Morgunblaðið - 18.11.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 1992
Sameining sveitarfélaga
- landið eitt kjördæmi
eftir Bjarna P.
Magnússon
Ástæða þess að undirritaður sér
sig knúinn til að rita þessa grein er
áfangaskýrsla nefndar er vinnur að
tillögugerð um sameiningu sveit-
arfélaga, eða öllu heldur viðbrögð
eins nefndarmanna, alþingismanns-
ins Kristins Gunnarssonar. Þing-
maðurinn lætur eins og honum sé
ókunnugt um ágæti þess að sameina
sveitarfélög og verður afstaða hans
ekki skilin öðruvísi en svo að hann
telji sameiningu þeirra hér á Vest-
fjörðum óálitlega, a.m.k. vill hann
ekki standa að nefndaráliti því sem
nýlega sá dagsins ljós.
Fyrir þá sem ekki vita voru fyrir
fimm árum sameinaðir fimm hreppar
á sunnanverðum Vestíjörðum.
Hreppamir voru Flateyjarhreppur,
Múlahreppur, Gufudalshreppur,
Reykhólahreppur og Geiradals-
hreppur. Þessir fyrrum hreppar heita
í dag einu nafni Reykhólahreppur.
Hreppurinn tekur yfir 13 firði og
íjölda eyja. Það tekur álíka langan
tíma að aka gegnum hreppinn og
að aka úr Reykjavík fyrir Hvalfjörð
í Borgames, upp Norðurárdal, yfir
Bröttubrekku, gegnum Dali í Gils-
§örð, eða um þijá tíma. í hreppnum
eru sjö fjallvegir, Qórir akfærir á
sumrin er liggja í nærliggjandi sveit-
arfélög en hinir þrír innan hreppsins.
Hver sem skoðar og ber saman
ástand mála fyrir og eftir samein-
ingu hreppanna, sem nú mynda
Reykhólahrepp, mun komast að því
að sameiningin hafí verið til góðs.
íbúum fjölgar - fyrirtæki og
stofnanir eflast
Starfsaðstaða einstaklinga og fyr-
irtækja þeirra hefur batnað. Þjón-
usta hins opinbera stóreflst. Unnið
er að gerð skipulags, hvort heldur
svæðis-, aðal- eða deiliskipulags þar
sem lagt er á ráðin og tillögur gerð-
ar um framtíðaruppbyggingu. Segja
má að hæfilegrar bjartsýni gæti um
þróun mála í hreppnum. Ef ekki
kæmi til hinn mikli niðurskurður í
landbúnaði, en hann er höfuðat-
vinnuvegur íbúanna, íbúar á Reyk-
hólum em í minnihluta íbúa hrepps-
ins, þá væri engin þörf að kvarta.
Þegar þetta er skrifað er Hafrann-
sóknastofnun, að beiðni og á kostnað
hreppsnefndar, að vinna að svæða-
talningu á beitukóngi í Breiðafirði.
Ætlunin er að taka upp þráðinn þar
sem forfeður okkar í hreppnum
slepptu honum fyrr á öldum, en
beitukóngur var hvergi unninn til
matar nema hér í sveit. Þetta er lít-
ið dæmi um að það er hægt að gera
ýmislegt annað en að kvarta og
kveina og ætlast til þess að allir
aðrir leysi vandann.
í dag var verið að loka Þömnga-
verksmiðjunni og nær öllum sagt
upp, verksmiðjan er stærsti atvinnu-
rekandi staðarins. Ákvörðunin var
tekin að höfðu samráði stjómenda,
starfsmanna, eigenda og hrepps-
nefndar til þess að forða henni frá
taprekstri sem til lengri tíma litið
verður einungis til þess að gjaldþrot
blasir við. í staðinn vom spilin stokk-
uð, stjómendur verksmiðjunnar hafa
síðustu misseri endurskipulagt í
rekstri, lækkað kostnað, þá er ýmis-
legt í athugun til þess að auka sölu.
