Morgunblaðið - 07.11.1992, Blaðsíða 20

20 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1992
Nýir útreikningar hagdeildar ASÍ lagðir fram
30% gengisfelling þýddi 60
milljarða skuldaaukningn
Markaðshlutdeild innlendra
iðnaðarvara 1980-1991
Kaffi
87% 1980-91
innréttingar
87% 1980-89
60%
1980-89
39%
Málning
66% 1980-91
Sælgæti Hreinlætisvörur
1980-91 67% 1980-91
43%
50%
SKULDIR sjávarútvegsins yrðu
18 milljörðum kr. meiri og verð-
bólgan um eða yfir 20% í lok næsta
árs ‘ef gengið yrði fellt um 30%,
að mati ASI. Erlendar skuldir
þjóðarbúsins eru taldar verða um
200 milljarðar í lok næsta árs. Að
öllu öðru óbreyttu hækkuðu er-
lendar skuldir um 60 milljarða kr.
ef gengið yrði fellt um 30%. Hver
fjölskylda í landinu skuidar að
meðaltali 3,4 milljónir kr. Þetta
kemur fram í skýrslu hagdeildar
ASÍ sem hefur verið til umræðu
á fundum forystumanna samtak-
anna. í skýrslunni er spáð um af-
leiðingar 30% gengislækkunar á
greiðslubyrði heimilanna og
skuldarstöðu þjóðarbússins á
næsta ári.
Gengið var fellt um rúmlega 30%
1989 og verðlag hækkaði um 25%
innan ársins. I áætlun Þjóðhags-
stofnunar er gert ráð fyrir að sjáv-
arútvegurinn verði rekinn með 8%
halla á næsta ári. Ef koma eigi
rekstri sjávarútvegsfyrirtækja í jafn-
vægi þurfi að fella gengið um 24%,
en 20% ef bæta eigi afkomuna um
6%. „Þetta mun leiða til þess að verð-
lag hækkar um 10-12% og kaupmátt-
ur sígúr um sömu stærð. Það er jafn-
framt ljóst að óraunhæft er að gera
ráð fyrir því að laun haldist óbreytt
í kjölfar slíkrar gengisfellingar.
Hvort sem gerður verður kjarasamn-
ingur eða ekki munu laun óhjá-
kvæmilega hækka í kjölfarið og það
'mun aftur rýra stöðuna í sjávarút-
vegi. Áður en langt um líður verður
búið að safna upp í nýja gengisfell-
ingu og síðan koll af kolli,“ segir í
skýrslunni.
í skýrslunni, sem byggð er á áætl-
unum Þjóðhagsstofnunar um afkomu
botnfiskveiða og -vinnslu á næsta
ári, er bent á að sá vandi sem þjóðar-
búið standi frammi fyrir núna sé um
margt ólíkur vanda fyrri tíma. Eru
þar nefnd til þrjú atriði; skuldastaða
þjóðarbúsins, fýrirtækja og heimila,
áhrif verðbólgu á nýsköpun og end-
urskipulagning atvinnulífsins.
Heildarskuldir sjávarútvegsins
voru um 91 milljarður kr. á miðju
þessu ári, þar af 54 milljarðar geng-
istryggðir og stór hluti verðtryggð-
ur. Það er mat ASÍ að skuldir sjáv-
arútvegsins hækki um samtals 19
milljarða kr. frá upphafi næsta árs
til ársloka ef gengi yrði fellt um
30%. Vaxtabyrði myndi aukast um
5,5 milljarða kr. og afborganir um 2
milljarða.. Staðan í sjávarútvegi yrði
í lok næsta árs nákvæmlega sú sama,
nema hvað skuldimar yrðu 18 millj-
örðum kr. meiri og verðbólgan um
eða yfír 20%, að mati ASÍ.
Hrein skuldastaða þjóðarbúsins
gagnvart útlöndum er á þessu ári
talin vera 188 milljarðar kr. og verði
rúmir 200 milljarðar í lok næsta árs.
Með 30% gengisfellingu ykjust skuld-
imar um 60 milljarða og yrðu 260
milljarðar í árslok, eða ein milljón á
hvem íbúa landsins, að mati ASÍ.
