. Þessir „aðrir“ sem
talað er um em giftir foreldrar
leikskólabarna sem eiga ekki kost
á heilsdagsvistun. Samanburður
við þá er því ekki marktækur því
hækkunin gildir um þjónustu sem
giftir njóta ekki. Hinn viðmiðunar-
hópurinn, einstæðir foreldrar, hef-
ur áratugum saman greitt það
sama og stúdentar fyrir heilsdags-
vistun bama.
í bókun sem sjálfstæðismenn
lögðu fram á umræddum stjórnar-
fundi, ákvörðun sinni til varnar,
er látið að því liggja að stúdentar
hafí sjálfviljugir undirgengist
gjaldahækkunina með undirritun
samningsins sem fyrr er nefndur.
í bókuninni segir að „fullt sam-
komulag" hafí verið „um öll efnis-
atriði samningsins, milli samn-
ingsaðila“. Hér er hinsvegar um
tvö óskyld mál að ræða, eins og
menn hljóta að sjá ef þeir líta á
ákvæði 7. greinar. Gjaldahækkun-
in var sjálfstæð samþykkt, óháð
samningnum eins og kemur fram
í fundargerð stjórnar Dagvistar
bama, enda hafði samningurinn
löngu verið staðfestur í borgar-
ráði. Gjaldahækkunin ekki.
Mismunun þjóðfélagshópa
Önnur veikburða röksemd fyrir
hækkuninni er sú að borgin hafí
með umræddum samningi tekið
að sér „umtalsverða fjölgun leik-
skólarýma og jafnframt nýja
möguleika á dvalartíma barna
Ólína Þorvarðardóttir
stúdenta", eins og segir orðrétt í
bókun meirihlutans. Hér er því
með öðrum orðum haldið fram að
háskólanemum beri að taka á sig
aukinn kostnað af leikskólaupp-
byggingu borgarinnar. Með sömu
rökum mætti segja að ef nýr leik-
skóli ris í Breiðholtshverfi beri
Breiðhyltingum að greiða hærri
leikskólagjöld en íbúum annarra
hverfa. Slíkt er að sjálfsögðu frá-
leitt. Það stangast fullkomlega á
við hlutverk borgarinnar sem þjón-
ustuaðila að íþyngja einum hópi
öðrum fremur vegna aukinnar
leikskólauppbyggingar. Og síst er
það sæmandi sjálfstæðismönnum
að leggja byrðarnar á bök stúd-
enta, eftir allt sem á undan er
gengið.
Þriðja fjarstæðan í þessu máli
er sá fyrirsláttur að „allar“ skoð-
anakannanir sýni að „6 klst. séu
sá dvalartími barna á leikskólum
sem meirihluti foreldra óski eftir
og telji sig hafa þörf fyrir“. Stað-
reyndin er nú sú að engin marktæk
könnun hefur verið gerð á dagvist-
unarþörf stúdenta. Væri það þó
löngu tímabært og stæði borgaryf-
irvöldum nær að kanna óskir og
þarfir námsmanna í þessu efni,
en að stýra eftirspum þeirra eftir
heils- og hálfsdagsvistun með
verðlagningu, án tillits til þarfar.
Forréttindi eða mannréttindi?
Hér er á 'ferðinni afgerandi
stefnubreyting sem í eðli sínu er
stórpólitískt mál. Það hefur verið
þegjandi samkomulag áratugum
saman að viðurkenna þörf náms-
manna fyrir dagvistun og taka til-
lit til sérstæðra aðstæðna þeirra.
Sjálf hef ég stundað margra ára
háskólanám með fjögur börn og
veit sem er að það hefði mér aldr-
ei tekist nema vegna námslána og
sveigjanlegrar dagvistunar á við-
ráðanlegu verði.
Til eru þeir sem halda því fram
að námsmenn eigi ekki að njóta
neinna „forréttinda“. Þeir hinir
sömu virðast ekki líta á nám sem
vinnu, né heldur á menntun sem
verðmæti. Þeir sem sjá ofsjónum
yfir lánveitingum til námsmanna
vilja gleyma því að allan sinn
námstíma eru stúdentar að safna
skuldum. Þeir eru ekki að vinna
sér í haginn efnahagslega, enda
þótt þeir geti framfleytt sér á lán-
unum, því alltaf kemur að skulda-
dögum. Venjulegur námsmaður
lifir engu lúxuslífi. Öfgafull dæmi
um stúdenta á nýjum bílum í fríu
húsnæði foreldra sinna sem fjár-
festa í hlutabréfum fyrir námslán-
in eru ekki sanngjarn málflutning-
ur. Það vitum við sem höfum brot-
ist í gegnum háskólanám með
börn á framfæri.
Og víst er að þeir sem vilja
ekki gera greinarmun á náms-
mönnum og „öðrum“ eru í hróp-
legri mótsögn við sjálfa sig, því í
reynd telja þeir að námsmönnum
sé ekkert of gott að sæta fram-
færsluskerðingu, hækkun gjalda
og rýrari valmöguleikum til náms.
Ég spyr hvemig þeim hinum sömu
brygði við slíka meðferð? Hrædd
er ég um að þá heyrðist hljóð úr
horni einhvers og áreiðanlega léti
almennt launafólk ekki bjóða sér
þá útreið sem námsmenn hafa
mátt sæta.
Námsmenn eiga því miður fárra
kosta völ. Þeim gagnar lítið af
fara í verkfall og þeir hafa engan
samningsrétt. Þeir geta beðið sér
griða, en það er undir valdhöfun-
um komið hvort þeir ganga bón-
leiðir til búðar. Nú hefur það gerst
að stjórnvöld hafa reitt til höggs
enn á ný og sannast þar hið fom-
kveða að „heggur sá er hlífa
skyldi“.
Höfundur er borgarfulltrúi Nýs
vettvangs.
-----»-■■»■ »-
Félag nudd-
fræðinga
stofnað
FÉLAG íslenskra nuddfræðinga
var stofnað 20. ágúst sl.
Markmið félagsins er að vera
fagfélag nuddfræðinga sem út-
skrifast úr nuddnámi sem félagið
viðurkennir. Stjórn skipa Rafn
Geirdal formaður, Valdís Þórðar-
dóttir varaformaður, Guðrún
Oddsdóttir ritari og Hjördís Guð-
mundsdóttir gjaldkeri. Félagið er
lögskráð af Hagstofu íslands.
BÍLASÝNING í DAG KL10-14
Komið og skoðið það nýjasta frá MAZDA!
-------RÆSIR HF
I SKÚLAGÖTU 59, REYKJAVlK S. 61 95 50