Þeir sem misstu vinnuna fá vinnu
hjá hreppnum við verk sem með
skipulagi var hægt að bíða með og
eins við önnur sem hægt var að afla
fjármagns til vegna þess að sterkara
sveitarfélag gat skipulagt og lagt á
ráðin um framkvæmdir sem annars
hefðu ekki orðið. Til samanburðar
skal þess getið að íjármunir þeir sem
hreppurinn leggur til vegna þessara
sérstöku verkefna jafngildir því að
Reykjavíkurborg, miðað við höfða-
tölu, legði fram 1.000 milljónir
króna.
Samskipti við ríkisvaldið, Byggða-
stofnun, Framleiðnisjóð og stofnanir
sambands íslenskra sveitarafélaga
hafa skipt miklu í því hversu til
hefur tekist.
Jöfunarsjóðurinn og
samskiptin við ríkisvaldið
{ sveitarfélagi þar sem tekjur eru
hvað lægstar skiptir Jöfnunarsjóður
sveitarfélaga sköpum og verður ekki
annað sagt en að sú breyting sem
gerð var á á sjóðunum nýlega hafí
gjörbreytt starfsemi sveitarsjóðs.
Félagsmálaráðherra hefur sannað á
ótvíræðan hátt að Jöfnunarsjóðurinn
gagnast nú fámennum sveitarfélög-
um mun betur en áður. Hver sem
efast getur kynnt sér það með því
að bera saman hag smærri sveitarfé-
laga fyrir og eftir breytinguna,
a.m.k. eru dæmin augljós í Reyk-
hólahreppi.
Heilbrigðisráðherra hefur ákveðið
verklok á hjúkrunar- og dvalarheim-
ili fyrir aldraða sem verið hefur tíu
ár í byggingu. Áður átti stofnunin
í miklum erfíðleikum en nú er hún
eitt bestu fyrirtækja hreppsins. Hér
er fátt eitt nefnt en víst er að ef
ekki hefði komið til öflugri stjórn-
sýsla Vegna sameiningarinnar væru
mál öðruvísi en nú hér í hreppnum.
Ekki má skilja orð mín svo að
allt batni ineð sameiningu. Sumt er
þess eðlis að sameining fær litlu
breytt. Hér er t.d. átt við akstur
skólabama, börnum á Skálanesi er
ekið að morgni um 60 kílómetra leið
yfír tvo fjallvegi í Reykhóla til skóla
og aftur til baka síðdegis, mér er
sem ég sjái Selfyssinga samþykkja
það að senda sex ára böm til Reykja-
víkur að morgni í skóla og aftur til
baka að kveldi. Beðið var um fjár-
veitingu til kennslu í seli í Gufudals-
sveit svo yngstu börnin þyrftu ekki
að aka þessa leið en því var hafnað
af fræðslufirvöldum. Hreppsnefnd
ákvað þá að kosta það sjálf þann
hluta ársins sem veður og færð eru
verst. Það sýnir best að tillaga
nefndarinnar um að skólarnir verði
hjá sveitarfélögunum er rétt. Auðvit-
að verður að tryggja sveitarfélögun-
um tekjustofna en valdið á að vera
þeirra, því þau vita best hvar skórinn
kreppir.
Þá fínnst sumum erfítt að búa við
það að læknir sé staðsettur í 100
til 170 kílómetra fjarlægð frá heim-
ili. Samsvarar það því að þeir í Vík
í Mýrdal þyrftu að eiga heilsugæslu-
lækninn í Reykjavík.
Þessi dæmi eru raunveruleg, ekki
tíunduð hér til þess að mæla með
því að þau verði öðrum fyrirmynd,
en mættu vera áminning um að ekki
búi allir við sömu kjör og að þeir
sem best búa mættu stundum þakka
fyrir það fremur en hitt.