Heildarskuldir heimilanna hafa
hækkað um 85 milljarða kr. frá árs-
lokum 1989 til ársbyijunar 1992, úr
135 milljörðum kr. í 220 milljarða
kr. Greiðslubyrði heimilanna ykist
einnig mikið við 30% gengisfellingu.
Kaupmáttur tímakaups lækkaði um
7-10% og því til viðbótar ykist
greiðslubyrði lána vegna aukinnar
verðbólgu, að mati ASl. Hver fjöl-
skylda í landinu skuldar að meðal-
tali 3,4 milljónir kr. og meðal-
greiðslubyrði á ári er um 11% af
höfuðstól, eða að meðaltali 374 þús-
und kr. á ári. Ef lánskjaravísitala
hækkaði um 15% frá upphafi til loka
árs 1993 í kjölfar 30% gengisfelling-
ar, ykist greiðslubyrði heimilanna um
56 þúsujid kr. á ári, eða um 4.700
kr. á mánuði. Meðaltekjur hjóna eru
um 220 þúsund kr. á mánuði og
skertust ráðstöfunartekjur þeirra um
2-3% vegna þessa.
67
miHjarðar
Vexfír 5% í lánakerfinu
Skuldlr heimilanna
210 milljarðar
50
Lán frá milljarðar
Húsnæðisstofnun
rikisins
30 ?n
krona
Vexíir 1 %
króna
VextV6%
35
milljarðar
króna
Vextir 7%
23,2 milljarða Ársafborgun
króna af 210
V* milljörðum
c er 23,2
fC o> milljarðar kr.
u. o eða um 11%
5 af heildar-
skuldunum
Áhrif af
14% hækkun
lánskjaravísitölu
(20% gengisfelling)
Meðalskuld hverrar
fjölskyldu í landinu
er 3,4 milljónir kr.
Ársafborgun mundi
hækka úr 321 i 374 þús
kr. eða um 62.636 kr.
sem eru 4.386 kr.
á mánuði.
Chileskur lögfræðing-
ur í boði Amnesty
CHILESKI lögfræðingurinn og formaður starfssviðsnefndar
Amnesty International, José Zalaquett, dvelur hér á landi í boði
íslandsdeUdar Amnesty dagana 8.-12. nóvember og heldur fyrir-
lestra um mannréttindamál.
José Zalaquett hefur gegnt
ábyrgðarstöðum í mörgum helstu
mannréttindasamtökum heima-
lands síns og á alþjóðlegum vett-
vangi. Hann lauk prófi með JD-
gráðu frá háskólanum í Chile árið
1967 og hefur stundað kennslu í
refsilögum.
José Zalaquett hefur skrifað
bækur og geinar um mannrétt- •
indamál sem birst hafa í ýmsum
lögfræðitímaritum og í dagblöðun-
um The New York Times, The
Washington Post, The Wall Street
Journal, The New Republic, Le
Monde, E1 Pais og ýmsum blöðum
og tímaritum í Chile.
í kjölfar valdaránsins í Chile
árið 1973 var José Zalaquett í
forsvari fyrir lögfræðistofu
„Nefndar um frið í Chile“, sem sá
þúsundum pólitískra fanga fyrir
lögfræðilegri aðstoð. Vegna starfa
sinna fyrir nefndina var hann
fangelsaður í nóvember 1975 og
sendur í útlegð af herforingja-
stjóminni í apríl 1976.
Meðan á útlegðinni stóð var
José Zalaquett virkur í starfi
Amensty Intemational, bæði sem
formaður framkvæmdanefndar
samtakanna, sem er æðsta stjóm-
vald þeirra, og auk þess um tíma
sem varaframkvæmdastjóri aðal-
skrifstofunnar í Lundúnum. Hann
hefur farið í rannsóknarleiðangra
á vegum Amnesty International
til Egyptalands, Gíneu, Tsjad,
Argentínu, Mexíkó, Úrúgvæ og
fleiri landa.