Bjarni P. Magnússon
„ Af kynnum mínum af
málefnum Reykjavíkur-
borgar sem borgarfull-
trúi, og nú sem sveitar-
stjóri eins dreifbýlasta
hrepps landsins, er mér
\jóst að hægt er að
sljórna suðvesturhorn-
inu sem einu sveitarfé-
lagi og spara verulegar
fjárhæðir. Ekki ætla ég
þó að af því verði strax
enda eðlilegt og nauð-
synlegt að um það takist
víðtæk samstaða svo vel
fari.“
Að vísu er eitt atriði sem sjálf-
stæðismenn töluðu mikið um í síð-
ustu kosningabaráttu og varðar
mjög hve til tekst í sameiningarmál-
um, en það er vegagerð. Reyndar
var íbúum hreppanna lofað ýmsu við
sameininguna. Því sem lofað var og
hefur verið á valdi Alþýðuflokksráð-
herra að framkvæma hefur verið
efnt. Það loforð sem mestu skipti
þó var loforðið um samgöngubætur.
Þrátt fyrir að bráðum séu liðin sex
ár verður lítt vart við viðleitni til
þess að efna það loforð. Brú yfir
Gilsijörð var ekki á lista um vega-
framkvæmdir, sem sérstaklega á að
vinna að á næstu árum þrátt fyrir
að því hafi verið lofað fyrir sex árum.
Fresturinn í því máli er að renna
út og ekki verður sagt um sjálfstæð-
ismenn í þeim efnum að þeir hafí
Náttúruvernd á Seltjarnamesi
Vilji fólksins ráði
eftir ÖlafF.
Magnússon
Miðvikudaginn 4. nóvember síð-
astliðinn birtist í Morgunblaðinu
grein undir heitinu „Borgarafundur
á Seltjarnamesi" eftir Guðrúnu K.
Þorbergsdóttur, bæjarfulltrúa þar. -
{ grein sinni hvetur Guðrún Sel-
timinga til að mæta á fund daginn
eftir, þar sem kynna átti tillögur um
„skipulag vestursvæðis Seltjamar-
ness“, en mikil andstaða hefur kom-
ið fram gegn „hugmyndum um
hringveg þvert yfir útivistarsvæðið
og þá ekki síður gegn hugmyndum
um allt að 96 húsa byggð á þessu
fagra og opna svæði“, eins og Guð-
rún orðar það. Þá Iýsir hún þeirri
hugarfarsbreytingu og því breytta
verðmætamati, sem hefur átt sér
stað meðal fólks og teiur rangt að
fórna útivistarsvæði til þess að leysa
umferðarmál á Seltjamarnesi. Jafn-
framt telur hún nánast fullbyggt í
landi sveitarfélagsins og tímabært
að staldra við í þeim efnum og nefn-
ir skemmdir á Valhúsahæð sem víti
til vamaðar.
Þverpólitískt mál
Auðvelt er að taka undir flest þau
sjónarmið, sem greint er frá hér að
framan, enda virðist vera um þver-
pólitískt mál að ræða, sem allir ættu
að geta sameinast um. Það kemur
því á óvart, þegar Guðrún segir
bæjarstjórann á Seltjamamesi, Sig-
urgeir Sigurðsson, enn vera fylgj-
andi byggð vestan núverandi byggð-
armarka. Guðrún segir röksemd
„Náttúruvernd á Sel-
tjarnarnesi er mikil-
vægt mál, sem á að
setja ofar skammtíma-
hagsmunum í rekstri og
fjárhag bæjarfélagsins
þar. Hún er auk þess
hagsmunamál allra
íbúa höfuðborgarsvæð-
isins, en ekki einkamál
Seltirninga.“
bæjarstjórans í þessu máli vera þá
að það yrði bæjarfélaginu of dýrt
að kaupa landið til friðlýsingar án
þess að nokkurt fé kæmi í staðinn
(þ.e. gatnagerðargjöld, útsvar og
fasteignagjöld). Þetta er að verulegu
leyti í samræmi við þau sjónarmið
bæjarstjórans sem kömu fram í við-
tali Elínar Pálmadóttur, blaða-
manns, við hann í Morgunblaðsgrein
hennar 3. maí sl. undir heitinu „Veg-
ur eða ekki vegur?“
Óviðunandi afstaða
Sú afstaða bæjarstjórans á • Sel-
tjamarnesi sem hér er lýst hlýtur
að ganga í berhögg við vilja þorra
sjálfstæðismanna og annarra íbúa á
Seltjamamesi og í nærliggjandi
sveitarfélögum. Náttúruvemd á Sel-
tjarnamesi er mikilvægt mál, sem á
að setja ofar skammtímahagsmun-
um í rekstri og fjárhag bæjarfélags-
ins þar. Hún er auk þess hagsmuna-
mál allra íbúa höfuðborgarsvæðis-
ins, en ekki einkamál Seltiminga.
En víkjum nú aftur að áður-
nefndri grein Elínar Pálmadóttur frá
3. maí sl., en þar segir m.a.: „Kom-
in er upp hörð deila um skipulag sem
unnið er að á mörkum þessa opna
svæðis. Svo hörð að nokkrir sjálf-
stæðismenn, þar á meðal tveir fyrr-
verandi forsetár bæjarstjórnar og
formaður fulltrúaráðs flokksins,
hafa skrifað flokksfélögum sínum í
bæjarstjórn og farið fram á að þeir
stöðvi og endurskoði áform um
byggingar og vegalagningu á þess-
um stað.“ Síðan eru birt viðtöl við
Sigurgeir Sigurðsson, bæjarstjóra,
Guðmar Magnússon, fyrrverandi
. forseta bæjarstjórnar og Jón Hákon
Magnússon, formann fulltrúaráðs
Sjálfstæðisflokksins á Seltjarnar-
nesi. Þar kemur skýrt fram, að þeir
Guðmar og Jón „eru alfarið á móti
þessum tillögum".
í grein Elínar var einnig rætt við
Aðalstein Sigurðsson, fiskifræðing,
sem Iýsti andstöðu við áðumefnd
áform um byggingarframkvæmdir
og vegalagningu. Aðalstéihn ritaði
síðan grein í Morgunblaðið undir
heitinu „Náttúruverðmæti á Sel-
tjamarnesi og viðhald þeirra", sem
birtist 8. maí sl. Þar er vitnað í
skýrslu náttúrufræðistofnunar ís-
lands um „Náttúmfar á Seltjarnar-
nesi“, en hún var afhent bæjarstjórn-
inni þar á sl. ári. Grein Áðalsteins
er afar fróðleg og hefur eflaust orð-
ið mörgum íbúum höfuðborgarsvæð-
isins hvatning til vettvangskönnunar
vestast á Seltjamarnesi og opnað
augu þeirra fyrir því, hve dýrmæt
náttúruperla fyrirfínnst þar.
Ekkert hefur komið fram í fjöl-
miðlum að undanförnu, sem bendir
til þess, að núverandi bæjarstjórn-
armeirihluti á Seltjarnarnesi hafí
ótvírætt umboð frá kjósendum þar
til þess að ráðast í framkvæmd
þeirra hugmynda, sem lýst er í upp-
hafi þessarar greinar. Þvert á móti
liggur fyrir kosningaloforð sjálf-
stæðismanna fyrir síðustu bæj-
arstjórnarkosningar á Seltjarnarnesi
um „verndun lands og náttúrugæða
vestan Nesstofu" og við það ber að
standa.
Nýlega vom á kreiki hugmyndir
um stækkun golfvallar Seltiminga
og því var haldið fram, að fuglar á
svæðinu myndu venjast golfkúlu-
slætti og umgangi tengdum honum!
Reynslan segir annað. Mér er tjáð,
að bæjarstjóm Seltjarnarness hafí
þegar hafnað þessum hugmyndum.
{ þessu sambandi má rifja upp, að
35 fuglategundir hafa aðsetur á
náttúruminjasvæðinu vestan Nes-
stofu, þar af 22 tegundir varpfugla,
en þessa er getið á skilti Náttúm-
fræðistofnunar íslands fyrir sunnan
Bakkatjörn. Með fullri virðingu fyrir
golfáhugamönnum, þá finnst mér
íþrótt þeirra hvorki geta farið fram
á slíku svæði, né á almennum fólk-
vangi.
Vestasta byggð norðan til á Sel-
tjamamesi er við svonefnda Bygg-
garða, þar sem er ófrágengið at-
vinnuhúsnæði. Þetta er til mikilla
lýta og moldarbingur og gámastöð
þar suður af auka ekki á fríðleikann.