INNLENT
Eftir að lýðræði komst aftur á
í Chile, árið 1990, var José Zala-
quett skipaður af fcrseta landsins,
Patricio Aylwin, í „Þjóðarnefnd
um sannleika og sættir“. Nefnd
þessari var falið að undirbúa
skýrslu og komast að hiriu sanna
um alvarlegustu mannréttinda-
brotin sem framin voru í Chile
árin 1973-1990. Skýrslunni, sem
kom út í þremur bindum í febrúar
1991, hefur verið dreift víða bæði
í Chile og annars staðar í heimin-
um. Hún var grundvöllur lagasetn-
ingar sem veitti yfír 2.200 fjöl-
skyldum rétt á bótum vegna lát-
inna fómarlamba herforingja-
stjómarinnar.
Sem stendur er José Zalaquett
félagi í alþjóðlegum samtökum
Iögfræðinga (International Com-
mission of Jurists), formaður
starfssviðsnefndar Amnesty Inter-
national auk starfa' sinna fyrir
mörg önnur alþjóðasamtök.
Mánudagskvöldið 9. nóvember
heldur hann fyrirlestur fyrir nema
í Háskóla íslands, en næstu tvö
kvöld verður dagskrá öllum opin
sem hér segir:
Þriðjudaginn 10. nóvember kl.
20.30 heldur Zalaquett fyrirlestu-
ur í Háskóla íslands, Lögbergi,
stofu 101, sem ber yfírskriftina
Hitaveita
Kiðafelli.
BORAÐ hefur verið eftir heitu
vatni á tveim stöðum í Kjósinni
og hafa báðar holumar gefið
góða raun.
í október var haldinn opinn
fundur þar sem Lögreglufélag
Reykjavíkur eigandi Hvammsvík-
ur og Jón Steinar Vilhjálmsson,
Fremra Hálsi, lögðu fram tilboð
um lagningu hitaveitu um sveitina.
José Zalaquett
„Challenges for the Human Rights
Movement in a Post Cold War
Period“. Fyrirlesturinn fer fram á
ensku og verður hægt að bera
fram fyrirspurnir að honum lokn-
um.
Miðvikudaginn 11. nóvember
kl. 20.30 verður svo málþing í
Norræna húsinu. Dagskráin hefst
með fyrirlestri José Zalaquett þar
sem hann mun ræða um hlutverk
Amnestsy Intemational og breyt-
ingar á starfssviði samtakanna.
Þá ræðir Ragnar Aðalsteinsson,
lögfræðingur, um „Mannréttindi á
íslandi í dag“ en að því loknu verða
fyrirspumir og umræður. Eyjólfur
Kjalar Emilsson stýrir umræðum.
Aðgangur er ókeypis og öllum
heimill.
(Fréttatilkyiraing)
í Kjósinni
Kosin var nefnd um málið og
var félögum sumarbústaðaeigenda
boðið að tilnefna menn í nefndina.
í nefndinni af hálfu Kjósarhrepps
eru: Kristján Finnsson, Gijóteyri,
Magnús Sæmundsson, Eyjum II,
Jón Gíslason, Hálsi, Ólafur Þór
Ólafsson, Valdastöðum og Gunnar
Helgason, Blönduholti.
- Hjalti.
Niðurfelling aðstöðugjalds rædd í borgarstjórn
Skattkerfisbreyt-
ing sem krefst ná-
kvæmrar skoðunar
••
- segir Markús Om Antonsson borgarstjóri
MARKÚS Öm Antonsson borgarsljóri segir að niðurfelling aðstöðu-
gjalds sé meiri* háttar skattkerfisbreyting sem krefjist nákvæmrar
yfirvegunar og kalli á heildarskoðun á tekjustofnum sveitarfélaga.