Þetta svæði þarfnast lagfæringa.
Vestasta byggðin sunnan til á nesinu
metnað eða vilja til þess að standa
við gefín loforð. Undantekning þar
á er Matthías Bjarnason, en ef ekki
væri fyrir hans staðfestu væm sjálf-
stæðismenn sjálfsagt búnir að ýta
framkvæmdum við brúna fram á
næstu öld. Matthías veit hvað það
er að lofa.
Af kynnum mínum af málefnum
Reykjavíkurborgar sem borgarfull-
trúi, og nú sem sveitarstjóri eins
dreifbýlasta hrepps landsins, er mér
ljóst að hægt er að stjórna suðvest-
urhorninu sem einu sveitarfélagi og
spara vemlegar fjárhæðir. Ekki ætla
ég þó að af því verði strax enda
eðlilegt og nauðsynlegt að um það
takist víðtæk samstaða svo vel fari.
Landið eitt kjördæmi
Á síðasta flokksþingi Alþýðu-
flokksins flutti undirritaður tillögu
um að landið verði eitt kjördæmi.
Ástæðan er að fyrr verður ekki
jöfnuði náð í vægi atkvæða, en jöfn-
uður í þeim efnum er forsenda öflugs
lýðræðis, þess stjórnarfyrirkomulags
sem greypt er í þjóðina.
Það er eðlileg krafa samtímans
að þingmenn séu þingmenn landsins
alls en ekki einverra fárra. Ef þetta
fyrirkomulag ríkti ættu Vestfirðing-
ar nífalt fleiri þingmenn en nú er.
Ef af yrði tel ég rétt, en ekki
nauðsynlegt, að þingmönnum verði
fækkað og má vel hugsa sér töluna
40 í því sambandi. Þá væri og rétt
að skoða persónu- og listakjör. Það
gæti til að mynda verið með þeim
hætti að sá sem vildi veg Sjálfstæð-
isflokksins mestan merkti x við D
en fengi að kjósa menn annarra lista.
Svo dæmi sé tekið gæti kjósandinn
x-að við Steingrím Hermannsson og
svo x við D, Sjálfstæðisflokkurinn
fengi 35 af 40 atkvæðum kjósand-
ans.
í þessari grein ætla ég ekki að
útfæra hugmyndina frekar en ótal
afbrigði eru til um framkvæmdina.
Hitt er þó víst að landið sem eitt
kjördæmi og fá en öflug sveitarfélög
mun örugglega vera fyrirkomulag
sem skilar betri árangri en það fyrir-
komulag sem nú gildir.
Stærri og öflugri einingar eru
ótvírætt úrræði til bóta í stjórnsýslu
okkar íslendinga. Þeim sem efast
um að nefndin sem vinnur að sam-
einingu sveitarfélaga sé á réttri
braut ef gengið er út frá öflugri
stjórnsýslu skjöplast hrikalega.
Höfundur er sveitarstjóri
Reykhólahrepps og fyrrverandi
borgarfulltrúi íReykjavík.
Ólafur F. Magnússon
fellur hins vegar vel að umhverfí sínu
og þolir ekkert rask, m.a. vegna ná-
lægðar við Bakkatjörn.
A borgarafundinum á Seltjarnar-
nesi 5. nóvember sl. var samþykkt
tillaga frá Steini Jónssyni, varabæj-
arfulltrúa sjálfstæðismanna þar, um
að fram fari skoðanakönnun meðal
íbúa um skipulag vestursvæðisins
svonefnda og ber að fagna þeirri
samþykkt. Það breytir þó ekki þeirri
staðreynd, að tryggja þarf að nátt-
úruverðmætum á höfuðborgarsvæð-
inu verði ekki fómað fyrir skamm-
tímahagsmuni einstakra sveitarfé-
laga þar. Það verður best gert með
stóraukinni samvinnu sveitarfélag-
anna í umhverfísmálum.
Höfundur er læknir og
varaborgarfulltrúi í Reykjavík.