Hann segist ekki t.ilbúinn að lýsa því yfir að niðurfelling aðstöðugjalds-
ins sé leiðin til að bæta stöðu atvinnuveganna og borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokks hafi ekki markað slíka stefnu. Reiknað hafi verið út að
til að bæta sveitarfélögunum missi aðstöðugjaldsins þyrfti að hækka
útsvarið um 1,88% miðað við landið allt. Um væri að ræða tæplega
4,3 mil(jarða króna tilflutning á skattbyrði frá fyrirtælgum yfir á ein-
staklinga. «
Ef ekki yrði annað gert fælist
einnig í þessu tilflutningur á tekjum
milli sveitarfélaga. Nágrannabæir
Reykjavíkur, þar sem mikill hluti
íbúa sækti atvinnu til Reykjavíkur,
hefðu litiar tekjur af aðstöðugjaldi
og myndu þeir því fá verulega aukn-
ar tekjur með hækkun útsvars um
1,88%.
„Heildartekjur Kópavogs myndu
til dæmis hækka um 75 milljónir
króna, Seltjamamess um 60 millj-
ónir króna, Garðabæjar um 91 millj-
ón, Mosfellsbæjar um 42 milljónir
króna og Hafnarfjarðar um 57 millj-
ónir króna. Reykjavík myndi hins
vegar tapa 532 milijónum króna og
til að vinna það úpp þyrfti útsvarið
í Reykjavík að hækka um 2,46% í
stað 1,88, eða um 0,6% urnfram
meðaltalið," sagði Markús Öm er
hann svaraði fyrirspum Alfreðs Þor-
steinssonar, borgarfulltrúa Fram-
sóknarflokks, á fundi borgarstjórnar
í fyrrakvöld.
Alfreð sagði að svo virtist sem
tvær ólíkar skoðanir væru uppi með-
al forystumanna Sjálfstæðisflokksins
í borgarmálum um hugsanlegt afnám
aðstöðugjalds af fyrirtækjum. Þann-
ig hefðu tveir borgarfulltrúar flokks-
ins, þeir Davíð Oddsson og Júlíus
Hafstein, nýlega lýst yfír stuðningi
við niðurfellingu aðstöðugjalds á
sama tíma og borgarstjóri hefði lýst
sig andvígan breytingunni. Hann
spurði hvort Sjálfstæðisflokkurinn
hygðist beita sér fyrir afnámi að-
stöðujalds og hækka útsvör einstakl-
inga til að mæta tekjuskerðingunni
sem af því myndi leiða.
Markús Öm sagði að ekki væri
gert lítið úr þeim erfiðleikum sem
atvinnuvegimir stæðu nú andspænis,
þótt sagt væri, að það væri ekki
augljóst að réttasta lausnin væri að
skerða tekjur sveitarfélaganna. Þau
hefðu helst stutt við bakið á atvinnu-
vegunum á erfíðum tímum og lagt
fram mikla fjármuni til að sporna
við atvinnuleysi. Það væri heldur
ekki augljóst að leysa ætti erfiðleika
atvinnulífsins með þvi að færa skatt-
byrðina yfír á einstaklinga. Hann
væri að minnsta kosti ekki tilbúinn
að lýsa því yfir að þetta væri leiðin.
Þá sagði Markús Öm að allt tal
um misvægi tekna milli Reykjavíkur
og annarra stærri sveitarfélaga væri
ómerkt eftir breytingar sem gerðar
hefðu verið á tekjustofnalögum og
tóku gildi í ársbyijun 1990 en þá
hefðu tekjur sveitarfélaga á lands-
byggðinni hækkað . langt umfram
landsmeðaltal. Hlutfallshækkanir á
heildartekjum hvers íbúa milli áranna
1989 og 1990 hefðu verið 1,3% í
Reykjavík, 12,6% í öðrum kaupstöð-
um, 19,7% í kaupstöðum utan höfuð-
borgarsvæðisins, 40,2% í kauptúna-
hreppum og 27,9% í minni hreppum.
Á síðasta ári hefðu skatttekjur borg-
arinnar á hvem íbúa verið 97,3 þús-
und krónur, skatttekjur allra kaup-
staða 93,6 þúsund, skatttekjur kaup-
staða utan höfuðborgarsvæðisins
99,2 þúsund, eða hærri en skatttekj-
umar í Reykjavík. Og skatttekjur
kauptúnahreppanna verið enn hærri,
eða 101,9 þúsund á íbúa.